Yểu điệu phò tá vua Trưng, lòng trung sáng như mặt trời. Quật cường chống cự giặc Hán, khí tiết ngạo nghễ tuyết sương. (Hoàng Mai)
Đông cung công chúa tướng nhà Trưng
Mộ quân cứu nước, báo thù chung (2)
Công to quốc sự vua phong tước (3)
Duyên thành gia thất tướng Thi Bằng
Quân cơ Trưởng quản trong nội các
Thủy binh Đô đốc dải Thao Giang
Bạch Hạc vợ chồng không khuất giặc (4)
"Quật cường cự Hán tiết lăng sương(5)"
08.2015/08.2021
Đông Quan
____________
(1) Xuân Nương (23? - 43) là tướng của Trưng Nữ Vương. Bà là con của Hùng Sát, thủ lĩnh châu Đại Man, thuộc về tỉnh Tuyên Quang ngày nay. Bà được Trưng Vương phong
tước Đông cung công chúa.
(2) Năm 39 Thái thú nhà Hán ở Giao Chỉ là Tô Định giết hại rất nhiều người, trong đó có
cha và năm người anh của Xuân Nương. Nàng và hai người anh sống sót bí mật liên kết
với Thi Sách (chồng của Trưng Trắc) và vận động nhân dân cùng tập hợp nổi lên chống
lại giặc Hán. Sau khi đánh đuổi được Tô Định và lấy được 65 thành ở Lĩnh Nam Trưng
Trắc lên làm vua, xưng là Trưng Nữ Vương.
(3) Trưng Vương xét công trạng, phong cho Xuân Nương Nhập nội trưởng quản quân cơ nội các và nàng còn được Trưng Nữ Vương đứng ra chủ hôn kết duyên với Trưởng quản
thủy quân Thi Bằng, em của Thi Sách. Sau đó, hai vợ chồng bà được giao trấn giữ mạn
sông Thao.
(4) Năm 43 quân Hán, do tướng Mã Viện chỉ huy, kéo sang đánh phá dữ dội. Vì thế yếu Hai bà Trưng thua trận rồi hy sinh. Thi Bằng và Xuân Nương vẫn ra sức kháng cự ở ngã
sông Bạch Hạc. Thi Bằng bị vây, bị Thương rồi tử trận. Xuân Nương cố gắng giải vây
cho chồng nhưng không kịp. Sau đó bà đã gieo mình xuống sông Thao khi tuổi mới
hai mươi.
(5) Nhân dân đã lập đền thờ nữ anh hùng ở nhiều nơi. Riêng ở Hương Nha quê hương của bà hàng năm nhân dân mở hội tưởng niệm. Một trong nhiều câu đối hay người đời sau đề tặng nữ anh hùng được truyền tụng là:
Yểu điệu phù Trưng trung quang nhật
Quật cường cự Hán tiết lăng sương.
Dịch nghĩa:
Yểu điệu phò tá vua Trưng, lòng trung sáng như mặt trời
Quật cường chống cự giặc Hán, khí tiết ngạo nghễ tuyết sương
