Trong các câu chuyện cổ ở Châu Âu thời Trung cổ thường kể về nỗi khiếp sợ của các thủy thủ khi gặp thủy quái, những sinh vật huyền bí có sức mạnh phi thường hoặc ma thuật để đưa cả đoàn thuyền vào chỗ chết. Liệu các câu chuyện đó là có thật hay chỉ là huyền thoại?
Trong cuốn sách “Quái vật biển trong các tấm bản đồ thời Trung Cổ và Phục Hưng” được xuất bản bởi Thư viện Anh Quốc đã lập biểu đồ tiến trình phát triển của loài giao long, người cá và các loài sinh vật thần thoại khác được tìm thấy trên các tấm bản đồ thế giới từ thế kỷ thứ 10 xuyên suốt đến thời kỳ Trung Cổ và thời kỳ Phục Hưng. Mặc dù các thủy quái này không xuất hiện trong tự nhiên, nhưng hầu hết sự miêu tả về những loài sinh vật này đều dựa vào những cuộc chạm trán thực tế của thủy thủ với các sinh vật bí ẩn ngoài biển khơi, từ đó hé mở khả năng những câu chuyện thần thoại và truyền thuyết dân gian đều xuất phát từ những sự kiện thực tế.
Cuốn “Quái vật biển trong các tấm bản đồ thời Trung Cổ và Phục Hưng” của Chet Van Duzer đã miêu tả một loạt các loài ‘quái vật biển’ mà người vẽ bản đồ thường sử dụng để minh họa các vùng biển bí ẩn, chưa được khám phá và tồn tại các nguy hiểm rình rập khi ra khơi. Nhiều người nghĩ rằng những sinh vật trong truyền thuyết đó là kết quả của óc khôi hài và trí tưởng tượng phong phú của người vẽ. Tuy nhiên, rất nhiều sinh vật biển, bao gồm cá voi, mực ống đều hiếm khi được nhìn thấy trong thời kỳ Trung Cổ và thời kỳ Phục Hưng, nên hồi đó chúng có thể bị coi là những con quái vật bởi kích thước khổng lồ của mình.
“Những loài sinh vật này hết sức kỳ lạ, dường như chúng đã được tạo dựng lên. Nhưng trên thực tế, hiện nay rất nhiều loài sinh vật như vậy được biết đến thông qua các nguồn tin khoa học”, Van Duzer đã bình luận trong một cuộc thảo luận về cuốn sách của ông.
-
- Một bức vẽ thủy quái năm 1539. (Wikimedia Commons)
Truyền thuyết về người cá
Các tài liệu về người cá đã khơi dậy trí tò mò của nhiều người, đa phần cho rằng đây là các câu chuyện thần thoại. Tuy nhiên, chủ đề người cá đã xuất hiện nhiều trong lịch sử, qua các câu chuyện thần thoại của nhiều nền văn hóa khác nhau khi chúng hoàn toàn chưa có sự giao lưu về văn hóa như hiện nay.
Theo Cục Đại Dương và Khí Quyển Quốc Gia Hoa Kỳ (NOAA), nàng tiên cá xuất hiện trong các câu chuyện thần thoại của nhân loại có thể bắt đầu từ các bức bích họa trong hang động từ 30.000 năm trước vào cuối thời kỳ đồ đá.
Hầu hết mọi nền văn hóa trên trái đất đều có niềm tin riêng về người cá. Homer, nhà thơ người Hy Lạp cổ đã viết về những cô gái xinh đẹp của biển có nửa thân dưới mình cá với giọng hát ma mị, khiến từng đoàn thủy thủ tử nạn vì xô phải đá ngầm.
-
- Hầu hết mọi nền văn hóa trên trái đất đều có niềm tin riêng về người cá. (Ảnh: Wikipedia)
Trong văn hóa cổ phương Đông, các mỹ nhân ngư là vợ của các hải long vương, đảm nhận vai trò sứ giả giữa các hải long vương với hoàng đế của thế giới con người.
Ngay cả những người thổ dân Úc cũng tin vào người cá; họ gọi người cá là các yawkyawks, cái tên khác thường này cũng bắt nguồn từ các bài hát mê hoặc của các mỹ nhân ngư.
Vậy phải chăng người cá đã từng tồn tại trong lịch sử? Mặc dù các truyền thuyết về các người cá đã được đưa ra, các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra bằng chứng về chúng. Bất kể vậy, truyền thuyết về người cá vẫn tiếp tục tồn tại một cách cố hữu trong tâm thức văn hóa của nhiều dân tộc.
-
- Vậy phải chăng người cá đã từng tồn tại trong lịch sử? (Ảnh: Pixabay)
Huyền thoại về Kraken
Một ví dụ khác về một loài sinh vật biển có thực bị phù phép thành thủy quái là huyền thoại về Kraken. Kraken khổng lồ dài đến một dặm trong thần thoại Bắc Âu. Nó được miêu tả là quái thú thường hay tấn công tàu bè và có thân hình lớn đến nỗi nó có thể bị nhầm lẫn với một hòn đảo. Kraken xuất hiện lần đầu tiên trong một truyền thuyết của người Iceland vào thế kỷ thứ 13.
Thủy quái Kraken cũng được đề cập đến trong phiên bản đầu tiên của bộ sách Systema Naturae thế kỷ 18, một bộ sách phân loại các vật thể sống viết bởi nhà thực vật học, nhà động vật học kiêm bác sỹ người Thụy Điển Carolus Linnaeus. Ông liệt Kraken là một loại động vật thân mềm và đặt tên khoa học cho nó là Microcosmus marinus.
Các nhà sử học và khoa học cho rằng truyền thuyết về Kraken có liên hệ với loài mực ống khổng lồ, với chiều dài có thể lên đến 18 mét, và hiếm khi được con người nhìn thấy vì nó sống ở những nơi cực sâu trong lòng đại dương.
-
- Kraken có liên hệ với loài mực ống khổng lồ, với chiều dài có thể lên đến 18 mét.(Ảnh: Wikipedia)
Bằng cách lần theo các lời miêu tả các loài thủy quái trong nhiều thế kỷ, nhà bản đồ học Van Duzer đã cho thấy tiến trình phát triển từ một thế giới đầy rẫy nguy hiểm rình rập trong lòng đại dương xa xăm, nơi bạch tuộc và cá voi đánh chìm tàu bè cùng thủy thủ, đến các tấm bản đồ thế kỷ 17 miêu tả các con tàu chinh phục các loài thủy quái của biển khơi. Cho đến hiện nay các loài thủy quái đều không xuất hiện trên các tấm bản đồ nữa, bởi vì chúng đã không còn là mối đe dọa của các con tàu khổng lồ thời hiện đại.
Thông điệp quan trọng rút ra từ những sự miêu tả thú vị về các loài thủy quái này là: các câu chuyện thần thoại và truyền thuyết trong quá khứ không hẳn là những câu chuyện huyễn hoặc thuần túy bắt nguồn từ những bộ óc tưởng tượng, mà được phát triển từ những sự kiện có thực, rồi sau đó được diễn đạt lại theo cách hiểu và kiến thức của con người thời kỳ đó.
Nam Minh
Có tham khảo bài viết trên The Epochtimes và một số nguồn khác
