Văn hóa phương Đông và phương Tây huy hoàng dưới thời Khang Hy và Louis XIV

Giúp NTDVN sửa lỗi

Một hoàng đế và một vị vua, một Đông và một Tây khác nhau, sống ở hai đầu của lục địa Á-Âu, nhưng dường như đồng thời kiến lập được những thành tựu vẻ vang của mình. Khang Hy khai sáng ra thời thịnh trị Khang Càn Thịnh Thế, còn Louis XIV sáng lập ra mô hình mẫu mực Chế độ quân chủ Châu Âu thời cận đại. Hai người chưa bao giờ gặp nhau, nhưng họ có những điểm tương đồng đáng kinh ngạc, và còn có một lịch sử giao lưu văn hóa được truyền lại như một giai thoại.

Sự giống nhau kinh ngạc giữa hai vị Hoàng đế vĩ đại ở cùng thời kỳ

Hoàng đế Khang Hy (1654-1722) của nhà Thanh là một trong những vị hoàng đế kiệt xuất nhất, và là vị hoàng đế tại vị lâu nhất trong lịch sử Trung Quốc, trị vì 61 năm. Trong cùng thời kỳ, Vua Pháp Louis XIV (1638-1715) trị vì trong 72 năm, và là người trị vì lâu nhất trong lịch sử châu Âu. Một hoàng đế và một vị vua, một Đông và một Tây khác nhau, sống ở hai đầu của lục địa Á-Âu, nhưng dường như đồng thời kiến lập được những thành tựu vẻ vang của mình. Khang Hy khai sáng ra thời thịnh trị Khang Càn Thịnh Thế, còn Louis XIV sáng lập ra mô hình mẫu mực Chế độ quân chủ Châu Âu thời cận đại. Hai người chưa bao giờ gặp nhau, nhưng họ có những điểm tương đồng đáng kinh ngạc, và còn có một lịch sử giao lưu văn hóa được truyền lại như một giai thoại.

Bức tranh Hoàng đế Khang Hy đi tuần (do họa sĩ cung đình nhà Thanh vẽ, Bảo tàng Cố cung, Bắc Kinh sưu tầm). (Phạm vi công cộng)
Bức tranh Hoàng đế Khang Hy đi tuần (do họa sĩ cung đình nhà Thanh vẽ, Bảo tàng Cố cung, Bắc Kinh sưu tầm). (Phạm vi công cộng)

Trước hết, họ đều lên ngôi khi ở tuổi ấu thơ. Louis lên ngôi năm 14, 16 tuổi và Hoàng đế Khang Hy lên ngôi năm 7 tuổi. Vì còn ấu thơ nên vua Louis XIV được mẫu hậu là Anna nhiếp chính, trong khi Khang Hy được bà ngoại là Thái hoàng Thái hậu Hiếu Trang dìu dắt. Cả hai đều từng trải qua một khoảng thời gian bị mất quyền lực. Trước khi Louis XIV lên nắm quyền, triều chính hoàn toàn do Tể tướng Mazarin khống chế. Còn triều chính thời kỳ đầu của Khang Hy hầu như hoàn toàn do Ngao Bái kiểm soát.

Mãi cho đến khi Mazarin qua đời thì Louis XIV mới giành được quyền lực. Còn Khang Hy trẻ tuổi có đủ can đảm và mưu trí để nắm bắt Ngao Bái, loại bỏ trở ngại lớn nhất để đích thân ông nắm quyền triều chính. Câu chuyện này cũng đã được lên sân khấu Thần Vận, giới thiệu lịch sử một cách sống động cho khán giả.

Cả Khang Hy và Louis XIV đều giỏi cưỡi ngựa và bắn cung, và thông thạo nhiều ngôn ngữ. Louis XIV nói tiếng Pháp tao nhã và thông thạo tiếng Ý, tiếng Tây Ban Nha và tiếng Latinh cơ bản; Hoàng đế Khang Hy thông thạo tiếng Mãn Châu, tiếng Mông Cổ và tiếng Hán, và có nền tảng Hán học rất thâm hậu.

Cả hai người đều lãnh đạo nhiều hoạt động quân sự thành công, và đều yêu thích học tập, và thúc đẩy sự phát triển của nghệ thuật và khoa học. Vua Louis XIV phát minh ra giày cao gót và múa ba lê, thành lập trường dạy ba lê đầu tiên trên thế giới ở Paris, tổ chức vũ hội cung đình thường xuyên và thành lập Học viện Âm nhạc, khai sáng kỷ nguyên âm nhạc Baroque. Vua Louis XIV mở rộng Cung điện Versailles, biến Versailles trở thành kiến ​​trúc cung điện uy nghi, sang trọng, hùng vĩ nhất Châu Âu, và trở thành trung tâm hoạt động quý tộc, trung tâm nghệ thuật và là nơi khởi nguồn văn hóa và thời trang của Pháp và cả Châu Âu.

Hoàng đế Khang Hy liên tiếp cho xây dựng các công trình như Xướng Xuân Viên, khu nghỉ dưỡng trên núi, khu Mộc Lan… đặc biệt là khu nghỉ dưỡng trên núi và khu Mộc Lan, ngoài việc điều dưỡng tính tình, rèn luyện thể lực ra, chúng còn có chức năng chính trị là làm liên lạc với các vương công Mông Cổ.

Mặc dù có nhiều điểm giống nhau, nhung chúng ta nhận thấy rằng mặc dù kho bạc của triều đại nhà Thanh đầy ắp vàng bạc châu báu, nhưng Khang Hy khiêm tốn sống một cuộc sống giản dị, ăn uống lành mạnh nhưng không xa hoa, và thường hài lòng khi dùng một số hạt làm đồ ăn vặt đêm khuya. Còn vua Louis XIV thích những bữa tiệc sang trọng và khoe những đôi tất chân dài và đôi giày cao gót của mình. Có lẽ đây cũng là sự phản ánh nét văn hóa khác nhau của phương Đông và phương Tây, một cái là hàm xúc hướng nội, một cái là hướng ngoại và phóng khoáng.

Ảnh trên ShenYun.com (Trang web chính thức của Đoàn Nghệ thuật Thần Vận)
Ảnh trên ShenYun.com (Trang web chính thức của Đoàn Nghệ thuật Thần Vận)

Giao lưu văn hóa Đông Tây và truyền bá văn hóa Thần truyền

Bắt đầu từ thế kỷ 17, lưu thông hàng hải đã mở ra con đường từ châu Âu sang châu Á, làn sóng liên tiếp các nhà truyền giáo đến Trung Quốc bằng đường biển. Trong thời gian trị vì của Khang Hy, Louis XIV đã cử khoảng 50 nhà truyền giáo người Pháp đến Trung Quốc. Họ cũng chú ý đến việc những điểm tương đồng kinh ngạc giữa Khang Hy và Louis XIV. Sau này, ở phương Tây có một câu ngạn ngữ rằng: "Hoàng đế Khang Hy và vua Louis XIV được cùng một vị Thiên Thần bảo hộ". Câu ngạn ngữ này là bắt nguồn từ đây.

Vua Louis XIV rất hứng thú với văn hóa và nghệ thuật Trung Quốc. Còn Hoàng đế Khang Hy rất khao khát học Tây y, thiên văn học và nhiều môn khoa học khác, và rất yêu thích những chiếc ly pha lê của Pháp. Ngày nay, nếu bạn đến thăm Cung điện Versailles, bạn sẽ tìm thấy tơ lụa, đồ sơn mài và bình hoa của Trung Quốc được Hoàng đế Khang Hy tặng cho vua Louis XIV.

Một bức thư của Louis XIV gửi Hoàng đế Khang Hy. Bản dịch tiếng Trung của Trịnh Như Phương ("Triển lãm đặc biệt của Hoàng đế Khang Hy và Vua Mặt trời Louis XIV" ở Bảo tàng Cung điện Quốc gia, Đài Bắc), toàn văn như sau:

Vị vua vĩ đại, tối cao vô thượng, người bạn thân yêu nhất, cầu Chúa làm cho Ngài được tôn vinh hơn bằng những thành quả tốt đẹp. Được biết có rất nhiều người được giáo dục tốt xung quanh Bệ hạ và trong cả nước đã cống hiến hết mình cho khoa học Châu Âu, chúng tôi đã quyết định cử người của chúng tôi, sáu nhà toán học, thiết nghĩ sẽ mang lại cho Bệ hạ những khoa học sáng tạo mới nhất, và những kiến ​​thức mới về quan sát thiên văn từ Học viện Khoa học Hoàng gia nổi tiếng ở Paris. Nhưng khoảng cách đường biển xa xôi không chỉ chia cắt hai nước chúng ta mà còn đầy rẫy những tai nạn và nguy hiểm. Do đó, để làm hài lòng Bệ hạ, chúng tôi định gửi cùng các tu sĩ Dòng Tên, các nhà toán học của chúng tôi và Bá tước Sully, với các tuyến đường bộ ngắn nhất và ít nguy hiểm hơn để có thể sớm đến bên Ngài, như một dấu hiệu của sự tôn trọng và tình hữu nghị của chúng ta, và đợi khi nhân chứng trung thành nhất là Sully trở lại có thể thể kể lại những thành tựu phi thường của cuộc đời Ngài.

Vì vậy, cầu Chúa làm cho Ngài được tôn vinh hơn bằng những thành quả tốt đẹp.

Marley vào ngày 7 tháng 8 năm 1688.

Người bạn thân ái nhất của Ngài

Louis.

Sứ đoàn đường bộ này đã không đến được Trung Quốc do vấn đề giấy tờ thông quan ở Nga, do đó Hoàng đế Khang Hy đã vô cùng nuối tiếc khi được xem bức thư này. Tuy nhiên, việc Hoàng đế Khang Hy hết mực quan tâm đến kiến ​​thức khoa học của Châu Âu đã được mọi người Châu Âu biết đến. Trong suốt 61 năm trị vì của mình, Khang Hy tiếp tục nghiên cứu sâu các tác phẩm kinh điển của Nho giáo truyền thống, đồng thời nghiên cứu khoa học và công nghệ phương Tây, và áp dụng hai điều này vào thực tiễn cai trị của mình, do đó tạo ra thời kỳ thịnh trị cuối cùng trong Lịch sử Trung Quốc "Khang Càn Thịnh Thế". Sau này, vua Louis XIV đã biên soạn các ghi chép về Khang Hy do các giáo sĩ dâng tấu, chỉnh lý và xuất bản "Truyện Hoàng đế Khang Hy", gây ảnh hưởng lớn trong các cung đình và xã hội Châu Âu.

Thư của Louis XIV gửi Khang Hy (trang web chính thức của Đoàn Nghệ thuật Thần Vận)
Thư của Louis XIV gửi Khang Hy (trang web chính thức của Đoàn Nghệ thuật Thần Vận)

Trong khi các nhà truyền giáo người Pháp mang khoa học và công nghệ phương Tây đến Trung Quốc, họ cũng không ngừng tiếp tu tinh hoa văn hóa truyền thống Trung Quốc. Nhà truyền giáo Jean Francois Foucquet và Gabriel Barborier đã cùng nhau dịch "Kinh dịch". Năm Khang Hy thứ 61 (năm 1721), khi Francois rời Trung Quốc trở về Pháp, ông đã mua hơn 4.000 cuốn sách cổ của Trung Quốc cho Thư viện Quốc gia Pháp. Lô sách kinh điển văn hóa truyền thống của Trung Quốc này đã trở thành cơ sở cho các nhà Hán học châu Âu nghiên cứu về Trung Quốc. Trong suốt lịch sử của Khang Hy và Louis XIV, văn hóa và nghệ thuật Trung Quốc mà Khang Hy mang đến châu Âu đã tạo thành một thế kỷ "cơn sốt văn hóa Trung Quốc" ở châu Âu. Voltaire, Montesquieu, Leibniz, cả Wolf và Goethe đều chịu ảnh hưởng sâu sắc của văn hóa Trung Quốc. Nhà truyền giáo người Pháp Barborier đã viết trong cuốn "Lịch sử đế chế Trung Hoa" vào năm 1699 (năm Khang Hy thứ 38) có viết rằng: "Nho giáo báo trước khả năng một quan niệm đạo đức phổ biến toàn cầu; chữ Hán cũng chứa đựng hy vọng về một ngôn ngữ toàn cầu vượt qua thổ ngữ và địa hình".

Sau đó, do nhiều nguyên nhân lịch sử khác nhau, sự giao lưu văn hóa giữa phương Đông và phương Tây bị gián đoạn. Thời đại của Vua Louis XIV và Hoàng đế Khang Hy đã qua đi, cũng đánh dấu sự giao lưu văn hóa giữa phương Đông và phương Tây đã bước vào thời kỳ khép kín, còn sự tái mở cửa Đông Tây sau đó là sự tình của hơn một thế kỷ sau. Vào thời điểm đó, xã hội phương Đông và phương Tây đã trải qua những thay đổi long trời lở đất...

Ở phương Tây tái hiện nền văn hóa Thần truyền đã bị tiêu diệt ở Trung Quốc

Văn hóa Trung Quốc là văn hóa Thần truyền, và sự giao lưu văn hóa phương Đông và phương Tây, đặc biệt là ảnh hưởng của văn hóa Thần truyền Trung Hoa đối với phương Tây, bắt đầu sớm nhất từ ​​thời nhà Tần và nhà Hán. Từ thời Hán Vũ Đế của nhà Hán, Trương Khiên đi sứ đến các khu vực phía Tây đã mở ra "Con đường Tơ lụa". "Những chuyến du hành của Marco Polo" trong thời kỳ Hốt Tất Liệt nhà Nguyên đã giới thiệu sự tiếp tục của các phong tục văn hóa Trung Hoa đến phương Tây. Hoàng đế Vĩnh Lạc nhà Minh đã phái Trịnh Hòa thực hiện bảy chuyến đi đến phương Tây để truyền bá văn hóa Trung Hoa đến thế giới. Giao lưu văn hóa quy mô lớn hơn trong các triều đại nhà Minh và nhà Thanh. Giai đoạn lịch sử Khang Hy và Louis XIV này có thể nói là đỉnh cao cuối cùng của bản nhạc giao lưu văn hóa này.

Trong những năm dài đằng đẵng, một số nền văn minh cổ đại trong lịch sử nhân loại do ngoại xâm mà đã bị đứt đoạn, mất tính liên tục của văn hóa lịch sử. Chỉ có văn hóa Thần truyền Trung Hoa dưới sự bảo hộ của các vị Thần đã trải qua những thăng trầm của lịch sử và được truyền thừa lại. Mặc dù do cai trị của Đảng Cộng sản Trung Quốc, nền văn hóa ấy ở Trung Quốc ngày nay hầu như đã biến mất, nhưng sự phục hưng của văn hóa Thần truyền là một sự an bài của lịch sử. Đoàn Nghệ thuật Thần Vận đang làm sống lại năm nghìn năm văn hóa Thần truyền Trung Hoa bằng hình thức ca múa truyền thống cổ điển.

Với bề dày lịch sử năm nghìn năm, ngẩng đầu đều là cố sự, cúi đầu đều là văn chương. Nội hàm sâu sắc và rộng lớn của văn hóa Thần truyền truyền thống là nguồn sáng tạo vô tận cho các buổi biểu diễn Thần Vận. Khác với các buổi biểu diễn của Broadway hoặc ballet cổ điển liên tục trình diễn các tiết mục cố định trong những năm qua, biểu diễn của Thần Vận (Shen Yun) là một tập hợp các sản phẩm mới hàng năm, từ khiêu vũ, kịch múa, âm nhạc nguyên bản đến trang phục và phông nền. Có thể nói rằng "mỗi năm qua đi hoa vẫn nở như cũ, mỗi năm mới đến biểu diễn lại mới lạ" Các bạn đừng bỏ lỡ màn biểu diễn không thể bỏ qua trong đời này nhé. (Bấm để đọc văn bản gốc)

(Được giới thiệu lại từ trang web của Đoàn Nghệ thuật Thần Vận)

Hoàng Mai
Theo The Epoch Times



BÀI CHỌN LỌC

Văn hóa phương Đông và phương Tây huy hoàng dưới thời Khang Hy và Louis XIV