Định Khương là vợ của vị quốc quân nước Vệ đời thứ 24-Vệ Định Công (tự Cơ Tạng, 588~577 TCN tại vị). Định Khương giỏi văn từ, là người sáng tác tống biệt thi (thơ tiễn biệt) sớm nhất Trung Quốc theo ghi chép trong “Liệt nữ truyện”. Định Khương thông minh kiến thức sâu rộng, lại còn có tâm đại nhẫn, công phu nhẫn nhục này đã phát huy tác dụng như thế nào trong cuộc đời mẫu nghi thiên hạ của bà?
Tiễn biệt con dâu, lưu lại một chương thơ nhân từ yêu thương
Con trai của Định Khương là công tử nước Vệ, nhưng kết hôn không lâu sau thì qua đời. Hai người không có con, người vợ cô đơn thủ tiết. Khi mãn tang ba năm, Định Khương cho cô về quê mẹ, cho phép cô tái giá. Bà tiễn chân cô một quãng đường dài, tới tận vùng ngoại ô.
Sắp tới lúc chia tay, Định Khương đưa tiễn người con dâu hiền thảo, lòng trào dâng niềm ly biệt bi ai, những tháng ngày mẹ con bên nhau bóng hình thân thiết cứ nối tiếp hiện về, làm bà cảm động buồn thương. Bà giơ tay vẫy, đứng chôn chân nhìn theo bóng nàng dâu khuất xa dần, cuộc chia tay này khó có ngày gặp lại, bất giác lệ tuôn nhòe mắt. Bà viết: ‘Yến yến vu phi, sai trì kỳ vũ, chi tử vu quy, viễn tống vu dã, chiêm vọng bất cập, khấp thế như vũ’
Tạm dịch:
Đàn én cùng bay, giang đôi cánh liệng
Con trở về nhà, tiễn xa đồng nội.
Nhìn theo mất bóng, lệ tràn như mưa.
Lời thơ chứa đựng cảm tình ấm áp nặng sâu, biểu hiện ra tấm lòng khoan hậu, nhân từ, yêu thương của người mẹ. Đây là bài thơ tống biệt ‘Yến yến’ trong chương đầu tiên của “Kinh Thi”, cũng là bài tống biệt thi sớm nhất trong thi sử Trung Hoa ở thể loại này.
Khuyên can phu quân, giúp quốc gia tránh xa tai họa
Năm Lỗ Thành Công thứ 5 (năm thứ 5 Vệ Định Công - tức năm 584 TCN), quan đại thần nước Vệ là Tôn Lâm Phụ do bị Định Công chán ghét nên chạy sang nước Tấn. Năm Lỗ Thành Công thứ 14, khi sứ giả nước Vệ đi sứ sang Tấn, Tấn Hầu để Tôn Lâm Phụ gặp mặt sứ giả, có ý muốn trả Tôn Lâm Phụ về cố quốc.
Tiếp đó, sứ giả nước Tấn là Khích Sưu tới nước Vệ đề nghị cho Tôn Lâm Phụ quay về. Định Công muốn từ chối không nhận.
Định Khương khi ấy khuyên can: ‘Không thể từ chối, Tôn Lâm Phụ là hậu duệ của bậc công khanh thời Tiên quân, có cùng tổ cùng tông. Nay đại quốc như nước Tấn lại cử sứ giả đến xin cho quay về nước, nếu không chấp thuận, sợ sẽ mất nước đó! Tuy quốc quân ghét hắn, nhưng việc quốc gia còn lớn hơn! Xin quốc quân nhẫn nại, như vậy mới có thể vừa an dân vừa khoan dung với tông khanh, chẳng phải là hay sao!’
Định Công nghe lời can gián, cho Tôn Lâm Phụ quay về cố quốc, khôi phục chức vị. Định Khương hiểu rõ đại nghĩa, nhìn xa trông rộng, giúp cho nước Vệ tránh được tai họa, trở thành quốc gia điển hình cho các nước trông theo.
Nhẫn nhục gánh trọng trách
Định Công qua đời, con của ái phi Kính Tự là Khải được lập làm vua, tức Vệ Hiến Công. Định Khương từ hành vi chịu tang của Hiến Công mà nhìn ra được tai họa của nước Vệ đang đến gần. Hiến Công rất ngạo mạn, không những không khóc cha mà còn chẳng tiết chế ăn uống, hoàn toàn không chút bi thương. Định Khương than rằng: ‘Hắn ta sẽ làm bại hoại nước Vệ, hại người hiền, sẽ chiêu mời thiên tai nhân họa!’
Bà đau buồn than mình không thể ngăn chặn việc lên ngôi, không lập được vị vua hiền minh Tử Tiên (em trai Hiến Công) lên nắm giữ quốc gia!
Các quan cận thần nghe thấy những lời này thì vô cùng sợ hãi. Tôn Lâm Phụ từ đó không dám để những đồ quý giá ở nước Vệ, mang phân tán cất ở các thành ấp người thân.
Quả nhiên, Hiến Công vô cùng bạo ngược, thái độ đối với Định Khương khinh thường ngạo mạn. Mặc dù ở vào cảnh như vậy, Định Khương vẫn đặt quốc gia lên trên hết, nhẫn nhục tiếp nhận nghịch cảnh, trợ giúp quốc gia.
Định đoạt việc quân, thúc đẩy thắng trận
Năm Vệ Hiến Công thứ 14, quân đội nước Trịnh do Hoàng Nhĩ thống lĩnh xâm lấn nước Vệ. Tôn Văn Tử (tức Tôn Lâm Phụ) xuất quân nghênh chiến, đồng thời bói một quẻ, sau đó đưa dự triệu (điềm báo) cho Định Khương xem.
Định Khương hỏi quẻ từ, Tôn Văn Tử đáp: ‘Triệu hữu như sơn lâm, tượng thị xuất chinh nhi táng thất hùng phong.’
Tạm dịch: Triệu như núi rừng, Tượng là xuất chinh sẽ mất đi khí thế oai hùng.
Định Khương nói: ‘Xuất chinh mà mất khí thế oai hùng, lại là có lợi về mặt phòng ngự. Xin đại phu cứ xuất binh truy kích Trịnh quân.’
Quả nhiên, con trai Tôn Văn Tử là Tôn Khoái suất lĩnh đại quân bắt sống được Hoàng Nhĩ ở Khuyển Khâu.
-
- Xin đại phu cứ xuất binh truy kích Trịnh quân. (Tranh: Leo - NTDVN)
Dạy dỗ giúp bạo quân sửa chữa lỗi lầm
Năm Vệ Hiến Công thứ 18, quốc nội phát sinh chính biến, Hiến Công bị trục xuất, phải xin tỵ nạn ở nước Tề. Khi tới biên giới, ông nhờ vị trụ trì đền thờ tông miếu báo cáo với Thần xã tắc (Thần Đất) về việc ông phải lưu vong, đồng thời báo cáo với Thần rằng ông không có tội gì với sơn hà xã tắc.
Khi đó, Định Khương đứng bên bảo: ‘Không thể báo cáo với Thần như vậy được, không chỉ với Thần mà với Trời Đất cũng không thể lừa dối. Tự mình có tội, nếu vẫn cố nói vô tội, thì càng là có tội. Đó là tội gì? Ngài cùng các quan nhỏ hoạch định chính sách mà lại gạt các đại thần trong triều sang bên, đây là một tội. Ngài khinh nhờn lời dạy của tiên quân, đây là một tội nữa. Ta phụng sự tiên quân, là vợ của tiên quân, ngài đối với ta không chút kính trọng lại còn hung bạo, đây là tội thứ ba. Ngài chỉ có thể báo cáo với Thần ở tông miếu việc ngài phải lưu vong, chứ không thể báo cáo mình vô tội!’
Lời giáo lý của Định Khương đã khởi tác dụng to lớn.
Ở tình cảnh này, chúng ta có thể thể hội được tâm đại nhẫn, cùng công phu chịu đựng nhẫn nhục của Định Khương. Hơn chục năm trời bà chịu đựng sự đối đãi vô lễ hung bạo của Hiến Công, nhưng vẫn theo bên Hiến Công giúp đỡ khi ông chạy nạn, còn chỉ ra chỗ sai trái của ông vào lúc thích hợp, giáo hóa đưa ông vào con đường đúng đắn, không để sai lầm lại phạm tiếp sai lầm.
Định Khương đã viết lên những áng thơ điển lệ, làm rung động lòng người, bà là người thông minh nhìn xa trông rộng, không chỉ phò tá quốc quân, ân cần kiên nhẫn dạy dỗ cháu con hướng thiện, mà trong những quyết sách quốc sự, quân sự bà đều có cái nhìn thông suốt, mẫn tiệp, bà quả thực là bậc mẫu nghi thiên hạ, làm gương cho các thế hệ mai sau.
(Nguồn tư liệu: “Liệt nữ truyện”; “Xuân Thu tả truyện chính nghĩa”)
Doãn Gia Huy - Epoch Times
Thái Bình biên dịch
