“Người thất bại tất do an nhàn; nhà bại vong ắt do xa xỉ”...
Ăn Tết phải dư dả là một quan niệm chủ yếu của người Việt. Vì thế Tết cũng là một mùa tiêu dùng chủ yếu của dân ta. Những năm gần đây phong tục này càng lên ngôi cùng với tâm lý ưa dùng hàng ngoại và sự tiêu xài thoải mái. Mùa Tết đã làm giàu cho rất nhiều tập đoàn nước ngoài kinh doanh tại Việt Nam. Điều thú vị là thói ưa dùng hàng ngoại này không mới mà đã có từ hàng nghìn năm qua. Trong lịch sử vẫn còn ghi lại một giai thoại khá thú vị về việc vua Lý Thái Tông làm gương để trị cái bệnh thích dùng đồ ngoại quốc này như sau.
Sử chép:
“Canh Thìn, [Càn Phù Hữu Đạo] năm thứ 2 [1040] Vua đã dạy được cung nữ dệt gấm vóc. Tháng ấy, (Vua) xuống chiếu phát hết gấm vóc của nước Tống ở trong kho để ban cho các quan. (Các quan) từ ngũ phẩm trở lên thì được ban áo bằng gấm, từ cửu phẩm trở lên thì được ban áo bằng vóc. (Nhà vua) làm vậy để tỏ ý là Vua sẽ không dùng gấm vóc của nước Tống nữa”.
(Đại Việt sử ký toàn thư)
Sử thần Ngô Sĩ Liên nói :
“Việc làm này của Vua, trong cái tốt lại còn có cái tốt nữa. [Vua] không quý vật lạ, muốn tỏ ra hậu đãi với kẻ dưới”.
Lời bàn :
Xưa có câu:
“Người thất bại tất do an nhàn.
Nhà bại vong ắt do xa xỉ”...
Thói quen tiêu dùng hàng ngoại dù không phải thói quen xấu, nhưng nó cũng thể hiện tâm lý hưởng thụ và phân biệt đối xử. Khi đã có tâm lý hưởng thụ và phân biệt thì người ta sẽ không thích chịu đựng gian khổ và hay có thành kiến, như thế thì sao có thể làm nên những thành tựu lớn lao hơn? Vua Lý Thái Tông không dùng hàng ngoại nhập không phải vì hàng ngoại không tốt mà ngài muốn làm gương cho thần tử, muốn họ bỏ đi cái tâm lý hưởng thụ kia mà làm tốt chức trách của mình vậy. Nước Đại Việt thời Lý hùng cường chẳng phải do nhờ việc tiêu dùng hàng ngoại, chẳng qua là bậc quân trưởng biết lấy thân mình làm gương và sĩ phu nhân dân cần kiệm siêng năng mà thôi.
Minh Bảo
