Ca trù là một môn nghệ thuật truyền thống lâu đời của dân tộc, là di sản văn hóa đặc sắc của Việt Nam, gắn liền với những lễ nghi, phong tục, sinh hoạt văn hóa cộng đồng, là cảm hứng cho các tao nhân mặc khách sáng tác văn thơ, từ phú, hòa lời ca vào tiếng đàn đáy tiếng phách và tiếng trống chầu đặc trưng riêng của âm nhạc dân tộc Việt.
Những bài thơ sáng tác cho ca trù là nỗi lòng của thi nhân (quan viên), người cầm chầu thưởng thức ca trù, cũng có khi là người sáng tác lời ca để đào nương hát. Ca trù cũng là cảm hứng của các thi nhân, văn nhân nổi tiếng trong lịch sử như Nguyễn Công Trứ, Cao Bá Quát, Chu Mạnh Trinh, Tản Đà...
Thế sự xoay vần trải qua bao cuộc bể dâu, nhân sinh như mộng, đời người trăm năm thoáng chốc đã qua, những thi nhân, nghệ sĩ xưa vẫn luôn đau đáu câu hỏi "Ta là ai? Đến đây vì điều gì? Sinh mệnh sẽ đi về đâu?...", cảm thương cho kiếp con người ngắn ngủi, mong manh:
Tự cổ sầu chung kiếp xướng ca
Mênh mang trời đất vẫn không nhà
Người ơi! Mưa đấy hay sênh phách
Tay yếu gieo lòng xuống chiếu hoa
(Sầu chung - Trần Huyền Trân tặng nghệ sĩ nhân dân ca trù Quách Thị hồ)
Khi người nghệ sĩ tìm được những câu trả lời của muôn kiếp người thì sinh mệnh thăng hoa, niềm hân hoa bất tận gửi vào trong lời thơ tiếng hát:
Tôi trở lại mình sau những cơn mê
Thiện duyên đón bước tôi về!
(Câu hỏi cuộc đời - Liên Hương)
NTD Việt Nam xin được giới thiệu một số bài thơ như vậy được sáng tác cho ca trù, phần lời hát sẽ được bổ sung sau khi có clip trình diễn của các nghệ sĩ.
Bài 7: Tân Thiên
Hỏi rằng người xưa còn nhớ
Thệ ước năm nào vui hội Thần Tiên
Cánh hạc vàng vẫn ngóng đợi chân duyên
Vầng mây trắng ngang trời gieo mong nhớ.
Vượt luân hồi gian nan bể khổ
Lạc ba đào cõi thế trầm kha
Ngác ngác ngơ ngơ phách nhạc lời ca
Ngàn năm ngóng chờ ngày đắc Pháp.
Thầy khai mở Thiên cơ kết duyên độ phúc
Ơn cứu sinh mang đến thiện lành
Tân Thiên muôn cõi viên thành!
19/10/2020
Liên Hương
