Khởi công tháng 3/2010, dự án thủy điện Hồi Xuân - nằm trên lưu vực sông Mã (xã Phú Xuân, huyện Quan Hoá, tỉnh Thanh Hoá) - có tổng mức đầu tư hơn 3.320 tỉ đồng, với sản lượng điện trung bình hàng năm hơn 432 triệu Kwh “đắp chiếu” nhiều năm do thiếu vốn.
Theo kế hoạch, khoảng tháng 10/2012, thủy điện Hồi Xuân sẽ chặn dòng lần một, cuối năm 2013 chặn dòng lần hai, đến giữa năm 2014 thì tích nước hồ chứa và phát điện tổ máy số một vào tháng 9 cùng năm.
Tuy nhiên, theo Sở Công Thương tỉnh Thanh Hóa, từ khi khởi công đến tháng 6/2014, tiến độ triển khai dự án rất chậm, do chủ đầu tư cũ là Tổng công ty Cổ phần Xây dựng Điện Việt Nam không thu xếp được nguồn tài chính.
Năm 2014, dự án chuyển giao cho Công ty Dịch vụ Thương mại Sản xuất và Xây dựng Đông Mê Kông, được Chính phủ bảo lãnh khoản vay thương mại 125 triệu USD. Qua đó, dự án thi công trở lại vào năm 2016.
Từ năm 2016 đến 2018, dự án thủy điện Hồi Xuân thi công đạt khoảng 90% khối lượng xây lắp các công trình chính, diện tích đất thu hồi giải phóng mặt bằng 88%. Tổng giá trị thực hiện toàn dự án khoảng 4.200 tỉ đồng.
Để dự án tiếp tục đi vào vận hành, chủ đầu tư cần hoàn thành các phần việc như: Bồi thường giải phóng mặt bằng, thi công một số hạng mục và công trình dân sinh, đấu nối vào lưới điện quốc gia... Tuy nhiên, vì tiếp tục thiếu vốn, dự án lại dừng thi công từ 2019 đến nay.
Khi xây dựng nhà máy thủy điện Hồi Xuân, trên 50 hộ dân bản Sa Lắng (xã Phú Xuân) đã chấp nhận di dời nhà cửa về khu tái định cư. Đổi lại, chủ đầu tư nhà máy thủy điện Hồi Xuân sẽ hoàn thiện mặt bằng, xây dựng nhà văn hóa, đổ đường bê tông từ bến đò lên bản, kè mái taluy của khu tái định cư, sân bóng chuyền, kênh thoát nước… Tuy nhiên, từ hơn 10 năm nay, lời cam kết này vẫn chưa được thực hiện.
Tại khu tái định cư bản Sa Lắng, nhiều người dân bức xúc vì chủ đầu tư thủy điện Hồi Xuân chưa hoàn thành cam kết.
Ông Cao Thanh Bình - Trưởng bản Sa Lắng cho biết, người dân bản đã nhiều lần kiến nghị với các cơ quan chức năng nhưng đến nay chưa được giải quyết.
Bản Sa Lắng nằm sát bờ sông Mã, việc mái kè taluy chưa thực hiện khiến những hộ dân trong khu tái định cư nơm nớp lo sợ mỗi khi trời mưa gió, đất đá sạt lở.
Hiện nay, nhiều nhà dân tại khu tái định cư bản Sa Lắng có hiện tượng bị sụt lún, nứt; bể nước tập trung thấp hơn so với nhà dân, không thể đưa nước về nhà, các hộ phải tự góp tiền lại mua dây tự kéo nước từ mó về nhà để sử dụng. Người dân bản Sa Lắng cho rằng, khu tái định cư không được lu nền nên mới xảy ra hiện tượng sụt lún.
Theo chính quyền huyện Quan Hóa, hiện nay, chủ đầu tư nhà máy thủy điện Hồi Xuân đang nợ người dân 7 tuyến đường giao thông, 5 dự án trường học, trạm y tế tại các xã Phú Xuân, Phú Lệ, Phú Sơn; 3 cầu treo dân sinh, 1 bến đò.
Trước thực trạng trên, Sở Công thương Thanh Hóa cho biết, để dự án tái khởi động cần điều chỉnh phương án tính giá điện phù hợp thực tế nhằm đáp ứng điều kiện thế chấp của các ngân hàng.
Đại diện chủ đầu tư cho hay, vừa qua cấp có thẩm quyền đã đồng ý điều chỉnh giá điện và đang chờ ngân hàng thẩm định hồ sơ vay vốn, dự kiến có thể giải ngân trong cuối năm 2021.
Vùng lòng hồ dự án thuỷ điện Hồi Xuân có hơn 655 ha đất bị ảnh hưởng, thuộc hai huyện Mai Châu (Hòa Bình) và huyện Quan Hoá (Thanh Hoá). Gần 1.900 hộ dân ở hai địa phương này bị tác động, trong đó khoảng 500 hộ phải tái định cư đến nơi ở mới.
Đến nay, gần một trăm hộ chưa nhận được tiền đền bù hoặc chưa có khu tái định cư để chuyển đến khiến cuộc sống bấp bênh, tạm bợ. Ngoài ra, các chính sách hỗ trợ ổn định sản xuất, chuyển đổi nghề nghiệp cho người dân bị tác động bởi dự án chưa được thực hiện triệt để.
Giải thích về một phần tình trạng chậm tiến độ của dự án, ông Thái Văn Chấn - Phó giám đốc Công ty Cổ phần Đầu tư Xây dựng Điện Hồi Xuân - cho biết, dịch COVID-19 bùng phát mạnh khiến nhiều nhân sự nghỉ việc tạm thời, đi làm nơi khác phải cách ly chưa thể trở lại; quá trình nhập vật tư, thiết bị cũng gặp trở ngại…
Đông Dương
