Trong bối cảnh chiến tranh hiện đại, máy bay không người lái góc nhìn thứ nhất (UAV FPV) đang đóng vai trò quyết định trên chiến trường. Chiến tranh Nga - Ukraine là minh chứng rõ ràng cho điều này, khi cả hai bên đều sử dụng UAV FPV như một vũ khí không thể thiếu, đồng thời tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) vào hệ thống vũ khí mới.
Vô số video trực tuyến được chia sẻ cho thấy khả năng hủy diệt đáng kinh ngạc của FPV trong việc tiêu diệt thiết bị và nhân lực đối phương. Những hình ảnh bi thương về sự tàn khốc của chiến tranh được cả hai phe sử dụng như công cụ để thể hiện chiến thắng và tuyên truyền cho mục đích của mình.
Dàn UAV FPV quy mô lớn, đặc biệt là loại FPV tấn công, sở hữu sức mạnh hủy diệt và sát thương đáng kể, tạo ra tác động tâm lý mạnh mẽ lên lực lượng đối phương song song với sự tàn phá về vật chất.
Các video ghi hình từ UAV FPV lan truyền trên mạng xã hội cho thấy cảnh tượng các đơn vị tiền tuyến bị tấn công và tiêu diệt, ảnh hưởng đến tinh thần chiến đấu của binh lính. Đồng thời, nó cũng gửi đi thông điệp cảnh báo rằng kẻ thù luôn bị theo dõi bởi những "sát thủ" không người lái.
Trong bối cảnh cả hai bên tham chiến đều thiếu hụt đạn dược, đặc biệt là loại đạn pháo, UAV đóng vai trò quan trọng trong việc bù đắp hỏa lực mặt đất không đủ, từ đó tạo ra sự thay đổi nhanh chóng trong động lực chiến tranh hiện đại. Việc sử dụng FPV ngày càng phổ biến có thể dẫn đến những thay đổi to lớn trong chiến tranh tương lai, đòi hỏi cộng đồng quốc tế cần có những biện pháp để kiểm soát và sử dụng loại vũ khí này một cách có trách nhiệm.
Sự xuất hiện của UAV được hỗ trợ bởi AI tiềm ẩn những thay đổi to lớn trong tương lai trên chiến trường. Ý tưởng về UAV tấn công tự động được hỗ trợ bởi AI có thể trở thành mối lo ngại lớn về mặt đạo đức, bởi chúng hoạt động với sự can thiệp tối thiểu hoặc thậm chí không cần sự điều khiển của con người.
Chiến tranh không người lái tại Ukraine
Cả hai bên tham chiến, Nga và Ukraine, đều nhận thức được tiềm năng to lớn của UAV trên chiến trường. Tuy nhiên, Nga hiện đang nắm giữ ưu thế về số lượng và năng lực UAV. Quân đội Nga sở hữu một số lượng đáng kể UAV Orlan-10, ZALA, Shahed và các loại khác, đã gây thiệt hại cho cơ sở hạ tầng quan trọng của Ukraine và dẫn đến thương vong đáng kể cho dân thường.
Nhận thức được sự thiếu hụt đạn pháo mặt đất và vai trò thiết yếu của UAV trong cuộc chiến, Ukraine đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng là sản xuất một triệu UAV vào năm 2024. Trong hai tháng đầu năm nay, Ukraine đã sản xuất được 200.000 UAV, chủ yếu là loại UAV tấn công FPV nhỏ.
Ông Prodanyuk bày tỏ sự tin tưởng rằng Ukraine có thể sản xuất tới hai hoặc ba triệu UAV trong năm nay nếu có nguồn tài trợ đầy đủ. Năng lực sản xuất hiện tại của Ukraine đã cao gấp nhiều lần so với 6 tháng trước, cho phép đáp ứng nhu cầu về số lượng UAV lớn như vậy. Theo ông, Ukraine đã sản xuất được 200.000 UAV trong hai tháng đầu năm nay, chủ yếu là loại UAV FPV tấn công nhỏ gọn.
Bộ trưởng Chuyển đổi Kỹ thuật số Ukraine, ông Mykhailo Fedorov, cũng đồng ý với quan điểm này. Ông cho biết, ban đầu, phía quân đội Ukraine còn nghi ngờ hiệu quả của UAV FPV. Tuy nhiên, sau khi được trang bị và sử dụng loại UAV nhỏ gọn này, hiệu quả đáng kể trên chiến trường đã dần thuyết phục họ. Ông Fedorov khẳng định UAV FPV đã đóng vai trò quan trọng trong việc giúp Ukraine đẩy lùi quân đội Nga.
Thách thức lớn nhất đối với UAV cỡ nhỏ trên chiến trường hiện nay là vấn đề nhiễu điện tử. Ông Prodanyuk cho biết Wild Hornets liên tục cải tiến thiết kế UAV để chống lại các biện pháp tác chiến điện tử của Nga.
Bất chấp việc quân đội Nga triển khai nhiều thiết bị gây nhiễu, phần lớn UAV của Ukraine vẫn có thể tiếp cận các vị trí do Nga kiểm soát. Tuy nhiên, ông Prodanyuk cũng thừa nhận rằng đây là một cuộc chạy đua vũ trang công nghệ và Ukraine cần tiếp tục đầu tư vào nghiên cứu và phát triển để duy trì lợi thế trên chiến trường.
Vấn đề ứng dụng AI trong tương lai
Sự phát triển của máy bay không người lái tấn công (UCAV) trong tương lai có mối liên hệ mật thiết với những tiến bộ của AI. Lô UAV FPV đầu tiên của Ukraine được trang bị khả năng nhận diện mục tiêu tự động đã được triển khai, minh chứng cho tiềm năng to lớn của công nghệ này. Hệ thống dẫn đường tự động dựa trên AI có khả năng phản ứng nhanh hơn và đạt tỷ lệ trúng đích cao hơn so với phi công con người dày dặn kinh nghiệm.
Mặc dù AI hiện nay chưa thể hoàn toàn thay thế con người trong việc điều khiển UCAV, nhưng với khả năng tự chủ ngày càng gia tăng của UCAV và xu hướng sử dụng UAV hoàn toàn tự động, tình hình này có thể sẽ thay đổi trong tương lai.
Sự thay đổi đáng chú ý đầu tiên là số lượng UCAV có thể hoạt động đồng thời sẽ tăng lên đáng kể do không còn giới hạn về liên kết vô tuyến và băng thông. UCAV tấn công tự động có thể thực hiện các cuộc tấn công đồng thời vào tất cả các mục tiêu trong khu vực, thúc đẩy cả hai bên tham chiến đẩy nhanh quá trình phát triển công nghệ này.
Ông Dmytro Prodanyuk, người đồng sáng lập hãng sản xuất máy bay không người lái Wild Hornets của Ukraine, dự đoán UAV tấn công tự động sử dụng AI sẽ xuất hiện trong vòng nửa năm tới, và khả năng sử dụng chúng trên quy mô lớn sẽ xảy ra sau đó khoảng một năm.
Tác động tiềm tàng của việc sử dụng UAV tự động trên quy mô lớn vẫn còn là một ẩn số. Tuy nhiên, việc sử dụng UAV tự động có thể dẫn đến một số lo ngại về vấn đề đạo đức, ví dụ như nguy cơ mất kiểm soát, việc sử dụng vũ khí sát thương tự động trong chiến tranh.
Nhận xét của ông Prodanyuk không thể hiện lo ngại về nguy cơ AI kiểm soát các cỗ máy giết người hay trách nhiệm đạo đức đối với nhân loại khi sử dụng vũ khí tự động. Tuy nhiên, trong bối cảnh khó khăn hiện tại, việc Ukraine vẫn quan tâm và nỗ lực thực hiện trách nhiệm đạo đức của mình với tư cách là một quốc gia là điều đáng khích lệ.
Mặt khác, Nga lại đang tàn nhẫn theo đuổi mục tiêu chiến tranh, thậm chí liên tục đe dọa phương Tây bằng vũ khí hạt nhân để buộc họ ngừng hỗ trợ Ukraine. Về vấn đề ứng dụng AI trong chiến tranh, có thể khẳng định rằng Nga sẽ không từ bỏ việc phát triển các hệ thống vũ khí dựa trên AI hiệu quả hơn để thực hiện các nghĩa vụ đạo đức chừng nào còn điều kiện công nghệ cho phép.
Thật đáng tiếc, khả năng xuất hiện những cỗ máy giết người tự động đầu tiên trên chiến trường Ukraine là rất cao, đòi hỏi cộng đồng quốc tế phải chung tay có biện pháp đề phòng. Tuy nhiên, việc thực hiện những nỗ lực đó và đạt được kết quả rõ ràng dường như vô cùng khó khăn.
Cho đến nay, cộng đồng quốc tế vẫn chưa đạt được sự đồng thuận về vấn đề này. Mặc dù Mỹ đã đề xuất hạn chế phát triển vũ khí sát thương tự động, nhưng nhiều quốc gia, trong đó có Trung Quốc và Nga, vẫn chưa có bất kỳ phản ứng tích cực nào.
Bài viết chỉ phản ánh quan điểm của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của NTD Việt Nam.
Theo The Epoch Times
Huyền Anh biên dịch
Ông Stephen Xia, nguyên là kỹ sư của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA), chuyên ngành thiết bị hàng không và quản lý công nghệ kỹ thuật. Sau khi rời ngũ, ông đã dành thời gian nghiên cứu và theo dõi sự phát triển của các thiết bị quân sự trên thế giới.
