Tại phiên họp của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc (HĐBA) diễn ra vào ngày 28/3/2024, Nga đã sử dụng quyền phủ quyết tại HĐBA LHQ để ngăn chặn việc gia hạn nhiệm vụ của Nhóm chuyên gia giám sát việc thực thi các biện pháp trừng phạt của LHQ đối với Triều Tiên.
Theo hãng tin AP, quyết định này của Nga đã dẫn đến nhiều phản ứng trái chiều từ cộng đồng quốc tế. Một số quốc gia bày tỏ quan ngại về việc Nga phủ quyết sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả của các biện pháp trừng phạt đối với CHDCND Triều Tiên và cản trở nỗ lực giải quyết vấn đề hạt nhân trên Bán đảo Triều Tiên.
Trước khi Nga sử dụng quyền phủ quyết, HĐBA đã tiến hành thảo luận về dự thảo nghị quyết nhằm gia hạn nhiệm vụ của Nhóm chuyên gia giám sát trừng phạt đối với CHDCND Triều Tiên thêm một năm.
Mặc dù kết quả bỏ phiếu tại HĐBA gồm 13 phiếu thuận, 01 phiếu chống của Nga và 01 phiếu trắng của Trung Quốc, nhưng các biện pháp trừng phạt thực tế đối với Triều Tiên vẫn duy trì hiệu lực. Quyết định của HĐBA không ảnh hưởng trực tiếp đến các biện pháp trừng phạt này.
Trước đây, Nga chưa từng phản đối việc gia hạn nhiệm vụ của Nhóm chuyên gia giám sát. Trong suốt 14 năm qua, HĐBA đều nhất trí thông qua việc gia hạn nhiệm vụ Nhóm chuyên gia, thể hiện sự đoàn kết của cộng đồng quốc tế trong phản đối chương trình vũ khí hạt nhân đang mở rộng của Triều Tiên.
Trước khi Nga sử dụng quyền phủ quyết, các bên liên quan đã có những lập luận khác nhau về vấn đề này.
Đại diện Nga tại LHQ, ông Vassily Nebenzia, cho rằng các biện pháp trừng phạt của LHQ đang dần mất đi hiệu quả và không còn phù hợp với thực tế trong việc ngăn chặn sự phổ biến vũ khí hạt nhân tại CHDCND Triều Tiên. Ông cũng cáo buộc Nhóm chuyên gia giám sát "thiên vị" và "không đưa ra đánh giá khách quan về tình trạng của chế độ trừng phạt".
Tuy nhiên, Phó Đại sứ Mỹ tại LHQ, ông Robert Wood, bác bỏ những cáo buộc của Nga và nhấn mạnh vai trò thiết yếu của Nhóm chuyên gia giám sát trong việc đảm bảo thực thi hiệu quả các biện pháp trừng phạt. Ông Wood cáo buộc Nga cố gắng ngăn chặn "các cuộc điều tra độc lập và khách quan" của Nhóm chuyên gia bởi vì Nhóm "bắt đầu báo cáo về những vi phạm trắng trợn của Nga đối với các nghị quyết của Hội đồng Bảo an LHQ trong năm ngoái".
Cùng quan điểm với ông Wood, phát ngôn viên Hội đồng an ninh quốc gia Nhà Trắng, ông John Kirby, lên án hành động phủ quyết của Nga là "một hành động thiếu trách nhiệm". Ông Kirby cho rằng hành động này làm suy yếu các biện pháp trừng phạt đối với Triều Tiên và đồng thời cảnh báo về sự hợp tác ngày càng sâu sắc giữa Triều Tiên và Nga, đặc biệt trong bối cảnh Triều Tiên tiếp tục cung cấp vũ khí cho Nga để phục vụ cuộc chiến tại Ukraine.
Phát biểu trước báo giới, ông John Kirby, Thư ký Báo chí của Bộ Ngoại giao Mỹ, nhấn mạnh cộng đồng quốc tế cần kiên định duy trì chế độ không phổ biến vũ khí hạt nhân toàn cầu và ủng hộ nhân dân Ukraine bảo vệ tự do, độc lập trước hành động xâm lược tàn bạo của Nga.
Ngoài ra, các đại diện từ Anh, Pháp và một số quốc gia khác cũng lên tiếng chỉ trích quyết định của Nga. Họ cho rằng Nga đang lợi dụng quyền phủ quyết để bảo vệ lợi ích của chính mình và gây khó khăn cho nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế trong việc giải quyết vấn đề hạt nhân Triều Tiên.
Phản ứng trước những cáo buộc này, Phó Đại sứ Nga tại LHQ, ông Dmitry Polyansky, gọi những cáo buộc này là "vô căn cứ" và khẳng định Nga đã đưa ra quyết định đúng đắn khi không ủng hộ việc gia hạn nhiệm vụ của Nhóm chuyên gia giám sát.
HĐBA đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Triều Tiên sau vụ thử hạt nhân đầu tiên của nước này vào năm 2006. Trong suốt 14 năm qua, HĐBA đều nhất trí thông qua việc gia hạn nhiệm vụ Nhóm chuyên gia giám sát, thể hiện sự đoàn kết của cộng đồng quốc tế trong phản đối chương trình vũ khí hạt nhân đang mở rộng của Triều Tiên. Tuy nhiên, việc Nga sử dụng quyền phủ quyết trong phiên họp ngày 28/3 đã đánh dấu một bước ngoặt trong nỗ lực chung này.
Nghị quyết trừng phạt gần đây nhất được Hội đồng thông qua vào tháng 12/2017. Trung Quốc và Nga đã phủ quyết nghị quyết do Mỹ bảo trợ vào tháng 5/2022, nghị quyết bổ sung các lệnh trừng phạt mới đối với Triều Tiên sau một loạt vụ phóng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa.
HĐBA đã thành lập một ủy ban để giám sát việc thực thi các lệnh trừng phạt. Nhiệm vụ của nhóm chuyên gia điều tra các vi phạm lệnh trừng phạt được gia hạn trong 14 năm cho đến ngày 23/3 năm nay. Tuy nhiên, Nga đã sử dụng quyền phủ quyết tại phiên họp HĐBA ngày 28/3 để ngăn chặn việc gia hạn nhiệm vụ của nhóm chuyên gia này.
Báo cáo mới nhất của nhóm chuyên gia (được lưu hành vào tháng 2/2024) cho biết họ đang điều tra 58 vụ tấn công mạng nghi ngờ do Triều Tiên thực hiện trong giai đoạn 2017 - 2023, với tổng giá trị thiệt hại khoảng 3 tỷ USD. Theo báo cáo, số tiền này được sử dụng để hỗ trợ phát triển vũ khí hủy diệt hàng loạt.
Nhóm chuyên gia cũng khẳng định Triều Tiên tiếp tục phớt lờ các lệnh trừng phạt. Nước này tiếp tục phát triển vũ khí hạt nhân, sản xuất vật liệu phân hạch hạt nhân - thành phần chính của vũ khí hạt nhân, và nhập khẩu các sản phẩm xăng dầu tinh chế, vi phạm các nghị quyết của HĐBA.
Huyền Anh tổng hợp
