Một phái đoàn cấp cao Trung Quốc do ông Triệu Lạc Tế, Ủy viên trưởng Nhân đại toàn quốc Trung Quốc, dẫn đầu đã đến thăm Triều Tiên từ ngày 11/4 đến 13/4. Chuyến thăm thu hút sự chú ý của cộng đồng quốc tế, được đánh giá là động thái nhằm củng cố quan hệ hữu nghị truyền thống và hợp tác toàn diện giữa hai nước.
Theo dự đoán của giới quan sát, quan hệ Trung Quốc - Triều Tiên sẽ có bước phát triển tích cực trong tương lai gần, thể hiện qua sự gia tăng hợp tác trên nhiều lĩnh vực quan trọng, bao gồm kinh tế, chính trị, ngoại giao và an ninh.
Phái đoàn cấp cao Trung Quốc thăm Triều Tiên: Nâng tầm quan hệ song phương?
Mặc dù vẫn duy trì quan hệ hữu nghị truyền thống, mối quan hệ giữa Triều Tiên và Trung Quốc trong thời gian gần đây đang có dấu hiệu "giảm nhiệt" so với sự hợp tác ngày càng tăng cường giữa Bình Nhưỡng và Moscow.
Điển hình, Nga đã cử Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu đến Bình Nhưỡng vào năm ngoái để kỷ niệm việc ký kết Thỏa thuận đình chiến trong Chiến tranh Triều Tiên, thể hiện sự quan tâm và đầu tư mạnh mẽ vào mối quan hệ song phương. Ngược lại, Trung Quốc chỉ cử ông Lý Hồng Trung, một quan chức cấp thấp hơn, tham dự sự kiện này. Điều này cho thấy sự "chậm nhịp" nhất định trong quan hệ Trung - Triều so với đà phát triển mạnh mẽ của quan hệ Nga - Triều.
Việc Trung Quốc cử ông Triệu Lạc Tế, một quan chức cấp cao, tới thăm Triều Tiên trong thời điểm này được xem là dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh có thể đang có ý định tăng cường quan hệ với Bình Nhưỡng.
Một yếu tố khác có khả năng ảnh hưởng đến quyết định của Trung Quốc là nhận thức cho rằng nước này đang thao túng Triều Tiên trong khuôn khổ của cuộc Chiến tranh Lạnh mới với Hoa Kỳ. Do đó, theo quan điểm của Trung Quốc, quan hệ thân thiết giữa Nga và Triều Tiên, cả hai đều là những quốc gia bất chấp trật tự quốc tế, là một biến số quan trọng. Bắc Kinh muốn chứng minh với cộng đồng quốc tế rằng quan hệ của họ với Bình Nhưỡng vẫn vững chắc.
-
- Người dân xem bản tin có hình ảnh nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un cùng Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu (trái) và Ủy viên Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc Lý Hồng Trung (phải) tham dự cuộc duyệt binh kỷ niệm 70 năm đình chiến Chiến tranh Triều Tiên được tổ chức ở Bình Nhưỡng, tại một nhà ga ở Seoul vào ngày 28/07/2023. (Ảnh: JUNG YEON-JE/AFP/Getty Images)
Triều Tiên: Hợp tác với Trung Quốc là chìa khóa phục vụ lợi ích lâu dài
Trên thực tế, Triều Tiên đánh giá Trung Quốc là đối tác tiềm năng mang lại lợi ích kinh tế vượt trội so với Nga. Mặc dù Nga được cho là đang cung cấp các mặt hàng thiết yếu như gạo, bột mì và nhiên liệu hóa thạch (xăng, dầu diesel) cho Triều Tiên, nhưng Trung Quốc hoàn toàn có thể gia tăng đáng kể lượng hàng hóa viện trợ tương tự nếu họ lựa chọn.
Bên cạnh hợp tác kinh tế truyền thống, du lịch cũng là lĩnh vực tiềm năng to lớn đối với Triều Tiên. So với lượng khách du lịch Nga còn hạn chế, du lịch Trung Quốc có thể mang lại nguồn thu ngoại tệ dồi dào cho Bình Nhưỡng.
Triều Tiên cũng nhận thức được tính bất định của cuộc chiến tranh tại Ukraine. Mặc dù hiện nay họ đang hưởng lợi từ "kinh tế thời chiến" của Nga bằng cách cung cấp vũ khí đổi lấy lương thực, thỏa thuận này chỉ mang tính tạm thời. Do đó, hợp tác lâu dài với Trung Quốc mới là chìa khóa để Triều Tiên đạt được mục tiêu chính trị và kinh tế trong tương lai.
Do đó, Triều Tiên đã xác định hợp tác với Trung Quốc mới là chìa khóa cho mục tiêu chính trị và kinh tế lâu dài của họ.
Trên nền tảng lợi ích song phương, hai nước đã tăng cường giao lưu cấp cao và có thể sẽ triển khai các bước đi cụ thể để củng cố hơn nữa quan hệ trong tương lai gần.
Hội nghị thượng đỉnh giữa lãnh đạo Kim Jong-un và Chủ tịch Tập Cận Bình hoàn toàn có thể diễn ra trong năm nay để kỷ niệm 75 năm thiết lập quan hệ ngoại giao. Hiện tại, các hoạt động chuẩn bị và thảo luận nội bộ về khả năng ông Kim thăm Trung Quốc và chuyến đáp lễ của ông Tập Cận Bình tới Triều Tiên đang được tiến hành.
-
- Hình ảnh Bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc Tập Cận Bình được Nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un chào đón tại Bình Nhưỡng chiếu trên màn hình lớn bên ngoài một trung tâm mua sắm ở Bắc Kinh vào ngày 20/6/2019. (Ảnh GREG BAKER/AFP qua Getty Images)
Quan hệ Trung - Triều sẽ diễn biến ra sao trong tương lai?
Thứ nhất, việc hai nước miễn trừ thị thực ngoại giao và các loại thị thực liên quan tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao lưu thường xuyên giữa quan chức hai nước, đặt nền tảng vững chắc cho hợp tác và gia tăng ảnh hưởng lẫn nhau trên trường quốc tế.
Nhu cầu hợp tác kinh tế ngày càng cao được thể hiện qua việc các doanh nhân Trung Quốc đến Triều Tiên thảo luận về liên doanh, mở ra tiềm năng to lớn cho thị trường Triều Tiên. Các hoạt động hợp tác này, nằm trong khuôn khổ "công vụ chính thức", sẽ góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao đời sống cho người dân hai nước.
Dưới định nghĩa rộng rãi về hợp tác "công vụ chính thức", Triều Tiên dự kiến sẽ cử sinh viên sang Trung Quốc học tập. Việc trao đổi tri thức và chuyên môn này không chỉ giới hạn ở lĩnh vực giáo dục mà còn có thể bao gồm cả việc cử các chuyên gia an ninh mạng đến Trung Quốc để đào tạo và nâng cao năng lực.
Tuy nhiên, việc các chuyên gia công nghệ thông tin Triều Tiên bị cộng đồng quốc tế theo dõi gắt gao tiềm ẩn một số nguy cơ. Bình Nhưỡng có thể thay thế họ bằng những cá nhân ẩn danh để thực hiện các hoạt động mạng bất hợp pháp, bao gồm tấn công mạng và đánh cắp tiền ảo, đe dọa an ninh mạng khu vực.
Hơn nữa, hoạt động thu ngoại tệ bất hợp pháp vốn đã phổ biến của Triều Tiên có thể gia tăng dưới sự bảo hộ của Trung Quốc. Điều này có thể dẫn đến rửa tiền và tài trợ khủng bố, ảnh hưởng tiêu cực đến an ninh khu vực và toàn cầu.
Việc Trung Quốc và Triều Tiên giảm thiểu các biện pháp kiểm dịch hải quan đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy chính sách "Phát triển địa phương 20x10" của ông Kim Jong-un. Mục tiêu của chính sách này là đẩy nhanh tốc độ tiếp cận nguyên liệu thô và vật liệu trung gian cần thiết để xây dựng các nhà máy tại khu vực nông thôn.
Bình Nhưỡng tin rằng hợp tác với Trung Quốc là chìa khóa để lách các biện pháp trừng phạt quốc tế và đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án. Việc miễn thị thực chung cho doanh nghiệp chính phủ sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư Trung Quốc đến Triều Tiên, thúc đẩy đầu tư xây dựng nhà máy ở khu vực nông thôn.
-
- Hình ảnh do Thông tấn xã Trung ương Triều Tiên (KCNA) công bố vào ngày 29/7/2017 ghi lại cảnh phóng thử tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) Hwasong-14 của Triều Tiên tại một địa điểm không được tiết lộ. (Ảnh: STR/AFP/Getty Images)
Thứ hai, quan hệ Trung Quốc và Triều Tiên còn ghi nhận những diễn biến tích cực trong lĩnh vực văn hóa.
Hoạt động dịch thuật và xuất bản song phương các tác phẩm kinh điển, cũng như hợp tác truyền hình và phát thanh, là minh chứng cho sự giao lưu văn hóa ngày càng chặt chẽ giữa hai nước.
Áp dụng chiến lược kiểm soát chặt chẽ thông tin và văn hóa du nhập từ bên ngoài, Triều Tiên hạn chế tiếp cận sản phẩm giải trí, ấn phẩm Hàn Quốc nhưng lại mở cửa rộng rãi cho tác phẩm văn hóa Trung Quốc. Đây được xem là chiến lược nhằm loại bỏ ảnh hưởng của làn sóng văn hóa Hàn Quốc (Hallyu) đối với người dân Triều Tiên.
Bình Nhưỡng kỳ vọng phim Trung Quốc được dịch sang tiếng Triều Tiên sẽ không chỉ đáp ứng nhu cầu giải trí của người dân mà còn góp phần ngăn chặn "lây lan" tư tưởng khác biệt. Các nội dung truyền thông Trung Quốc với chủ đề chống Nhật và tư tưởng xã hội chủ nghĩa được cho là sẽ củng cố hệ tư tưởng do chính phủ Triều Tiên định hướng trong quần chúng nhân dân.
Việc nhập khẩu và dịch thuật phim Trung Quốc được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của Ủy ban Trung ương Đảng Lao động Triều Tiên. Sau khi hoàn tất, các nội dung này sẽ được đưa lên nền tảng xem phim trực tuyến của Triều Tiên để người dân dễ dàng tiếp cận.
-
- Camera giám sát ở Hàng Châu, tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc, vào ngày 29/05/2019. (Ảnh: STR/AFP qua Getty Images)
Thứ ba, Trung Quốc và Triều Tiên đang có xu hướng tăng cường hợp tác trong lĩnh vực giám sát và kiểm soát.
Việc ngày càng nhiều công dân Triều Tiên sang Trung Quốc làm việc đòi hỏi Bình Nhưỡng phải có biện pháp quản lý và giám sát hiệu quả. Theo đó, nhiều nhân viên an ninh Triều Tiên sẽ được cử sang Trung Quốc để phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng Trung Quốc theo dõi hoạt động của lao động Triều Tiên.
Tuy nhiên, sự hợp tác này tiềm ẩn nguy cơ vi phạm quyền tự do chính trị của lao động Triều Tiên, tương tự như tình trạng hiện nay ở Nga.
Việc phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan tình báo hai nước trong việc giám sát và bắt giữ lao động Triều Tiên vi phạm có thể dẫn đến đàn áp chính trị và xâm hại quyền tự do của họ.
Cộng đồng quốc tế cần theo dõi chặt chẽ tình hình lao động Triều Tiên tại Trung Quốc, bao gồm cả sinh viên và chuyên gia công nghệ thông tin. Việc đảm bảo họ được đối xử công bằng, không bị bóc lột sức lao động và có quyền tự do cơ bản là vô cùng quan trọng. Cộng đồng quốc tế cũng cần lên tiếng phản đối mạnh mẽ mọi hành vi vi phạm quyền của lao động Triều Tiên.
Mặt khác, sự gia tăng hợp tác Trung - Triều có thể tạo cơ hội cho cộng đồng quốc tế tiếp xúc nhiều hơn với công dân Triều Tiên. Tận dụng tối đa cơ hội này để thúc đẩy đối thoại và hợp tác mang tính xây dựng là điều quan trọng. Điều này có thể góp phần cải thiện quan hệ giữa Triều Tiên và cộng đồng quốc tế, đồng thời thúc đẩy tiến trình hòa bình và phi hạt nhân hóa trên bán đảo Triều Tiên.
Huyền Anh tổng hợp
