Năm 1814, tiếng súng và đại bác im bặt, đánh dấu cuộc chiến tranh cuối cùng của Thụy Điển và chính thức khép lại một thời kỳ chinh phạt của quốc gia này.
Hai thế kỷ tiếp theo, Thụy Điển chọn con đường trung lập, tránh xa mọi cuộc chiến tranh và liên minh quân sự. Lập trường này góp phần bảo vệ hòa bình nội địa, đưa Thụy Điển trở thành quốc gia phúc lợi thịnh vượng và là cường quốc nhân đạo trên thế giới.
Thụy Điển gia nhập NATO, chia tay hơn hai thế kỷ trung lập
Tuy nhiên, kỷ nguyên phi liên kết này sắp sửa kết thúc khi Thụy Điển chính thức gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) vào ngày 5/3/2023, sau khi Hungary - quốc gia thành viên cuối cùng - phê chuẩn tư cách thành viên của Thụy Điển.
Thủ tướng Thụy Điển Ulf Kristersson tuyên bố sau khi Nghị viện Hungary phê duyệt vào thứ Hai (4/3), chính thức gỡ bỏ rào cản cuối cùng: "Thụy Điển hiện đang rời bỏ 200 năm trung lập và phi liên kết. Đây là một bước tiến lớn mà chúng ta cần thực hiện một cách nghiêm túc. Tuy nhiên, đây cũng là một bước đi rất tự nhiên mà chúng tôi đang thực hiện".
Ngày 2/3, Chủ tịch Quốc hội Hungary Laszlo Kover đã chính thức ký dự luật phê chuẩn đơn xin gia nhập NATO của Thụy Điển, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong hành trình gia nhập liên minh quân sự hùng mạnh này của quốc gia Bắc Âu.
Trước đó, vào ngày 26/2, Quốc hội Hungary đã bỏ phiếu ủng hộ đơn xin gia nhập của Thụy Điển với 188 phiếu thuận và chỉ 6 phiếu chống. Quyết định này chấm dứt hơn 18 tháng trì hoãn, mở đường cho Thụy Điển chính thức trở thành thành viên thứ 32 của NATO.
Với việc Hungary chính thức ủng hộ, Thụy Điển chỉ còn chờ đợi các thủ tục cuối cùng để hoàn tất quá trình gia nhập NATO.
Hành trình gia nhập NATO của Thụy Điển:
- Tháng 5/2022: Thụy Điển nộp đơn xin gia nhập NATO cùng với Phần Lan.
- Tháng 6/2023: 30/31 quốc gia thành viên NATO đã chấp thuận đơn xin gia nhập của Thụy Điển.
- 28/2/2023: Quốc hội Hungary thông qua dự luật phê chuẩn tư cách thành viên NATO của Thụy Điển.
- 5/3/2023: Tổng thống Hungary ký ban hành dự luật, chính thức dỡ bỏ rào cản cuối cùng cho Thụy Điển gia nhập NATO.
Cùng chung số phận với quốc gia láng giềng Phần Lan, Thụy Điển từng gạt bỏ hoàn toàn khả năng gia nhập NATO. Tuy nhiên, mọi thứ thay đổi chóng vánh chỉ sau một đêm khi Nga phát động cuộc xâm lược Ukraine vào tháng 2/2022. Hành động này đã gieo rắc nỗi lo âu về tham vọng đế quốc hồi sinh của Moscow trên khắp châu Âu, đặc biệt khi Nga liên tục giành lợi thế trên chiến trường Ukraine.
Những thăng trầm sau 200 năm giữ lập trường trung lập
Lập trường trung lập của Thụy Điển bắt nguồn từ đầu thế kỷ 19, khi châu Âu chìm trong những cuộc chinh phạt. Mặc dù Thụy Điển cuối cùng đã giành chiến thắng trong các trận chiến chống lại hoàng đế chiến tranh Napoléon Bonaparte của Pháp, nhưng việc mất đi lãnh thổ Phần Lan vào tay Nga những năm trước đó đã chấm dứt mọi ảo tưởng về việc Thụy Điển tiếp tục đóng vai trò là một cường quốc.
"Sau khi giành được Na Uy, chính sách này nhằm mục đích đứng ngoài vòng vây của các cường quốc và thay vào đó, phát triển Thụy Điển thành một quốc gia. Và chúng tôi đã làm được điều đó", ông Robert Dalsjö, nhà phân tích cao cấp tại Cơ quan Nghiên cứu Quốc phòng Thụy Điển, cho biết.
Theo ông Anders Dalsjö, chính sách này đã tạo điều kiện cho Thụy Điển phát triển, đưa nước này thoát khỏi cảnh "nghèo đói và lạc hậu nhất châu Âu vào đầu thế kỷ 19" và tiến đến một quốc gia hiện đại.
Tuy nhiên, chính sách trung lập của Thụy Điển cũng không tránh khỏi những thách thức, đặc biệt là trong Thế chiến II khi họ buộc phải nhượng bộ Đức để tránh tham chiến.
"Thế chiến II là một trải nghiệm cận tử đối với Thụy Điển", ông Dalsjö chia sẻ.
Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, khi Thụy Điển và Phần Lan là các quốc gia vùng đệm giữa NATO và Hiệp ước Warsaw, nhiều người Thụy Điển (và Phần Lan) cảm thấy việc đứng ngoài cả hai khối là cách tốt nhất để tránh căng thẳng với Nga, người láng giềng hùng mạnh ở phía đông Biển Baltic.
Chính sách trung lập của Thụy Điển đã trải qua nhiều thăng trầm lịch sử. Nó đã giúp Thụy Điển tránh được nhiều cuộc chiến tranh, nhưng cũng buộc họ phải linh hoạt vả góp phần định hình vị thế của Thụy Điển trên bản đồ thế giới.
Thụy Điển: Từ tiếng nói hòa bình đến thành viên NATO
Hình ảnh Thụy Điển như một tiếng nói vì hòa bình và chống phổ biến vũ khí hạt nhân đã trở thành một phần cốt lõi trong bản sắc dân tộc của đất nước này. Là quê hương của giải Nobel danh giá, Thụy Điển tài trợ cho các chương trình viện trợ nước ngoài, tham gia các phái bộ gìn giữ hòa bình và dựa vào vị thế trung lập để đóng vai trò trung gian trong các cuộc xung đột khu vực trên toàn cầu.
Thủ tướng Thụy Điển Olof Palme trong những năm 1970 từng coi Thụy Điển như một "cường quốc đạo đức" với vai trò "can thiệp tích cực" vào những vấn đề mà các quốc gia khác không thể do ràng buộc chính trị.
Nỗi lo về sức mạnh quân sự Nga âm ỉ suốt nhiều thế kỷ, đặc biệt căng thẳng vào giai đoạn cuối Chiến tranh Lạnh. Vụ tàu ngầm Liên Xô mắc cạn gần căn cứ hải quân Thụy Điển năm 1981 đã khiến tình hình thêm leo thang.
Sau Chiến tranh Lạnh, lo ngại giảm bớt, Thụy Điển cắt giảm chi tiêu quốc phòng. Tuy nhiên, những năm gần đây, họ đã đầu tư mạnh mẽ hơn vào quân đội, tăng cường quan hệ với NATO và tham gia các cuộc huấn luyện chung.
Sự kiện Nga sáp nhập Bán đảo Crimea năm 2014 là bước ngoặt quan trọng thúc đẩy nước này thay đổi lập trường trung lập.
Thuật ngữ "trung lập không tham chiến" dần phù hợp hơn với Thụy Điển - một quốc gia phương Tây và là thành viên Liên minh Châu Âu từ 1995 - so với "trung lập hoàn toàn".
Ông Dalsjö nhận định: "30 năm qua, Thụy Điển đã dần rời xa chính sách trung lập thuần túy (vốn không bao giờ hoàn toàn thuần túy) để tiến tới liên minh. Và gia nhập NATO chính thức hóa điều này".
Việc Thụy Điển gia nhập NATO có những tác động gì?
Việc Thụy Điển gia nhập NATO là một sự kiện lịch sử quan trọng có thể ảnh hưởng đáng kể đến cục diện địa chính trị khu vực và toàn cầu. Đó có thể là những tác động gì?
-
Củng cố an ninh khu vực Bắc Âu
Việc Thụy Điển và Phần Lan gia nhập NATO sẽ tạo ra một "vành đai NATO" bao quanh Biển Baltic, củng cố an ninh cho các quốc gia trong khu vực. Bên cạnh đó, Nga, vốn có chung đường biên giới với Thụy Điển và Phần Lan, sẽ phải đối mặt với một NATO mạnh mẽ hơn ở sườn phía Tây.
Ngoài ra, NATO sẽ có thêm khả năng phòng thủ và phản ứng trước các mối đe dọa từ Nga, bao gồm các cuộc tấn công mạng, chiến tranh thông tin, và các hoạt động quân sự phi đối xứng.
-
Tăng cường sức mạnh quân sự của NATO
Thụy Điển sở hữu một lực lượng quân đội hiện đại và có năng lực cao, bao gồm máy bay chiến đấu Gripen, tàu ngầm và tàu chiến. Việc Thụy Điển gia nhập NATO sẽ góp phần tăng cường sức mạnh quân sự của liên minh, đặc biệt là trong lĩnh vực hải quân và phòng thủ trên không.
Đồng thời, NATO sẽ có thêm khả năng thực hiện các hoạt động quân sự chung và bảo vệ các thành viên của liên minh.
-
Gây ảnh hưởng đến quan hệ Nga - NATO
Nga đã phản ứng mạnh mẽ trước việc Thụy Điển và Phần Lan gia nhập NATO, coi đây là một mối đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc gia của Nga. Việc Thụy Điển gia nhập NATO có thể dẫn đến căng thẳng gia tăng giữa Nga và NATO, thậm chí có thể dẫn đến một cuộc chạy đua vũ trang mới.
Khi đó, Nga có thể thực hiện các biện pháp đáp trả, chẳng hạn như tăng cường hoạt động quân sự ở khu vực Baltic, triển khai tên lửa tầm trung hoặc thậm chí tấn công mạng vào các quốc gia NATO.
-
Tạo ra một "hiệu ứng domino" trong khu vực
Việc Thụy Điển và Phần Lan gia nhập NATO có thể khuyến khích các quốc gia khác trong khu vực, chẳng hạn như Ukraine và Georgia, cũng gia nhập liên minh. Điều này có thể dẫn đến sự mở rộng NATO sang phía Đông, điều mà Nga coi là một "lằn ranh đỏ".
Bên cạnh đó, Việc mở rộng NATO có thể dẫn đến bất ổn gia tăng trong khu vực và làm gia tăng nguy cơ xung đột giữa Nga và NATO.
-
Ảnh hưởng đến trật tự địa chính trị toàn cầu
Việc Thụy Điển gia nhập NATO có thể củng cố vị thế của Mỹ và NATO trong trật tự địa chính trị toàn cầu. Đồng thời, Nga có thể sẽ phản ứng bằng cách tăng cường hợp tác với các quốc gia khác, chẳng hạn như Trung Quốc, để chống lại NATO.
Hơn nữa, việc Thụy Điển gia nhập NATO có thể dẫn đến một thế giới đa cực hơn, khi các cường quốc cạnh tranh nhau để tranh giành ảnh hưởng.
Việc Thụy Điển gia nhập NATO là một sự kiện lịch sử quan trọng với nhiều tác động địa chính trị đáng chú ý. Việc gia nhập NATO sẽ củng cố an ninh khu vực Bắc Âu, tăng cường sức mạnh quân sự của NATO, nhưng đồng thời cũng có thể dẫn đến căng thẳng gia tăng giữa Nga và NATO, tạo ra một "hiệu ứng domino" trong khu vực và ảnh hưởng đến trật tự địa chính trị toàn cầu.
Huyền Anh tổng hợp
