Tàu sân bay Phúc Kiến, niềm tự hào mới nhất và tiên tiến nhất của Trung Quốc, đã chính thức hạ thủy thử nghiệm vào sáng ngày 01/5, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong quá trình hiện đại hóa quân đội của Bắc Kinh. Sự kiện này thu hút sự chú ý của cộng đồng quốc tế trong bối cảnh căng thẳng gia tăng ở khu vực Biển Hoa Đông và Biển Đông.
Theo Tân Hoa Xã, Phúc Kiến, được trang bị hệ thống phóng điện từ hiện đại để phóng tiêm kích hạm, rời khỏi Nhà máy Đóng tàu Giang Nam ở Thượng Hải lúc 8 giờ sáng. Chuyến thử nghiệm này nhằm đánh giá hiệu suất hệ thống điện và động cơ đẩy của tàu sân bay, mở ra con đường cho những hành trình xa hơn trong tương lai.
Một cú hích
Sự kiện này diễn ra chỉ một ngày sau khi tàu Trung Quốc sử dụng vòi rồng tấn công tàu Philippines ở Biển Đông, làm gia tăng căng thẳng trong khu vực và khiến Philippines lên tiếng phản đối.
First sea trials of the Chinese aircraft carrier Fujian.
Fujian is the first Chinese aircraft carrier to use electromagnetic catapults to launch aircraft rather than a traditional ski-jump.
Will the Chinese attack Taiwan in 2027?
Some experts fear this. pic.twitter.com/HidYd2VOzE— Jürgen Nauditt ???? (@jurgen_nauditt) May 1, 2024
Đáng chú ý, sự kiện ra mắt của Phúc Kiến còn trùng hợp với chuyến thăm gần đây của các nghị sĩ Nhật Bản, bao gồm cựu Bộ trưởng Quốc phòng Tomomi Inada, đến quần đảo Senkaku ở Biển Hoa Đông. Nhật Bản hiện đang quản lý các đảo này, nhưng Trung Quốc cũng tuyên bố chủ quyền và gọi chúng là Điếu Ngư. Chuyến thăm của các nghị sĩ Nhật Bản đã vấp phải phản đối ngoại giao từ phía Trung Quốc.
Căng thẳng tiếp tục leo thang khi Cục An toàn Hàng hải Thượng Hải hôm thứ Hai (29/4) đã phát đi thông báo thiết lập vùng hạn chế hoạt động trên Biển Đông từ ngày 01/05 đến ngày 09/05. Lý do được đưa ra là để đảm bảo an toàn cho các "hoạt động quân sự" theo lịch trình.
Ông Sư Hạo, một nhà bình luận chính trị Trung Quốc, cho rằng việc ban hành thông báo này cùng thời điểm với các cuộc thử nghiệm tàu sân bay Phúc Kiến không phải là ngẫu nhiên.
Ông Sư phân tích trong một bài đăng trên blog rằng việc sử dụng thuật ngữ "hoạt động quân sự" thay vì "huấn luyện" để mô tả các hoạt động hải quân của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) có thể mang ý đồ ngoại giao. Theo ông Sư, điều này có thể tạo cơ sở cho Bắc Kinh thực hiện các biện pháp phản ứng "có mục tiêu" nhằm vào Nhật Bản liên quan đến các tranh chấp lãnh thổ biển ở khu vực.
Dự kiến ra mắt vào năm 2025, tàu sân bay Phúc Kiến đánh dấu bước tiến vượt bậc trong khả năng triển khai quân sự của Trung Quốc. So với hai thế hệ tàu sân bay tiền nhiệm, Liêu Ninh (cải tạo từ tàu Liên Xô) và Sơn Đông (thiết kế "đường cất cánh chéo"), Phúc Kiến đại diện cho một "cú hích" về mặt công nghệ.
PLAN CV-18 Fujian Carrier ?? pic.twitter.com/ZMlbsHpPJF
— 彩云香江 (@louischeung_hk) May 1, 2024
Hệ thống phóng điện từ: Bước tiến đột phá tiềm năng đi kèm thách thức
Theo nhận định của ông Collin Koh, Nghiên cứu viên cấp cao tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam ở Singapore, tàu sân bay Phúc Kiến sở hữu "năng lực vượt trội" so với Liêu Ninh và Sơn Đông.
Điểm đột phá chính là việc sử dụng hệ thống máy phóng điện từ, giúp khắc phục những hạn chế về cất cánh và hạ cánh trên đường băng kiểu "đường cất cánh chéo". Nhờ vậy, mỗi tiêm kích có thể mang theo nhiều vũ khí hơn, góp phần "tăng cường sức mạnh chiến đấu" đáng kể cho Trung Quốc. Ông Koh giải thích rằng hệ thống phóng điện từ "cho phép máy bay mang theo tải trọng vũ khí tối đa và cất cánh an toàn".
Một điểm đáng chú ý trên tàu sân bay Phúc Kiến là việc sử dụng hệ thống phóng điện từ thay thế cho hệ thống phóng hơi nước truyền thống. Tuy nhiên, theo ông Collin Koh, hiệu quả của hệ thống này vẫn còn là một ẩn số do "mức tiêu thụ năng lượng rất lớn". Khả năng sử dụng năng lượng hiệu quả của Trung Quốc sẽ đóng vai trò then chốt trong việc tối ưu hóa hiệu suất của hệ thống này.
Hoa Kỳ giữ vị trí tiên phong trong công nghệ tàu sân bay với hệ thống phóng điện từ (EMALS) tân tiến trên tàu USS Gerald R. Ford. Hệ thống này mang lại khả năng phóng máy bay nhanh hơn, hiệu quả hơn và an toàn hơn, mở ra tiềm năng to lớn cho các hoạt động tác chiến trên biển.
Tuy nhiên, Trung Quốc, không hề nao núng, đang thể hiện tham vọng lớn với mục tiêu sở hữu đội tàu sân bay gồm sáu chiếc vào năm 2035. Hiện tại, họ đang đóng chiếc tàu sân bay thứ tư và đẩy nhanh việc bổ sung các tàu khu trục tên lửa điều khiển để bảo vệ đội hình tàu sân bay.
Theo chuyên gia Koh, Trung Quốc đã gặt hái "kinh nghiệm quý báu" từ việc cải tạo tàu Liêu Ninh. Ông dự đoán Bắc Kinh sẽ tiếp tục phát triển năng lực tàu sân bay trong tương lai. "Phúc Kiến chỉ là bước khởi đầu", ông Koh khẳng định. "Nó có thể trở thành nền tảng cho chương trình tàu sân bay tương lai của Trung Quốc", với những phiên bản tiên tiến hơn về mặt công nghệ và năng lực, góp phần củng cố sức mạnh hải quân của nước này.
China’s 3rd Aircraft Carrier, Type 003 ‘Fujian’, Cruising Off the Coast of an Island Nearing Shanghai Municipality pic.twitter.com/GTT8RPzmhZ
— David Wang (@Nickatgreat1220) May 2, 2024
Nhật Bản và các quốc gia Đông Á khác nâng cao cảnh giác
Trước sự gia tăng hiện diện trên biển của Trung Quốc, Nhật Bản cùng các quốc gia láng giềng Đông Á đang đẩy mạnh chi tiêu quốc phòng và theo dõi sát sao các động thái của Bắc Kinh.
Báo cáo hồi tháng Ba của Bộ Quốc phòng Nhật Bản cho thấy Trung Quốc có ý định "biến các hoạt động quân sự thành thường lệ ở Biển Nhật Bản, Thái Bình Dương và khu vực xung quanh quần đảo Senkaku". Báo cáo nhấn mạnh rằng PLA đã "mở rộng và gia tăng nhanh chóng các hoạt động trên các lĩnh vực hàng hải và không quân".
Song song với việc thăm dò phản ứng của Nhật Bản, Trung Quốc khẳng định vị thế cường quốc khu vực bằng các hoạt động gia tăng: xâm nhập thường xuyên quanh đảo Đài Loan và những động thái quyết liệt ở Biển Đông.
Nhận thức rõ ý đồ của Bắc Kinh, Đài Loan tuyên bố đề cao cảnh giác. Theo Cục trưởng Cục An ninh Quốc gia Đài Loan Thái Minh Ngạn, Đài Bắc sẽ theo dõi chặt chẽ các cuộc tập trận quân sự của Trung Quốc diễn ra từ tháng 6 đến tháng 11, đặc biệt sau lễ nhậm chức của Tổng thống đắc cử Lại Thanh Đức vào ngày 20/5. Ông Thái Minh Ngạn nhấn mạnh: "Việc Trung Quốc lợi dụng mùa nóng để tập trận, gia tăng áp lực lên Đài Loan là trọng tâm mà Ban An ninh Quốc gia đang theo dõi sát sao".
Ngày 02/5, Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Philippines (PCG) đã lên tiếng tố cáo các tàu Cảnh sát biển Trung Quốc (CCG) và tàu dân quân biển đã thực hiện "các hành vi diễn tập và cản trở nguy hiểm" đối với tàu Philippines gần Bãi cạn Scarborough thuộc Biển Đông. Theo tuyên bố của Philippines, các tàu Trung Quốc đã sử dụng "vòi rồng phản lực, nhắm vào tàu PCG từ hai phía, gây hư hại lan can và mái che".
Phía Trung Quốc đã bác bỏ cáo buộc, khẳng định tàu Philippines "xâm nhập trái phép" vào vùng biển của họ và lực lượng bảo vệ bờ biển Trung Quốc đã "thực hiện các biện pháp cần thiết để xua đuổi".
Vụ việc này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng gia tăng tại Biển Đông do yêu sách chủ quyền phi pháp của Trung Quốc đối với phần lớn vùng biển này. Mặc dù Tòa Trọng tài quốc tế tại La Haye đã ra phán quyết bác bỏ yêu sách của Trung Quốc vào tháng 7/2016 dựa trên Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS), Bắc Kinh vẫn ngang nhiên duy trì lập trường phi lý, dẫn đến nhiều vụ va chạm và căng thẳng trong khu vực.
Phát ngôn viên Cảnh sát biển Philippines, ông Jay Tarriela, lên án hành động của tàu Trung Quốc trên trang X, khẳng định rằng sự cố xảy ra vào ngày 23/4 "cho thấy Trung Quốc không quan tâm đến hòa bình và ổn định khu vực".
Tuy nhiên, thách thức từ Trung Quốc lại thúc đẩy hợp tác an ninh khu vực. Tháng trước, Mỹ, Nhật Bản và Philippines đã tổ chức Hội nghị thượng đỉnh ba bên đầu tiên tại Washington, cam kết tổ chức "nhiều cuộc họp hơn nữa" trong tương lai. Hôm 25/4, các Bộ trưởng Quốc phòng của bốn nước này (Mỹ, Nhật Bản, Philippines và Úc) đã họp tại Hawaii để tiếp tục thảo luận về các vấn đề an ninh.
Huyền Anh tổng hợp
