Theo trung tâm Dự báo khí tượng Thủy văn Quốc gia, từ tháng 7-9/2024, hiện tượng ENSO có khả năng chuyển sang trạng thái La Nina. Trong đó, bão lũ và sạt lở ở miền Trung sẽ khốc liệt như mùa mưa bão năm 2020.
Sáng ngày 10/5, tại hội nghị toàn quốc về phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn năm 2024, Tổng cục phó Khí tượng Thủy văn (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết, hiện tượng ENSO - chỉ thay đổi nhiệt độ mặt nước biển tại khu vực xích đạo phía đông và trung tâm Thái Bình Dương - đang duy trì trạng thái trung tính đến tháng 6 với xác suất 80-85%.
Từ tháng 7-9, dự báo ENSO chuyển sang La Nina với xác suất 60-65% và có khả năng duy trì trạng thái này trong cuối năm.
Trước đó, trong những năm có La Nina tác động, mưa dông, bão lũ đã xảy dồn dập ở Việt Nam, gây ra thiệt hại rất lớn. Thiên tai năm nay có thể sẽ giống với năm 2020.
Thiên tai khốc liệt năm 2020
Vào năm 2020, chỉ hơn một tháng từ 11/10 đến 15/11, miền Trung hứng chịu 8 cơn bão, 2 áp thấp nhiệt đới kèm mưa lớn. Trong đó, bão Molave đổ bộ Quảng Nam - Quảng Ngãi với sức gió 11-12, kéo dài 6 tiếng, mạnh nhất trong 20 năm qua.
Lũ lên nhanh trên 16 tuyến sông chính miền Trung. Sông Hiếu ở Đông Hà (Quảng Trị), sông Bồ tại Phú Ốc (Thừa Thiên Huế) đều vượt đỉnh lũ lịch sử năm 1999. Ngập lụt xảy ra tại 7 tỉnh từ Nghệ An đến Quảng Nam, thời điểm cao nhất ngày 12/10 có trên 317.000 hộ với 1,2 triệu người và kéo dài nhất đến 15 ngày.
Ngày 12/10, công nhân thủy điện Rào Trăng 3, xã Phong Xuân, huyện Phong Điền (tỉnh Thừa Thiên Huế) đang ngủ thì ngọn núi cao hơn 120 m đổ sập xuống, san phẳng nhà điều hành vùi lấp 17 công nhân.
Thiên tai năm 2020 đã làm 291 người chết, 64 người mất tích, trong đó số người chết vì sạt lở đất nhiều nhất 132 người, lũ 108 người. Hơn 336.400 ngôi nhà bị hư hại, tốc mái, di dời khẩn cấp; 198.300 ha lúa và hoa màu bị thiệt hại; 52.000 con gia súc và 4,11 triệu con gia cầm chết, cuốn trôi.
Thiệt hại kinh tế do thiên tai năm 2020 gây ra hơn 35.180 tỷ đồng, gấp 7 lần năm 2021, gần 4 lần năm 2023.
Thống kê thiên tai năm 2023
Còn trong năm 2023, trên cả nước xảy ra 5.331 sự cố, thiên tai làm 1.129 người chết, mất tích. Thiệt hại về kinh tế do thiên tai ước tính trên 9.324 tỷ đồng.
Báo cáo nêu rõ một số thiên tai điển hình như: đợt mưa lớn từ ngày 2 - 8/8/2023 xảy ra tại khu vực miền núi Bắc Bộ làm 16 người chết, mất tích, thiệt hại về cơ sở, vật chất trên 969 tỷ đồng; trận lũ ống, lũ quét xảy ra đêm 12/9/2023 đến rạng sáng 13/9/2023 tại thị xã Sa Pa, huyện Văn Bàn và huyện Bát Xát (Lào Cai) làm 9 người chết, mất tích.
Hay đợt mưa lớn từ 24 - 29/9/2023 do ảnh hưởng của áp thấp nhiệt đới tại 6 tỉnh miền Trung và 13 tỉnh Bắc Bộ gây ngập lụt tại các khu vực trũng thấp, nghiêm trọng nhất tại tỉnh Nghệ An (thời điểm lớn nhất 2.337 nhà bị ngập). Mưa lũ, sạt lở làm 21 người chết, mất tích, bị thương (chết 10; bị thương 11).
Dấu hiệu từ đầu năm 2024
Năm 2024, dấu hiệu về thiên tai bất thường đã thấy rõ ngay từ những tháng đầu năm. Mưa đá, dông lốc liên tiếp ở 19 tỉnh phía Bắc. Ngoài ra, một số đợt thiên tai nghiêm trọng đã xảy ra trên cả nước như rét đậm, rét hại tại khu vực Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ. Hạn hán, xâm nhập mặn, sạt lở, sụt lún đất và ngập lụt do triều cường xảy ra tại đồng bằng sông Cửu Long (nghiêm trọng nhất tại khu vực Cà Mau); hạn hán khu vực Tây Nguyên. Mưa lớn, dông lốc, sét, mưa đá ở khu vực Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ. Nắng nóng vượt lịch sử tại 110/186 trạm quan trắc trên cả nước; động đất tại các tỉnh, thành phố: Hòa Bình, Lai Châu, Tuyên Quang, Hà Nội, Kon Tum; gió mạnh, sóng lớn trên biển…
Riêng trong tháng 4/2024 tại khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ nhiệt độ cao hơn từ 3,1-3,6 độ C, 110/186 trạm quan trắc trên cả nước đã ghi nhận giá trị nhiệt độ cao nhất ngày vượt giá trị lịch sử…
Động đất tại các tỉnh, thành phố: Hòa Bình, Lai Châu, Tuyên Quang, Hà Nội, Kon Tum... cũng xuất hiện trong nửa đầu năm.
Các đợt thiên tai xảy ra từ đầu năm 2024 làm 14 người chết, mất tích, thiệt hại vật chất ước tính trên 399 tỷ đồng.
Bão, lũ tập trung nhiều từ tháng 9-11/2024
Cơ quan Khí tượng Thủy văn cũng đưa ra dự báo có khoảng 11-13 cơn bão, áp thấp nhiệt đới trên Biển Đông, trong đó có 5-7 cơn ảnh hưởng đến đất liền.
Hoạt động của bão và áp thấp nhiệt đới có khả năng sẽ tập trung vào nửa cuối mùa bão (từ tháng 9-11/2024).
Do bão, áp thấp nhiệt đới, lượng mưa 6 tháng cuối năm được dự báo xấp xỉ đến cao hơn trung bình nhiều năm. Đặc biệt có khả năng mưa lớn tập trung nhiều trong các tháng cuối năm tại Trung Bộ.
Các lưu vực sông Trung Bộ, Tây Nguyên mùa lũ dự báo xuất hiện tương đương trung bình nhiều năm. Đỉnh lũ năm 2024 ở hạ lưu sông Mã (Thanh Hóa), sông Cả (Nghệ An, Hà Tĩnh) ở báo động 1-2; hạ lưu các sông chính từ Quảng Bình đến Quảng Ngãi, Bình Định, Khánh Hòa ở báo động 2-3, các sông ở Phú Yên, Ninh Thuận, Bình Thuận ở trên báo động 2 (cao nhất là báo động 3).
Trên phạm vi cả nước tiếp tục xảy ra các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như: dông, lốc, sét, mưa đá và gió giật mạnh từ nay cho tới cuối năm 2024.
