Đạo gia luôn nói rằng “cơ thể con người là một tiểu vũ trụ”. Tuy nhiên, chiều sâu bí ẩn của “tiểu vũ trụ” này là một quá trình khám phá lâu dài và bất tận trong nghiên cứu khoa học hiện đại.
Ví dụ, trong những năm gần đây, một chủ đề được nhắc đến ngày càng nhiều trong giới dinh dưỡng và y tế đó là “ruột” chính là “ bộ não thứ hai” của cơ thể con người.
Trong vài thập kỷ qua, các nhà khoa học đã nghiên cứu mối quan hệ giữa cộng đồng vi khuẩn đường ruột, hệ thực vật đường ruột và hệ thần kinh. Nghiên cứu này còn được gọi là "Nghiên cứu trục ruột-não", phát hiện ra các phương thức giao tiếp giữa ruột và hệ thống thần kinh trung ương và ảnh hưởng lẫn nhau của chúng.
Điều này bao gồm: tác động của vi khuẩn đường ruột đối với sức khỏe, đặc biệt là hệ thống miễn dịch và sự tương tác giữa vi khuẩn đường ruột và hệ thần kinh. Ví dụ, vi khuẩn đường ruột giao tiếp với hệ thần kinh theo nhiều cách khác nhau, bao gồm chất dẫn truyền thần kinh, kích hoạt hệ thống miễn dịch và sản xuất các chất chuyển hóa.
Nguồn gốc vì sao “ruột” được gọi là “bộ não thứ hai”
Từ giải phẫu học, không khó để nhận thấy não có mật độ tế bào thần kinh cao nhất, đặc biệt là ở vùng vỏ não, là khu vực chính xử lý nhận thức, suy nghĩ và vận động. Số lượng tế bào thần kinh rất lớn. Tủy sống, kênh quan trọng kết nối não với các bộ phận khác của cơ thể, cũng chứa một số lượng lớn tế bào thần kinh, chịu trách nhiệm truyền hướng dẫn từ não và nhận thông tin giác quan.
Ngoài ra, còn một nơi khác trên cơ thể con người cũng có mật độ tế bào thần kinh rất cao, đó là “ruột”. Số lượng tế bào thần kinh trong ruột chỉ đứng sau não. Nghiên cứu khoa học đã phát hiện ra rằng ruột là cơ quan nội tạng duy nhất trong cơ thể con người có thể hoạt động độc lập mà không bị não điều khiển, thành ruột được bao phủ bởi nhiều tế bào thần kinh.
Điều thú vị là những tế bào thần kinh này tạo thành hệ thống thần kinh tự trị, được các nhà khoa học mô tả như một "bộ não" độc lập, là một nhánh của hệ thần kinh trung ương chịu trách nhiệm về các hoạt động tiêu hóa và có thể quản lý hệ thống tiêu hóa của con người một cách độc lập. Đây là một trong những lý do khiến “ruột” được gọi là “bộ não thứ hai” của cơ thể con người.
Trên thực tế, từ xa xưa, người ta đã tin rằng ruột tương tác với não sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe hoặc gây bệnh. Nhưng phải đến thế kỷ trước, các nhà khoa học mới bắt đầu xem xét kỹ hơn mối liên hệ giữa hai điều này.
Sớm nhất là bác sĩ người Mỹ Byron Robinson, người đã xuất bản cuốn sách “Bộ não vùng bụng và xương chậu” vào năm 1907, cùng thời đại đó, vào năm 1921, nhà sinh lý học người Anh, Tiến sĩ khoa học Johannis Langley đã phát hiện ra đám rối thần kinh trong ruột và đặt ra thuật ngữ “hệ thần kinh ruột”.
Vào khoảng thời gian đó, các nhà khoa học bắt đầu hiểu rõ ràng rằng hệ thần kinh ruột có thể hoạt động tự chủ, ngay cả khi mối liên hệ chính của nó với não, dây thần kinh phế vị, bị cắt đứt, nó vẫn có thể điều hòa quá trình tiêu hóa.
Bất chấp những khám phá quan trọng này, mối quan tâm của giới học thuật về “não trong ruột” vẫn suy yếu cho đến những năm 1990, khi một lĩnh vực gọi là khoa thần kinh tiêu hóa xuất hiện.
Michael Gershon, chủ tịch Khoa Giải phẫu và Sinh học Tế bào tại Đại học Columbia, đã xem lại chủ đề này vào năm 1996 và đưa ra khái niệm về “bộ não thứ hai” trong dạ dày.
Mặc dù hệ tiêu hóa và não có nhiều điểm tương đồng nhưng chúng cũng có nhiều điểm khác biệt. Não có chức năng nhận thức, học tập và trí nhớ, các hoạt động thần kinh nâng cao và chức năng điều chỉnh cảm xúc mà hệ tiêu hóa không có. Vì vậy, một số nhà khoa học cho rằng sẽ không chính xác khi nói ruột và dạ dày là “bộ não thứ hai”.
Bây giờ chúng ta đừng thảo luận về cái tên mà trước tiên hãy xem “bộ não thứ hai” hoạt động độc lập này làm gì.
"Bộ não thứ hai" độc lập đang làm gì?
Trong nghiên cứu chuyên sâu về thần kinh tiêu hóa, một chuyên ngành mới nổi vào thời điểm đó, nhà khoa học Gershon phát hiện ra rằng anh chàng được gọi là "bộ não thứ hai" này thực chất là một thuật ngữ chung để chỉ hệ thần kinh tiêu hóa, nơi có khoảng một trăm triệu tế bào thần kinh phụ trách hệ tiêu hóa của con người.
Gershon mô tả "bộ não thứ hai" này giống như một thư viện lưu trữ các phản ứng của cơ thể đối với tất cả các quá trình tâm thần và có thể gọi ra những thông điệp này bất cứ khi nào cần và truyền chúng đến não. Nó theo dõi hoạt động của dạ dày và quá trình tiêu hóa.
Ông còn phát hiện ra rằng “bộ não thứ hai” này có thể quan sát đặc tính của thức ăn, điều chỉnh tốc độ tiêu hóa, tăng hoặc giảm tốc độ tiết dịch tiêu hóa, v.v. Quá trình hoạt động của nó áp dụng phương pháp phản hồi phức tạp giống như bộ não chỉ huy các chi, nhưng nó hoàn toàn độc lập với bộ não.
Bây giờ chúng ta biết rằng hệ thần kinh ruột không chỉ hoạt động tự chủ mà còn ảnh hưởng đến não. Trên thực tế, khoảng 90% tín hiệu được truyền qua dây thần kinh phế vị không đến từ “não trên” mà từ “bộ não thứ hai” - hệ thần kinh ruột.
Ruột cũng đảm nhận nhiều chức năng đối với sức khỏe con người và là "nhà máy xử lý nước thải, trạm xăng và cơ quan miễn dịch" lớn nhất của cơ thể con người.
Bạn có để ý rằng khi tâm trạng không tốt hoặc cảm thấy căng thẳng, một số người thèm ăn những thực phẩm có hàm lượng calo cao, đặc biệt là đồ ngọt. Về mối tương quan giữa cảm xúc và sự thèm ăn, nghiên cứu đã phát hiện ra rằng phần lớn cảm xúc là nguyên nhân khiến hệ vi khuẩn đường ruột trở nên mất cân bằng và thành phần của hệ vi khuẩn đường ruột thay đổi, dẫn đến thay đổi trong việc lựa chọn thực phẩm.
Vì vậy, khi bạn chọn ăn một loại thực phẩm nào đó, có thể không phải là bạn cần hoặc muốn ăn nó mà hệ thực vật sẽ gửi tín hiệu sai đến não và não sẽ điều khiển bạn ăn loại thực phẩm đó.
Ruột là cơ quan nội tiết lớn nhất của cơ thể con người, hàng chục loại hormone do đường tiêu hóa tiết ra, phân bố rộng rãi trên thành đường tiêu hóa, tham gia điều hòa các chức năng khác nhau, các hormone dopamin và serotonin có liên quan mật thiết đến cảm giác.
Dopamine là chất quan trọng ảnh hưởng đến tâm trạng của con người. Sự trầm cảm của con người, sự mệt mỏi đối với thế giới, mất hứng thú với mọi thứ và thiếu năng lượng hầu hết là các triệu chứng của mức độ dopamine trong cơ thể thấp. Serotonin có thể khiến con người cảm thấy vui vẻ, khi cơ thể không có đủ serotonin, con người sẽ trở nên cáu kỉnh và dễ mất trí.
Dữ liệu nghiên cứu cho thấy não chỉ tiết ra 5% serotonin trong cơ thể, trong khi 95% serotonin được tổng hợp ở ruột.
Hệ thống tiêu hóa của ruột có tác động rất lớn đến sức khỏe tinh thần của con người, không có gì lạ khi một số nhà khoa học gọi nó là “bộ não thứ hai”.
“Bộ não thứ hai” cũng có thể cảm thấy trầm cảm, buồn bã
Từ những điều trên, không khó để nhận thấy cảm xúc của con người có mối liên hệ mật thiết với ruột, “bộ não thứ hai” này. Chẳng trách người ta nói nơi cơ thể con người hiểu rõ nhất cảm xúc thực ra không phải là não mà ẩn sâu trong dạ dày. Bạn có tin không?
Người Trung Quốc cổ đại đã ghi lại điều này trong “Nội Kinh”: “Giận dữ hại gan, vui hại tim, lo lắng hại lá lách, buồn bã hại phổi, sợ hãi hại thận”. Nói cách khác, những cảm xúc xấu khác nhau của con người sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến các cơ quan khác nhau của cơ thể con người và việc tạo ra những cảm xúc xấu này có liên quan đến “bộ não thứ hai”. Giữa cảm xúc của con người và các cơ quan trong cơ thể con người có mối quan hệ tương ứng nhất định, tổn thương ở cơ quan này cũng sẽ ảnh hưởng đến các cơ quan khác.
Nghiên cứu khoa học hiện đại của phương Tây đã dần nhận ra mối liên hệ này. Đặc biệt trong quá trình nghiên cứu hệ thống đường ruột, các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng “bộ não thứ hai” này thực sự có thể ảnh hưởng đến nhiều cảm xúc khác nhau của con người như vui, giận, buồn, lo.
“Bộ não thứ hai” không chỉ có chức năng ghi nhớ mà còn có những phản ứng cảm xúc giống như bộ não. Hơn nữa, chúng còn liên kết với não bộ, nếu một bên xảy ra trục trặc thì bên còn lại cũng bị ảnh hưởng. Ví dụ, lo lắng, trầm cảm, cáu kỉnh, hội chứng ruột kích thích (IBS); loét và bệnh Parkinson cũng có thể biểu hiện ở não và hệ tiêu hóa. Các bác sĩ đã phát hiện ra rằng 25% bệnh nhân dùng thuốc chống trầm cảm bị đau dạ dày; căng thẳng có thể kích thích các dây thần kinh ở thực quản, dẫn đến cảm giác nghẹt thở, cùng nhiều triệu chứng khác.
Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng những người từng trải qua nỗi đau như sự sống và cái chết khi lớn lên có nhiều khả năng mắc các bệnh về đường tiêu hóa hơn người bình thường khi lớn lên. Ví dụ, Gershon từng phát hiện ra rằng khoảng 70% bệnh nhân mắc bệnh đường tiêu hóa mãn tính đã trải qua nỗi đau buồn như cha mẹ ly hôn, bệnh mãn tính hoặc cha mẹ qua đời khi họ lớn lên.
Ngoài ra, “bộ não thứ hai” cũng có thể mơ. Khi một người ngủ không mộng mị, các cơ quan tiêu hóa thực hiện những chuyển động sóng nhẹ nhàng và nhịp nhàng, nhưng khi mơ, các cơ quan nội tạng bắt đầu run rẩy dữ dội. Người ta thường gặp ác mộng nếu ăn không ngon, nhiều bệnh nhân rối loạn tiêu hóa luôn than phiền không thể ngủ ngon.
Các nhà khoa học hiện đang sử dụng "bộ não thứ hai" và liệu pháp phản hồi sinh học để giúp bệnh nhân có thể dựa vào chức năng tinh thần của não để tăng cường chức năng tiêu hóa và đạt được kết quả đáng chú ý.
Có vẻ như cơ quan này có vấn đề cũng sẽ ảnh hưởng đến các cơ quan khác, cơ quan này có vấn đề cũng có thể do cơ quan khác có vấn đề.
Việc bảo vệ “bộ não thứ hai” của bạn cũng rất quan trọng
Khi các nhà khoa học tiến hành nghiên cứu chuyên sâu về sự tương tác giữa đường ruột và hệ thần kinh, mọi người hiểu sâu hơn về mối liên hệ giữa các hệ thống khác nhau của cơ thể con người. Các mô và hệ thống khác nhau của cơ thể con người có mối liên hệ với nhau, ảnh hưởng lẫn nhau và hợp tác chặt chẽ và chúng cũng có thể hoạt động độc lập. Cơ thể con người thật sự rất bí ẩn phải không?
Tôi tin rằng khi hiểu tại sao ruột được gọi là “bộ não thứ hai” của con người, chúng ta cũng hiểu rằng việc ăn uống đầy đủ, ăn uống lành mạnh và bảo vệ hệ thống đường ruột của chính mình là rất quan trọng. Đồng thời, học cách điều chỉnh cảm xúc và duy trì tâm trí bình yên, tĩnh lặng trong mọi lúc cũng là một phương pháp quan trọng để duy trì sức khỏe đường ruột.
Từ đó chúng ta cũng thấy rằng khoa học hiện đại dù có tiên tiến đến đâu thì nó cũng chỉ có thể tiến hành nghiên cứu về cơ thể hiện tại của chúng ta trong không gian vật chất bề mặt. Vẫn còn quá nhiều điều bí ẩn về cơ thể con người đang chờ các nhà khoa học, nhà nghiên cứu y học khám phá.
Có vẻ như câu nói của Đạo gia “cơ thể con người là một tiểu vũ trụ” không huyền hoặc một chút nào.
Theo Phù Dao - NTDTV
Thanh Hương biên dịch
