Khi lãi suất trái phiếu Mỹ kỳ hạn 10 năm và 3 tháng đảo ngược, chắc chắn sẽ xảy ra suy thoái kinh tế. Tuy nhiên, mặc dù chênh lệch lãi suất đã âm trong 18 tháng liên tiếp, đây là khoảng thời gian dài nhất được ghi nhận, nền kinh tế vẫn chưa bước vào suy thoái. Điều gì đã xảy ra?
Nhiều người trả lời câu hỏi này bằng cách khẳng định rằng, mọi thứ bây giờ đã khác và những thay đổi trong cơ cấu nền kinh tế (lãi suất) không còn quan trọng nữa. Ví dụ, nhà đầu tư mạo hiểm và nhà báo chuyên mục của Wall Street Journal Andy Kessler đã kết luận trong một bài báo gần đây: “Lãi suất cao có thể có tác động đến nền kinh tế của chúng ta, nhưng tác động đó ngày càng giảm đi”.
Tuy nhiên, chúng ta không cần nhìn vào những thay đổi trong cơ cấu kinh tế để giải thích tại sao nền kinh tế có thể tiếp tục tăng trưởng trong hai năm mà không suy thoái bất chấp chênh lệch lãi suất âm và lãi suất Liên bang (Fed) tăng 11 lần. Một lời giải thích khả dĩ hơn cho sự bất thường rõ ràng này là biện pháp kích thích tài chính kiểu Keynes cổ điển: Chính phủ Mỹ đã thực hiện các gói kích thích tài khóa khổng lồ trong đại dịch Covid-19, dẫn đến thâm hụt ngân sách liên bang ở mức cao kỷ lục.
Từ năm 1947 đến năm 2019, thâm hụt quốc gia (chi tiêu liên bang trừ đi doanh thu liên bang) trung bình ở mức 2% GDP. Tuy nhiên, để đối phó với suy thoái kinh tế do đại dịch Covid-19 gây ra vào năm 2020, thâm hụt liên bang đã đạt tỷ lệ hai chữ số trong GDP, 14,7%. Một năm sau, thâm hụt lên tới 11,8%. Trước đó, kể từ năm 1953, mức thâm hụt cao nhất là 9,8% trong cuộc Đại suy thoái năm 2009.
Mặc dù người ta có thể lập luận rằng những khoản thâm hụt này là cần thiết để cung cấp các biện pháp kích thích tài chính mạnh mẽ nhằm chống lại cuộc suy thoái do đại dịch gây ra, nhưng điều đó sẽ không xảy ra vào năm 2022 và 2023. Cuộc chiến không phải về suy thoái mà là về lạm phát, và cuộc chiến đó không đòi hỏi kích thích tài chính. Ngược lại, ngay cả Keynes cũng đồng ý rằng nó đòi hỏi thắt lưng buộc bụng về tài chính. Tuy nhiên, thâm hụt liên bang sẽ đạt 1,4 nghìn tỷ USD vào năm 2022 và 1,7 nghìn tỷ USD vào năm 2023. Mức thâm hụt này sẽ là 5,3% GDP vào năm 2022 và 6,2% vào năm 2023.
Hãy xem xét tác động của thâm hụt. Năm 2022, GDP danh nghĩa tăng 9,1%, trong khi chỉ số giảm phát GDP tăng 7,1%. Vì vậy, sau khi điều chỉnh theo lạm phát, GDP thực tế đã tăng 2%. Nhưng cùng năm đó, thâm hụt chiếm tới 5,3% GDP. Như đã nói ở trên, mức thâm hụt trung bình từ năm 1947 đến năm 2019 là 2%. Điều này có nghĩa là kích thích tài chính bổ sung vượt mốc 2%, đạt 3,3%. Ngay cả khi không tính đến bất kỳ hiệu ứng số nhân nào, chính phủ vẫn kích thích nền kinh tế thêm 3,3%. Nếu không có biện pháp kích thích tài khóa này, tăng trưởng kinh tế sẽ giảm 1,3% thay vì tăng 3,3%. Điều này nghe có vẻ giống như một cuộc suy thoái.
Điều này cũng sẽ đúng vào năm 2023. GDP danh nghĩa tăng 6,3%, nhưng sau khi điều chỉnh theo lạm phát, GDP thực tế tăng 2,5%. Tuy nhiên, mức thâm hụt năm đó lên tới 6,2%, cao hơn nhiều so với mức thâm hụt "bình thường" 2%. Các chuyên gia ước tính rằng nếu không có khoản kích thích tài khóa bổ sung này, GDP thực tế có thể đã giảm 1,7%.
Dữ liệu cho thấy tác động tiêu cực thường thấy của lãi suất cao đã bị bù đắp bởi thâm hụt ngân sách ở mức kỷ lục. Thâm hụt ngân sách lớn, một phần do chính sách kích thích tài khóa của chính quyền Biden, đã giúp bù đắp tác động tiêu cực của lãi suất cao đối với nền kinh tế. Tác động kích thích ngắn hạn này có thể có lợi cho Biden trong nhiệm kỳ thứ hai của ông, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và giảm thiểu tỷ lệ thất nghiệp. Thâm hụt ngân sách cao có thể dẫn đến hậu quả tiêu cực như lạm phát và gánh nặng nợ gia tăng. Keynes từng nói "Về lâu dài, tất cả chúng ta đều sẽ chết". Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện tại, "lâu dài" có thể đến sớm hơn dự kiến. Năm 2024, nền kinh tế đã bắt đầu bộc lộ những dấu hiệu ảnh hưởng tiêu cực từ việc kích thích quá mức, bao gồm tăng trưởng chậm lại và lạm phát gia tăng.
Mặc dù thâm hụt ngân sách có thể lên tới 2 nghìn tỷ USD trong năm nay, tăng trưởng GDP thực tế trong quý 1 chỉ đạt 1,6% so với quý trước theo tốc độ hàng năm, đây là mức tăng trưởng yếu nhất kể từ năm 2022. Bất chấp những nỗ lực của Fed, lạm phát vẫn tiếp tục tăng tốc. Do đó, Fed đã trì hoãn việc cắt giảm lãi suất quỹ liên bang để tài trợ cho khoản thâm hụt ngày càng tăng, điều này sẽ đòi hỏi phải phát hành một khoản nợ quốc gia lớn. Kết quả là lãi suất dài hạn đang tăng trở lại và lãi suất thế chấp lại ở mức trên 7%, đẩy thị trường nhà đất vào tình trạng suy thoái. Lãi suất dài hạn cao hơn đã làm tăng chi phí nợ bất động sản thương mại, khiến bảng cân đối kế toán của nhiều ngân hàng cỡ trung gặp rủi ro.
Điều đáng lo ngại nhất là thâm hụt ngân sách khổng lồ gây thiệt hại cho đầu tư tư nhân. Có lẽ đó là lý do tại sao đầu tư kinh doanh chỉ tăng 2,1% trong quý đầu tiên, trong khi đầu tư thiết bị tư nhân đã giảm 4 quý liên tiếp trong hai năm qua.
Các gói kích thích tài khóa khổng lồ của chính phủ đã giúp che giấu những yếu tố tiềm ẩn dẫn đến suy thoái kinh tế trong một thời gian. Tuy nhiên, những tác động tiêu cực của lạm phát cao, lãi suất tăng và tăng trưởng chậm lại đang bắt đầu lộ rõ, khiến "mặt nạ" che giấu suy thoái dần được gỡ bỏ. Có lẽ điều đó giải thích tại sao, mặc dù liên tục có những báo cáo về sự tăng trưởng của nền kinh tế nhưng tâm lý chung của người dân lại trở nên tiêu cực.
(Bài viết chỉ phản ánh quan điểm của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của NTD Việt Nam).
Theo The Epoch Times
Lý Ngọc biên dịch
Tiến sĩ James L. Doti là Chủ tịch danh dự và Giáo sư Kinh tế tại Đại học Chapman. Ông nhận bằng thạc sĩ và tiến sĩ tại Đại học Chicago và là thành viên của Quỹ Khoa học Quốc gia. Ông gia nhập Đại học Chapman vào năm 1974 và thành lập Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế A. Gary Anderson của trường vào năm 1978.
