Từ các câu chuyện sau đây của 3 người dân Trung Quốc bình thường, có thể thấy rằng người dân nước này rất khó sống bằng lương hưu sau khi về hưu.
Dưới sự cai trị của Đảng Cộng sản Trung Quốc, quỹ hưu trí ở nước này thu không đủ chi, cộng thêm nền kinh tế đang đi xuống, dân số già, số người có việc làm giảm và tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên gia tăng, vấn đề lương hưu ở Trung Quốc ngày càng trở nên gay go.
Lương hưu không đủ để dưỡng lão, người già Trung Quốc buộc phải quay lại làm việc
Khi ông Hao Pengfei - hiện sống ở thành phố Nam Kinh, Trung Quốc - nghỉ hưu vào năm ngoái, ông cảm thấy thực tế hoàn toàn khác với những gì ông mong đợi khi còn trẻ.
“Tôi từng nghĩ rằng sau khi nghỉ hưu, tôi sẽ thoải mái hơn và làm những việc mình yêu thích, thay vì phải đối mặt với căng thẳng và lo lắng”, ông Hao nói với tờ Al Jazeera.
Ông Hao làm quản lý tại một công ty sản xuất quốc doanh cho đến khi đủ 60 tuổi vào năm ngoái. Mặc dù ông muốn tiếp tục làm việc nhưng chính sách của công ty yêu cầu ông phải nghỉ hưu ở tuổi 60.
Tuy nhiên, thời gian nghỉ hưu của ông Hao không kéo dài được lâu.
Do các khoản nợ thế chấp, sửa sang nhà cửa và chi phí y tế vượt quá khoản lương hưu hàng tháng, ông Hao Pengfei rất nhanh đã phải quay trở lại thị trường lao động. Hiện tại, ông Hao đang làm kế toán bán thời gian cho một chủ nhà hàng vào ban ngày và làm bảo vệ khách sạn vào ban đêm để có thêm thu nhập cho gia đình.
Ông Hao nói: “Đồng thời, vợ tôi cũng đang cố gắng tìm cách để giúp giảm bớt chi tiêu trong nhà”. Ông giải thích rằng vợ ông đã không thể làm việc kể từ khi bị thương ở lưng gần 20 năm trước.
-
- Bức ảnh chụp một người già trên đường phố ở Bắc Kinh, Trung Quốc. (Fred Dufour/AFP/Getty Images)
Theo truyền thống ở Trung Quốc, nhiều người lớn tuổi khi về hưu sẽ chuyển đến sống cùng con cái, nhưng ông Hao không coi đó là một sự lựa chọn. “Con trai chúng tôi sống cùng vợ và hai con gái trong một căn hộ nhỏ ở Thượng Hải. Không có không gian riêng cho chúng tôi, dù thế nào đi nữa, tôi và vợ tôi cũng phải sống ở Nam Kinh”, ông Hao nói.
Trong dịp Tết Nguyên đán vào tháng 2 vừa qua, cả gia đình người con trai đã đến Nam Kinh để thăm hỏi ông bà nhưng ngay cả trong dịp Tết, vợ chồng ông Hao vẫn duy trì chi tiêu ở mức tối thiểu.
Họ cho biết, dù rất yêu quý các cháu gái nhưng họ cũng muốn tiết kiệm tiền trong năm nay, hy vọng một ngày nào đó sẽ được yên tâm nghỉ hưu.
Theo một cuộc khảo sát vào năm 2022 của trang web tuyển dụng Trung Quốc 51job.com, hơn 2/3 người cao tuổi ở Trung Quốc có kế hoạch quay trở lại làm việc sau khi nghỉ hưu.
Mặc dù một số phương tiện truyền thông của chính quyền Trung Quốc ca ngợi rằng việc người nghỉ hưu quay trở lại làm việc sẽ gây tác động tích cực lên nền kinh tế Trung Quốc, nhưng ông Hao lại có quan điểm khác. Ông nói: “Tôi nghĩ điều đó cho thấy rằng, đối với rất nhiều người, hệ thống lương hưu của chúng ta hiện không thể mang lại cuộc sống tươm tất cho họ. Đây không phải là một điềm báo tốt cho tương lai”.
Ông Yang Jiang, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Đan Mạch, cho rằng xu hướng người về hưu quay trở lại làm việc phản ánh rằng, hệ thống lương hưu gặp khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu của người dân.
Ông Yang nói với tờ Al Jazeera: “Thu nhập của một số người giảm đáng kể sau khi nghỉ hưu, điều này buộc họ phải quay lại làm việc”.
Lương hưu cho người dân nông thôn và người lao động nhập cư ở Trung Quốc chỉ là một giọt nước trong biển cả
Trung Quốc có 3 hệ thống lương hưu và mức lương hưu từ cao nhất xuống thấp nhất cũng theo thứ tự này: hệ thống cho các cán bộ công nhân viên chức, hệ thống cho nhân viên doanh nghiệp, hệ thống cho cư dân thành thị và nông thôn.
Những người lao động về hưu ở thành thị như ông Hao nhận được mức lương hưu cơ bản trung bình mỗi tháng là khoảng 470 USD (11,6 triệu VND), trong khi những người lao động ở nông thôn và lao động nhập cư chỉ có thể nhận được 25 USD (khoảng 620 nghìn VND).
Ông Gu Chengji, 63 tuổi, làm việc tại một công trường xây dựng ở thành phố Nam Kinh, là một trong gần 300 triệu lao động nhập cư của Trung Quốc. Nơi đăng ký hộ khẩu thường trú của ông Gu là ở vùng nông thôn nên ông không đủ điều kiện nhận bảo hiểm xã hội của Nam Kinh.
Ông Gu nói với Al Jazeera: “Tiền lương hưu của tôi sẽ là số tiền tôi tiết kiệm cho bản thân”. Ông Gu cho rằng ông phải làm việc ít nhất 10 năm nữa thì mới có đủ tiền nghỉ hưu, nhưng ông lo lắng rằng cơ thể mình sẽ không thể chịu khổ thêm 10 năm nữa trên công trường.
Ông Gu nói: "Tôi đã làm việc chăm chỉ cho một công ty trong rất nhiều năm, họ biết tôi là một công nhân tốt nên bây giờ họ đã để tôi làm một số công việc nhẹ nhàng hơn. Nhưng đó vẫn là công việc vất vả, đôi khi vào ban đêm, tôi không thể ngủ được vì đau lưng và đầu gối".
-
- Bức ảnh chụp một cụ già ở thành phố Cửu Giang, tỉnh Giang Tây, Trung Quốc. (Mark Ralston/AFP/Getty Images)
Nền kinh tế Trung Quốc phải đối mặt với nhiều cuộc khủng hoảng, trong tương lai càng khó an hưởng tuổi già
Cuộc khủng hoảng bất động sản ở Trung Quốc cũng làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu vốn, gánh nợ của chính quyền các tỉnh ngày càng khổng lồ. Việc dân số Trung Quốc tiếp tục suy giảm, đặc biệt là dân số trên thị trường lao động giảm, đang báo trước một cuộc khủng hoảng lương hưu nghiêm trọng hơn trong tương lai.
Năm ngoái, dân số Trung Quốc từ 60 tuổi trở lên đạt gần 300 triệu người, đây là một mức cao kỷ lục. Trong 10 năm tới, dự kiến sẽ có khoảng 300 triệu người Trung Quốc đến tuổi nghỉ hưu chính thức, cụ thể là 60 tuổi đối với nam giới và 50-55 tuổi đối với nữ giới.
Cùng lúc đó, ngày càng có ít người tham gia vào thị trường lao động.
Năm 2023 là năm thứ hai liên tiếp dân số Trung Quốc giảm và tỷ lệ sinh đạt mức thấp kỷ lục với chỉ 6,39 ca sinh/1.000 người. Theo "Báo cáo Tính toán Lương hưu Trung Quốc năm 2019-2050" do Viện Khoa học xã hội Trung Quốc dự tính, tình trạng lương hưu thu không đủ chi sẽ xuất hiện vào năm 2028 và quỹ hưu trí sẽ cạn kiệt vào năm 2035. Ngay từ năm 2016, quỹ bảo hiểm hưu trí của tỉnh Hắc Long Giang đã cạn kiệt và khó có thể trụ tiếp.
Ngoài ra, tỷ lệ lương hưu trên GDP hiện tại của Trung Quốc là khoảng 10%, thấp hơn nhiều so với các nước khác.
Ông Allan Von Mehren, nhà kinh tế Trung Quốc tại Ngân hàng Danske, nói với Al Jazeera rằng: “[Trung Quốc] có những thách thức đáng kể và cần phải cải cách lương hưu”.
Nhưng bất kỳ cải cách phúc lợi nào cũng có thể dẫn tới phản ứng dữ dội từ công chúng. Năm ngoái, khi chính quyền thành phố Vũ Hán và Đại Liên tuyên bố cắt giảm trợ cấp y tế cho người về hưu, những người cao tuổi đã xuống đường biểu tình.
Bà Sun Mengjie, kế toán tại một nhà cung ứng sản phẩm y tế ở thành phố Quảng Châu, cho biết bà lo lắng rằng những cải cách tương tự sẽ gây tổn hại cho người già trên khắp Trung Quốc.
Bà Sun, 53 tuổi, nói với Al Jazeera: "Họ (chính quyền) không thể mong chờ chúng tôi sẽ quay trở lại thời kỳ mà hầu hết mọi người phải dựa vào con cái khi về già".
Bà Sun dự định sẽ làm việc càng lâu càng tốt. Bà nói: “Tôi lo lắng rằng mình sẽ không thể phụ thuộc quá nhiều vào [lương hưu của] nhà nước hoặc người khác trong vài chục năm tới, vì vậy tôi muốn tiết kiệm nhiều nhất có thể”.
-
- Vào ngày 27/4/2023, một ông lão đẩy xe đạp qua khu dân cư ở huyện Như Đông, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc. (Jade Gao/AFP via Getty Images)
Năm 2020, cứ một người cao tuổi ở Trung Quốc thì có 5 lao động hỗ trợ; đến năm 2050, tỷ lệ này chỉ còn 1,5 lao động. Tới cùng thời kỳ đó, tỷ lệ này ở Vương quốc Anh - một quốc gia cũng đang già hóa dân số khá nhanh - vẫn có thể là 2,4.
Ông David Dollar, nhà nghiên cứu cấp cao về kinh tế Trung Quốc tại Viện nghiên cứu Brookings, Mỹ, nói với tờ BBC tiếng Trung rằng, trong khi dân số sinh ra ở Trung Quốc đang giảm thì số người trên 65 tuổi lại tăng mạnh, trong đó dân số trên 85 tuổi càng tăng nhanh hơn. Do đó, đến khoảng năm 2050, số người cao tuổi ở Trung Quốc sẽ vượt cả Mỹ và Liên minh Châu Âu cộng lại. Điều này có nghĩa là Trung Quốc cần dành nhiều nguồn lực hơn cho việc chăm sóc người già dù lực lượng lao động đã giảm đáng kể.
Tổ chức tư vấn Anbound có trụ sở tại Bắc Kinh nói với BBC tiếng Trung rằng, Trung Quốc vẫn là một nước đang phát triển nên tình trạng già hóa dân số ở nước này còn rắc rối hơn so với các nước phát triển, cũng giống như điều mà mọi người thường hay nói là "chưa giàu đã già". Do sự tích lũy của cải trong nước và xã hội không đủ, hệ thống an sinh xã hội chưa hoàn thiện nên Trung Quốc vẫn chưa chuẩn bị đầy đủ cho sự xuất hiện của một xã hội già hóa.
Theo The Epoch Times tiếng Trung
Đông Phương biên dịch
