Mặc dù không phải là thần dược nhưng liệu pháp hormone thay thế kết hợp với chế độ ăn và lối sống lành mạnh có thể làm giảm các triệu chứng mãn kinh cho hàng triệu phụ nữ.
Một nghiên cứu mới đã xác định rằng lợi ích chung khi sử dụng liệu pháp hormone thay thế để điều trị các triệu chứng mãn kinh sẽ lớn hơn so với nguy cơ. Tuy nhiên, các bằng chứng cũng cho thấy liệu pháp này không phải là một phương pháp phòng ngừa hiệu quả cho các bệnh lý tim mạch, sa sút trí tuệ hoặc các bệnh mạn tính khác.
Nghiên cứu được công bố trên Tạp chí của Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ (JAMA) đã phân tích các dữ liệu theo dõi liên quan đến nghiên cứu Sáng kiến Sức khỏe Phụ nữ (WHI) — nghiên cứu lớn nhất về sức khỏe phụ nữ ở Hoa Kỳ kéo dài gần hai thập kỷ. Các nhà nghiên cứu đã xác định rằng liệu pháp hormone thay thế là một phương pháp điều trị hiệu quả cho nhóm phụ nữ sau mãn kinh, đặc biệt là những người trong giai đoạn mãn kinh sớm dưới 60 tuổi.
Giải thích kết quả nghiên cứu
Nghiên cứu WHI được thực hiện từ năm 1993 đến năm 1998. Đối tượng tham gia nghiên cứu gồm 161.808 phụ nữ sau mãn kinh ở Hoa Kỳ trong độ tuổi từ 50 đến 79. Các dữ liệu liên quan được thu thập từ những người tham gia nghiên cứu trong vòng 20 năm để xác định hiệu quả và tác dụng phụ của liệu pháp hormone thay thế trong thời kỳ mãn kinh.
Sau khi phân tích dữ liệu theo dõi của WHI, các nhà nghiên cứu của nghiên cứu JAMA đã kết luận liệu pháp hormone thay thế là một lựa chọn điều trị an toàn cho các triệu chứng vận mạch thông thường trong mãn kinh ví dụ như bốc hỏa và đổ mồ hôi ban đêm. Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng bắt đầu liệu pháp hormone thay thế ở thời kỳ mãn kinh sớm (trước 60 tuổi) sẽ có ít tác dụng phụ hơn so với thời kỳ mãn kinh muộn.
Mindy Pelz, bác sĩ chỉnh hình và chuyên gia sức khỏe chức năng, nói với The Epoch Times trong email rằng: “Tôi rất vui khi thấy các nhà nghiên cứu đã nhắc đến việc nguy cơ tác dụng phụ của liệu pháp hormone thay thế sẽ tăng lên trong thời kỳ mãn kinh muộn. Tôi mong các bác sĩ sẽ thẳng thắn hơn với bệnh nhân về những nhược điểm của liệu pháp này bởi vì liệu pháp này không có hiệu quả với nhiều phụ nữ”.
Nhóm nghiên cứu cũng tìm được các bằng chứng không ủng hộ việc bổ sung canxi và Vitamin D thường xuyên có thể giúp ngăn ngừa gãy xương ở phụ nữ sau mãn kinh cũng như việc sử dụng chế độ ăn ít chất béo có thể ngăn ngừa ung thư vú hoặc ung thư đại trực tràng ở phụ nữ sau mãn kinh.
“Sẽ tốt hơn nếu chúng ta hiểu rõ những điều mà liệu pháp hormone thay thể có thể và không thể làm được. Với một số phụ nữ, liệu pháp hormone thay thế tạo ra sự khác biệt rất rõ ràng với các triệu chứng mãn kinh như bốc hỏa và cảm xúc, Tuy nhiên cần phải biết rằng liệu pháp này không bảo vệ chúng ta khỏi những tác động của thời kỳ mãn kinh trên sức khỏe tim mạch, tình trạng lão hóa não và nguy cơ mắc các bệnh mạn tính”, bác sĩ Pelz cho biết.
Bối cảnh và các nghiên cứu trước đây
Qua nhiều thập kỷ nghiên cứu, các nhà khoa học đã hiểu rõ hơn cách sử dụng hormone như thế nào để có lợi và cách nào nên tránh. Ví dụ, nhóm nghiên cứu WHI biết được rằng có một loại progestin là medroxyprogesterone acetate liên quan đến tỷ lệ ung thư vú cao hơn. Ngược lại progesterone micronized là một loại hormone sinh học, không làm tăng nguy cơ ung thư vú.
Bác sĩ Gowri Reddy Rocco, một bác sĩ nhận được chứng nhận kép về y học gia đình và y học tái tạo, chống lão hóa và chức năng, đã nói với The Epoch Times trong một email rằng: “Các hormone thay thế giống sinh học an toàn hơn so với các loại hormone thay thế truyền thống vì loại hormone này ở dạng kem thấm qua da có nguồn gốc từ thực vật với cấu trúc giống hệt hormone của con người. Cơ thể chúng ta sẽ nhận ra, liên kết, chuyển hóa và bài tiết những loại hormone sinh học này, nhờ đó kích hoạt các chức năng tương tự của hormone như trước khi mãn kinh. Các hormone giống sinh học còn có tác dụng ngăn ngừa các cơn bốc hỏa, đổ mồ hôi ban đêm, tăng cân và khó ngủ rất mạnh mẽ, đồng thời không làm tăng nguy cơ ung thư vú, bệnh tim, huyết khối hay đột quỵ”.
Nghiên cứu WHI cho thấy tỷ lệ thuyên tắc phổi tăng lên ở những phụ nữ dùng estrogen đường uống. Các dạng estrogen khác ví dụ như miếng dán, kem hoặc gel an toàn hơn vì chúng không bị chuyển hóa ở gan.
“Cần phải thừa nhận rằng nghiên cứu WHI chỉ tìm hiểu về kết quả khi sử dụng estrogen và progestin tổng hợp, đường uống. Phải nói rõ điều này để phụ nữ cảm thấy thoải mái và hiểu được sự khác biệt giữa hormone thay thế tổng hợp truyền thống và hormon thay thế giống sinh học. Nghiên cứu WHI không sử dụng hormone thay thế giống sinh học hoặc các nghiên cứu sinh lý mà sử dụng estrogen và progestin đường uống tổng hợp truyền thống, có nguồn gốc từ động vật”, bác sĩ Rocco giải thích.
Liệu pháp hormone thay thế và mãn kinh
Phụ nữ sau mãn kinh chiếm khoảng 55 triệu người ở Hoa Kỳ và 1,1 tỷ người trên toàn thế giới. Trong thời kỳ mãn kinh, cơ thể người phụ nữ không còn sản xuất đủ lượng hormone estrogen và progesterone. Theo bác sĩ Rocco, sự sụt giảm nồng độ hormone này gây ra các triệu chứng mãn kinh khó chịu như bốc hỏa, đổ mồ hôi ban đêm, lo lắng, trầm cảm, tăng cân, khó ngủ và khó giảm cân. Những triệu chứng này có thể kéo dài đến mười năm sau khi bắt đầu mãn kinh.
Liệu pháp hormone thay thế được sử dụng để làm giảm các triệu chứng mãn kinh ở phụ nữ.
Thông thường, những phụ nữ sau mãn kinh có tử cung sẽ được kê đơn kết hợp estrogen và progesterone. Điều này là do progesterone giúp bảo vệ phụ nữ có tử cung tránh bị ung thư nội mạc tử cung. Đây là căn bệnh có thể xuất hiện khi sử dụng liệu pháp hormone chỉ dùng estrogen. Nếu người phụ nữ không còn tử cung do đã cắt bỏ tử cung thì sẽ chỉ được kê đơn estrogen.
Tuy nhiên, liệu pháp hormone thay thế sẽ không phù hợp với tất cả mọi người. Theo bác sĩ Pelz, không nên xem đây là phương pháp phổ biến. “Đôi khi tôi làm việc với những khách hàng xem liệu pháp hormone thay thế là một phương thuốc chữa bách bệnh hoặc cho rằng phương pháp này có thể thay thế lối sống lành mạnh. Tuy nhiên thực tế không phải vậy! Nếu bạn đang ở trong thời kỳ mãn kinh, điều quan trọng nhất vẫn là duy trì chế độ ăn và lối sống lành mạnh”.
Ưu điểm và nhược điểm của liệu pháp hormone thay thế
Ưu điểm trực tiếp nhất của liệu pháp hormone thay thế là làm giảm các triệu chứng mãn kinh khó chịu như đổ mồ hôi ban đêm, bốc hỏa, mất ngủ và khô âm đạo. Các nghiên cứu cho thấy liệu pháp hormone thay thế dài hạn có thể ngăn ngừa tình trạng gãy xương.
Cũng có bằng chứng cho thấy liệu pháp hormone thay thế có thể giúp giảm nguy cơ ung thư ruột và ngăn ngừa tình trạng mất xương (loãng xương).
Về nhược điểm, nghiên cứu cho thấy phụ nữ dùng liệu pháp hormone thay thế có tỷ lệ huyết khối, đột quỵ và ung thư vú cao hơn so với những phụ nữ không sử dụng liệu pháp này. Nguy cơ đau tim cũng có thể tăng nhẹ. Nhìn chung, phụ nữ dùng liệu pháp hormone thay thế càng lâu thì nguy cơ mắc các tác dụng phụ nghiêm trọng càng cao. Vì vậy, việc sử dụng liệu pháp này nên diễn ra trong thời gian ngắn nhất có thể và liều thấp nhất có hiệu quả.
Bác sĩ Rocco lưu ý rằng: “Một số nhược điểm của liệu pháp hormone thay thế gồm có: cần phải bôi kem vào buổi sáng và buổi tối, quá trình này có thể gây bất tiện cho người sử dụng; đồng thời cần phải tìm chuyên gia hoặc bác sĩ lâm sàng có trình độ để kê đơn và theo dõi cũng như có thể gây tốn kém vì bảo hiểm không chi trả cho liệu pháp này”.
Các phương pháp tự nhiên có thể thay thế liệu pháp hormone thay thế
Đối với những người không muốn sử dụng hormone, có một số biện pháp thay đổi lối sống và các phương pháp tự nhiên khác có thể giúp giảm bớt các triệu chứng mãn kinh. Tập thể dục, có chế độ ăn cân bằng, liệu pháp thư giãn và tập yoga đều là biện pháp thay đổi lối sống giúp giảm bớt mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng mãn kinh. Đồng thời, tránh các tác nhân có thể kích hoạt triệu chứng như caffeine, thuốc lá, rượu và thức ăn cay cũng có thể mang lại nhiều lợi ích.
Bác sĩ Pelz khẳng định rằng: “Bạn sẽ ngạc nhiên về mức độ cải thiện nồng độ hormone và các triệu chứng mãn kinh của mình thông qua các biện pháp thay đổi lối sống”.
Về hoạt động tập thể dục, bác sĩ Pelz khuyến nghị chúng ta nên tập nâng tạ và đi bộ, giải thích: “Nâng tạ làm tăng lượng hormone giới tính, rất tốt cho các triệu chứng mãn kinh. Ngoài ra, hoạt động này còn có nhiều tác dụng khác. Khối lượng cơ và mật độ xương là hai trong số những yếu tố lớn nhất dự báo về chất lượng cuộc sống của chúng ta ở tuổi già. Thời kỳ mãn kinh làm giảm cả hai yếu tố này. Hoạt động nâng tạ sẽ đảo ngược quá trình suy giảm, giúp bạn trông khỏe hơn và cảm thấy khỏe hơn khi về già. Ngoài ra, hãy đi bộ mỗi ngày”.
“Tuy rằng nghe có vẻ rất bình thường nhưng nghiên cứu cho thấy rằng vận động ở mức độ thấp trong ngày sẽ tạo ra sự khác biệt lớn đối với quá trình sản xuất hormone và sức khỏe chung của bạn. Tôi nghĩ rằng đi bộ là một trong những công cụ giảm cân được đánh giá thấp nhất. Hãy đặt mục tiêu 10.000 bước mỗi ngày nếu có thể. Tuy nhiên bạn cũng có thể bắt đầu đi bộ ở bất kỳ mức nào. Thậm chí 1.000 bước mỗi ngày cũng sẽ tạo ra những thay đổi lớn đến sức khỏe nếu bạn kiên trì”, bác sĩ Pelz nói thêm.
Các loại thực phẩm có chứa đậu nành đã được chứng minh là làm giảm các triệu chứng mãn kinh. Nguyên nhân là do đậu nành có các chất tương tự estrogen trong cơ thể. Bác sĩ Pelz cũng khuyến nghị phụ nữ mãn kinh nên giảm lượng đường và lượng carbohydrate tinh chế với cách giải thích rằng: “Những chất này sẽ tàn phá hormone của bạn và khiến bạn tăng cân, từ đó ảnh hưởng đến hormone nhiều hơn nữa. Hay thay những món tráng miệng và các loại carbohydrate đơn giản bằng các loại carbohydrate phức tạp như bí, khoai lang, đậu lăng và đậu. Đây là lời khuyên có ích cho bất kỳ đối tượng nào nhưng lại đặc biệt quan trọng ở giai đoạn trong và sau thời kỳ mãn kinh”.
Bác sĩ Rocco cho rằng những thay đổi trong chế độ ăn có thể tạo ra rất nhiều khác biệt. Chúng ta nên sử dụng một chế độ ăn có nhiều rau và các loại thực phẩm có nguồn gốc thực vật, thịt sạch cũng như giảm lượng đường để cải thiện sức khỏe tim mạch. Bác sĩ Rocco cũng đưa ra lời khuyên: “Ngoài ra, việc giảm lượng rượu cũng rất quan trọng vì rượu ảnh hưởng đến hormone và làm tăng sản xuất cortisol, dẫn đến tăng cân. Bổ sung nhiều đậu lăng và khoai mỡ trong chế độ ăn có thể cung cấp phytoestrogen có thể làm tăng sản xuất estrogen một cách tự nhiên”.
Cuối cùng, có một số loại thảo dược có ích trong thời kỳ mãn kinh như:
- Thiên ma
- Cỏ ba lá đỏ
- Tinh dầu hoa anh thảo
- Tía tô đất
- Cỏ cà ri
- Thì là
- Bạch quả
- Cảm thảo
Những loại thảo dược này có thể giúp cân bằng lượng hormone và/hoặc cải thiện giấc ngủ, từ đó làm các triệu chứng mãn kinh.
Bác sĩ Rocco cũng cho rằng các chất bổ sung tự nhiên sẽ có ích cho phụ nữ mãn kinh, đặc biệt là trà xanh và DIM (diinodolylmethane) giúp điều hòa hormone. “Dùng vitamin D sẽ có lợi vì loại vitamin này có tác dụng cải thiện hệ thống miễn dịch và giúp giảm tình trạng trầm cảm và lo lắng liên quan đến nồng độ vitamin D thấp. Nên tránh các loại vitamin dạng kẹo dẻo do có lượng đường và thời gian bán hủy ngắn.
Điều quan trọng cần lưu ý là một số loại thảo dược có thể tương tác nghiêm trọng với một số thuốc. Vì vậy bạn nên thảo luận với bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thảo dược nào kết hợp với các loại thuốc kê đơn hoặc thuốc không kê đơn.
Theo Ayla Roberts, The Epoch Times
Đức Nhân biên dịch
Ayla Roberts là một y tá và là nhà văn tự do. Cô có bằng cử nhân và thạc sĩ về điều dưỡng, từng làm việc ở nhiều vai trò lâm sàng và học thuật khác nhau.
