Bàn về các khoản tiền khổng lồ Bắc Kinh đổ vào Mỹ Latinh, một chuyên gia nhận định rằng Trung Quốc “giống như một con trăn đang siết chặt, siết chặt nước Mỹ”.
Âm thanh khó chịu phát ra từ các loại máy móc hạng nặng đã phá vỡ không gian yên tĩnh của rừng Darién. Nằm trong rừng Darién có thị trấn Yaviza (thuộc Cộng hòa Panama), nơi đường Cao tốc Xuyên châu Mỹ (Pan American Highway) - đường cao tốc dài nhất thế giới, qua 14 nước - bị ngắt quãng.
Các công nhân xây dựng đã đốn hạ những cây cổ thụ cao chót vót, lấy chỗ cho một cây cầu bê tông cốt thép. Cây cầu này phải đủ vững chắc để có thể chống chọi với những cơn lũ từ sông Chucunaque - con sông dài nhất ở Panama, đi qua rừng Darién, là một nhánh của sông Tuira.
Một công nhân đang làm việc tại công trường, thuộc công ty xây dựng Cusa, nói với The Epoch Times rằng dự án này sẽ vào sâu 4 dặm (6,5 km) rừng Darién với chi phí 42 triệu USD và bao gồm cả việc xây dựng một cây cầu khác bắc qua sông Tuira.
Như vậy, sau dự án này, sẽ còn khoảng 55 dặm (88,5 km) để Cao tốc Xuyên châu Mỹ được hoàn thành, tức là cao tốc này sẽ đi xuyên qua rừng Darién để kết nối thị trấn Yaviza ở Cộng hòa Panama với thành phố cảng Turbo ở Colombia (xem hình trên).
Sau khi 55 dặm đường còn lại được xây dựng, Cao tốc Xuyên châu Mỹ sẽ dài khoảng 18.000 dặm (29.000 km), kéo dài từ Alaska (Mỹ) đến Ushuaia (Argentina), mở ra một hành lang đất liền dọc châu Mỹ.
-
- Bản đồ châu Mỹ. (Ảnh: Pinterest)
Đoạn đường kết nối Yaviza (Cộng hòa Panama) với Turbo (Colombia) đã bị để chừa lại trong nhiều thập kỷ do người Mỹ và người Panama lo ngại về những tác động của nó đến môi trường, nạn tội phạm, bệnh tật, và gần đây là tình trạng di cư ồ ạt. Địa hình hiểm trở của rừng Darién đang đóng vai trò như một rào cản tự nhiên đối việc di cư từ Nam Mỹ đến Trung Mỹ.
Bắc cầu qua các con sông được coi là một trong những khó khăn lớn cản trở việc hoàn thành Cao tốc Xuyên châu Mỹ.
Một số người lo ngại rằng việc hoàn thành con đường cao tốc sẽ là thắng lợi cho Trung Quốc và tổn thất cho Hoa Kỳ.
Ông Michael Yon - cựu phóng viên chiến trường - là người đã đưa tin về tình trạng di cư ồ ạt qua Panama trong nhiều năm. Ông dùng mạng xã hội để thu hút sự chú ý của mọi người đến quá trình xây dựng cây cầu bắc qua sông Chucunaque cũng như các tác động của nó.
Trung Quốc sẽ được hưởng lợi với tuyến đường thương mại quanh Kênh đào Panama - tuyến đường rất cần thiết cho thương mại toàn cầu. Nhưng đối với Hoa Kỳ, con đường này có thể mở ra những “cánh cửa” cho người di cư từ Nam Mỹ vào nước Mỹ, ông nói với The Epoch Times.
Các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ đang trở nên cảnh giác hơn với những tác động về mặt quân sự gây ra bởi các dự án cơ sở hạ tầng của Trung Quốc - như một phần của Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) - tại sân sau của Mỹ, đặc biệt là xung quanh Kênh đào Panama.
Năm 2018, trước sự ngạc nhiên và lo ngại của Mỹ, Panama đã ký kết tham gia BRI của Trung Quốc sau khi công khai công nhận Đài Loan là một phần của Trung Quốc.
-
- Các công nhân đang xây trụ cho cây cầu bắc qua sông Chucunaque, tại thị trấn Yaviza, Cộng hòa Panama, ngày 20/2/2024. (Ảnh: Bobby Sanchez/The Epoch Times)
Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) sử dụng BRI “để thu gom quyền lực và gây ảnh hưởng, trong khi các nền dân chủ trên thế giới phải trả giá cho điều đó”, Tướng Laura Richardson - Tư lệnh Bộ chỉ huy miền Nam nước Mỹ - đưa ra cảnh báo hôm 12/3.
Trong những năm gần đây, bà và các tư lệnh khác của Hoa Kỳ đã gióng lên hồi chuông báo động về sự xâm nhập của Trung Quốc vào Tây bán cầu.
Trong một tuyên bố bằng văn bản gửi tới Ủy ban Quân vụ Hạ viện Mỹ, Tướng Richardson lưu ý rằng Trung Quốc “đang tìm cách thay thế Mỹ để trở thành cường quốc kinh tế và quân sự hàng đầu thế giới”.
Hoàn thành Cao tốc Xuyên châu Mỹ
Các tài liệu cho thấy chỉ riêng năm ngoái, 500.000 người di cư - một con số kỷ lục - đã băng qua rừng Darién để tới biên giới phía nam nước Mỹ.
Ông Mike Howell - người đứng đầu Dự án Giám sát của Quỹ Di sản (tổ chức tư vấn hàng đầu nước Mỹ) - tin rằng những công trình kinh tế của Trung Quốc trong khu vực đang đe dọa đến tầm ảnh hưởng và an ninh của Mỹ.
Ông nói với The Epoch Times: “Nếu Trung Quốc thay thế [vị thế của] Mỹ ở Tây bán cầu như là cường quốc kinh tế thống trị, thì chúng tôi [Mỹ] sẽ mất đi đòn bẩy của mình”.
Ông Howell cho biết Trung Quốc đang bao vây Mỹ bằng hệ thống cơ sở hạ tầng ở châu Mỹ Latinh và vùng Caribe.
Trung Quốc “giống như một con trăn đang siết chặt, siết chặt nước Mỹ”, ông nói.
Trong cuốn sách xuất bản năm 2019 có tên “Vành đai và Con đường của Trung Quốc và Panama: Kịch bản chiến lược và đầy triển vọng giữa châu Mỹ và Trung Quốc”, tác giả Eddie Tapiero đã ca ngợi sự trỗi dậy của BRI bằng những thuật ngữ không tưởng.
Ông Tapiero - giáo sư người Panama và nhà kinh tế quốc tế, người viết cuốn sách của mình sau một cuộc họp về BRI ở Trung Quốc - đã gọi sáng kiến này là chất xúc tác cho “lợi ích công toàn cầu”, một thứ giúp tạo ra một thế giới nơi “biên giới không còn tồn tại và các quốc gia cũng vậy”.
-
- Những người di cư đi qua vùng rừng gần làng Bajo Chiquito, tỉnh Darién, Panama, ngày 22/9/2023. (Ảnh: Luis Acosta/AFP qua Getty Images)
Cuốn sách đưa ra viễn cảnh với BRI và một bản đồ có tên “toàn cầu hóa Vành đai và Con đường”, cho thấy Panama và kênh đào của nước này được kết nối với Colombia bằng đường sắt xuyên qua rừng Darién.
Trong rừng Darién khu vực phía Colombia, các công ty Trung Quốc đang xây dựng các con đường cao tốc và bến cảng.
Công việc làm đường gần Cao tốc Xuyên châu Mỹ ở thành phố cảng Turbo (Colombia) là một phần của dự án đường cao tốc “Autopistas al Mar 2”. Dự án này sẽ kết nối thành phố Medellín lớn thứ hai của Colombia với các cảng ở Urabá, bao gồm Turbo.
Theo trang web phi lợi nhuận Colombia Reports, Công ty Kỹ thuật Cảng Trung Quốc (CHEC) thuộc sở hữu nhà nước Trung Quốc, cùng với 4 công ty địa phương, đã thắng thầu năm 2015 để xây dựng Autopistas al Mar 2.
Dự án bị trì hoãn cho đến cuối năm 2019, khi tập đoàn do nhà nước Trung Quốc hậu thuẫn nhận được các khoản vay cần thiết từ Ngân hàng Phát triển Trung Quốc.
Ông Tapiero coi Panama - quốc gia nằm giữa Colombia và Costa Rica - là một trung tâm ở Mỹ Latinh đối với BRI. Ông cho rằng Mỹ có thể “giảm bớt những bất ổn về địa chính trị” nếu nước này cũng tham gia BRI.
Bản đồ toàn cầu hóa BRI của ông cũng cho thấy các tuyến đường sắt cắt ngang nước Mỹ để tới các thị trường quan trọng ở bờ biển phía đông và phía tây Hoa Kỳ.
“Kết nối” cơ sở hạ tầng thông qua đường hàng không, đường bộ và đường biển là một chủ đề trọng tâm của cuốn sách, điều mà đang diễn ra ở Panama.
Những cây cầu bên trong Darién là một phần của hợp đồng cải tạo, cải thiện và bảo trì Cao tốc Xuyên châu Mỹ phía Đông.
-
- (Ảnh trên) Một con tàu được dẫn qua cổng ở Kênh đào Panama, ngày 21/2/2024. (Ảnh dưới) Xe cộ đi qua cầu Bridge of The Americas trên Cao tốc Xuyên châu Mỹ, ngày 21/2/2024. (Ảnh: Bobby Sanchez/The Epoch Times)
Theo các tài liệu của chính phủ Panama, hợp đồng này đã được trao cho công ty Intervial Chile, S.A. theo quan hệ đối tác công tư với chính phủ Panama.
Khoản đầu tư cho dự án này lên tới hơn 262 triệu USD, như một phần của Chương trình Duy trì các Tiêu chuẩn Hoạt động của Panama, nhằm mục đích thúc đẩy phát triển nông nghiệp, thương mại và du lịch.
Dự án được tài trợ thông qua Công ty Tài chính Quốc tế (IFC), thuộc Nhóm Ngân hàng Thế giới. Trung Quốc có quan hệ với cả hai tổ chức ngân hàng này. Năm 2009, Trung Quốc cam kết cấp 1,5 tỷ USD cho IFC để thúc đẩy thương mại toàn cầu và gần đây đã tăng cường hợp tác với IFC về các loại trái phiếu thân thiện với khí hậu.
Các điểm án ngữ có tính chất toàn cầu
Một con đường cao tốc xuyên qua rừng Darién sẽ làm giảm tầm quan trọng của Kênh đào Panama mà Mỹ vẫn bảo vệ theo hiệp ước duy trì sự trung lập của Kênh đào Panama.
Kênh đào đã được trả lại cho Panama vào năm 1999 theo hiệp ước mà Tổng thống Mỹ Jimmy Carter đã ký với Tướng Omar Torrijos của Panama vào những năm 1970.
Rừng Darién trên đất liền cũng tương tự như Kênh đào Panama trên biển, có vai trò như một điểm án ngữ, có giá trị về quân sự và kinh tế.
Ông Andrés Martínez-Fernández - nhà phân tích chính sách cấp cao về Mỹ Latinh của Quỹ Di sản - cho biết, nỗ lực của Trung Quốc nhằm kiềm chế hoặc kiểm soát tầm quan trọng chiến lược của kênh đào đối với Mỹ có thể là đáng chú ý trong trường hợp xung đột nổ ra ở Đài Loan, vì khi đó Trung Quốc sẽ muốn có năng lực chặn các tuyến đường biển.
Ông nói với The Epoch Times: “Đó là một vấn đề đặc biệt đáng lo ngại”.
Ông Martinez-Fernandez lưu ý rằng các công ty Trung Quốc đang bận rộn xây dựng cơ sở hạ tầng ở hai đầu Kênh đào Panama - kênh đào vốn do Mỹ xây dựng.
Kênh đào này đã trở thành điểm căng thẳng giữa Trung Quốc và Mỹ - quốc gia vẫn giữ quyền được hành động để bảo đảm tính trung lập của kênh đào.
Cơ quan Quản lý Kênh đào Panama kiểm soát việc quản lý và duy trì tài nguyên và an ninh đường thủy, độc lập với chính phủ Panama.
-
- Các công nhân buộc dây vào một chiếc thuyền khi con thuyền này đi theo một con tàu vào Kênh đào Panama, ngày 21/2/2024. (Ảnh: Bobby Sanchez/The Epoch Times)
Các doanh nghiệp Trung Quốc đã mạnh tay đầu tư vào khu vực kênh đào dưới thời cựu Tổng thống Panama Juan Carlos Varela, nhưng các dự án đã bị loại bỏ hoặc bị hạn chế dưới thời chính quyền hiện tại của Tổng thống Laurentino Cortizo.
Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế - một tổ chức tư vấn phi lợi nhuận ở Mỹ, 2 trong số 5 cảng chính của Panama là do Trung Quốc kiểm soát thông qua công ty Hutchison có trụ sở ở Hong Kong; trong đó, một cảng ở Balboa ở phía Thái Bình Dương và một cảng khác ở Cristobal ở phía Đại Tây Dương.
Công việc do các công ty Trung Quốc thực hiện tại bến du thuyền rộng lớn Amador Pacific Coast sắp hoàn thành.
Các dự án này được thực hiện sau khi công ty Landbridge có trụ sở ở Trung Quốc đạt được thỏa thuận trị giá 900 triệu USD vào năm 2016 để kiểm soát Đảo Margarita - cảng lớn nhất của Panama ở phía Đại Tây Dương - để xây dựng một cảng nước sâu.
Tập đoàn Kiến thiết giao thông Trung Quốc (CCCC) - thuộc sở hữu nhà nước Trung Quốc - đang xây dựng cảng này để phục vụ các tàu siêu lớn. CCCC, thuộc Công ty Kỹ thuật Cảng Trung Quốc (CHEC), đã tham gia xây dựng các đảo nhân tạo của Trung Quốc ở vùng biển đang tranh chấp ở Biển Đông.
Năm 2018, một liên doanh Trung Quốc do CHEC và CCCC đứng đầu đã được trao hợp đồng trị giá 1,4 tỷ USD để xây dựng cây cầu thứ tư của Kênh đào.
Năm 2019, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã cảnh báo Tổng thống Panama Varela rằng các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc đang tham gia “hoạt động kinh tế săn mồi”.
Ngày càng có nhiều lời chỉ trích cho rằng BRI của Trung Quốc là cái bẫy nợ khiến các nước khác đau đầu bởi sự lãng phí và việc phải trả các khoản nợ đầy nghi vấn. Những người phản đối nó cho rằng nó cho phép Trung Quốc kiểm soát hoặc sở hữu các dự án khi chính phủ nước sở tại không thể trả được các khoản vay.
Ông Martinez-Fernandez tin rằng không nên đánh giá thấp ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc ở Mỹ Latinh.
Ông nói: “Vì vậy, những gì xảy ra ở Tây bán cầu, tôi cho rằng, có tác động trực tiếp đến Mỹ nhiều hơn đến hầu hết các nơi khác trên thế giới vì những mối quan hệ trực tiếp của chúng đến các vấn đề di cư, kinh tế và an ninh [của Mỹ]”.
Trong số 31 quốc gia ở Trung và Nam Mỹ, Panama là quốc gia đầu tiên trong số 22 quốc gia đã chính thức ký kết tham gia chương trình BRI của Trung Quốc, còn Honduras là quốc gia mới nhất.
-
- Các nhân viên bảo vệ đi ngang qua bảng quảng cáo cho Diễn đàn Hợp tác Quốc tế Vành đai và Con đường đặt tại địa điểm tổ chức diễn đàn ở Bắc Kinh, ngày 13/5/2017. (Ảnh: Wang Zhao/AFP qua Getty Images)
Vành đai và Con đường (BRI)
Ông Dư Mậu Xuân (Miles Yu) là giám đốc Trung tâm về Trung Quốc tại Viện Hudson (tổ chức tư vấn có trụ sở ở Mỹ) và là cựu cố vấn về chính sách Trung Quốc cho cựu Ngoại trưởng Mỹ Pompeo.
Ông Dư nói với The Epoch Times: “Về Kênh đào Panama, Trung Quốc luôn muốn kiểm soát nó”.
Đó là bởi vì các kênh đào có vai trò quan trọng về quân sự và thương mại, theo ông Dư.
Ông cho biết Bắc Kinh cũng có ý định kiểm soát Kênh đào Suez và eo biển Malacca nằm giữa Indonesia và Singapore. Ông nói, việc kiểm soát các tuyến đường biển luôn là điều mong muốn đến mức ám ảnh đối với Trung Quốc vì giá trị kép của chúng.
Trong thập kỷ trước, một doanh nhân Trung Quốc đã đánh giá chi tiết về ý tưởng xây một kênh đào xuyên qua Cộng hòa Nicaragua - một ý tưởng mà Mỹ đã từ bỏ vào đầu những năm 1900 - để phá vỡ thế độc quyền của con kênh ở Panama.
Mỹ đã chọn đào kênh ở Panama vì tuyến đường này ngắn hơn và tránh được một chuỗi núi lửa đang hoạt động mà sẽ cản trở kênh đào ở Nicaragua.
Các cảng nước sâu cũng là một phần không thể thiếu thuộc BRI. Hiện tại, Trung Quốc đang đứng sau việc xây dựng một cảng vận chuyển khổng lồ ở Peru mà các chuyên gia quân sự Mỹ lo ngại rằng Bắc Kinh có thể dùng nó làm căn cứ cho tàu chiến.
Lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình dự kiến tới thăm Peru vào nửa cuối năm 2024 để đánh dấu việc hoàn thành một cảng trị giá 3,6 tỷ USD gần Chancay, do Trung Quốc hoặc các công ty được Trung Quốc hậu thuẫn tài trợ, xây dựng và sở hữu.
“Nó sẽ được sử dụng để vận chuyển đồng, lithi và các vật liệu quan trọng khác của Nam Mỹ đến Trung Quốc, nhằm giúp hiện đại hóa hơn nữa quân đội của họ”, Chủ tịch Ủy ban Quân vụ Hạ viện Mỹ Mike Rogers (Cộng hòa - Alabama) cho biết trong phiên điều trần ngày 12/3 về các thách thức an ninh quốc gia ở Tây bán cầu.
-
- Một công nhân đứng gần lối vào một đường hầm tại địa điểm nơi công ty Cosco Shipping của Trung Quốc đang xây dựng cảng ở Chancay, cách Lima (thủ đô của Peru) khoảng 80 km về phía bắc, ngày 22/8/2023. (Ảnh: Ernesto Benavides/AFP qua Getty Images)
Các công ty Trung Quốc mà có mối quan hệ với ĐCSTQ đang hoạt động tại các quốc gia như Canada, Mexico, Jamaica, Cuba và Bahamas.
Trung Quốc và cựu Thủ hiến British Columbia Christy Clark của Canada đã ký một bản ghi nhớ xây dựng Khu Hậu cần Vancouver, ban đầu được mệnh danh là “Trung tâm Thương mại Hàng hóa Thế giới”.
Giai đoạn một của khu phức hợp rộng gần 44.000 mét vuông trị giá 190 triệu USD, được quảng cáo là một dự án BRI, đã hoàn thành.
Theo ấn phẩm thương mại Business Intelligence for B.C., thỏa thuận này là sự hợp tác giữa một công ty do nhà nước Trung Quốc tài trợ và một công ty phát triển địa phương.
Cũng theo ấn phẩm này, các công ty con ở Canada của công ty do nhà nước Trung Quốc tài trợ là North America Commerce Valley Development Ltd. và Shing Kee Godown Holdings Ltd. đang hợp tác với công ty phát triển địa phương Pollyco Group.
Còn ở Mexico, các công ty Trung Quốc đang khai thác mỏ và cung cấp 80% thiết bị viễn thông cho nước sở tại. CCCC của Trung Quốc cũng đang xây dựng một phần hệ thống đường sắt Maya Train xuyên suốt 5 tiểu bang ở Mexico.
Ông Andrés Manuel López Obrador - Tổng thống cánh tả của Mexico - đã thúc đẩy dự án đường sắt này, vốn phù hợp với mục tiêu năm 2030 của Liên Hợp Quốc, như một cách thúc đẩy công bằng xã hội cho các khu vực nghèo khó.
Tại vùng Caribe, Trung Quốc đã xây dựng một đại sứ quán khổng lồ ở Bahamas, nơi Mỹ có đại sứ thường trực lần cuối vào năm 2011. Trong khi đó, các công ty Trung Quốc đã đổ hàng tỷ USD vào các cảng và hệ thống đường sá trên quần đảo vốn chỉ cách bờ biển Mỹ 50 dặm (80 km).
Theo ước tính từ Bộ Ngoại giao Mỹ, thương mại và đầu tư trong lĩnh vực biển, không gian, viễn thông, khoáng sản và năng lượng giữa Trung Quốc và các nước Mỹ Latinh sẽ sánh ngang với Hoa Kỳ vào năm 2035.
Đáng lo ngại hơn, các tàu chiến của Trung Quốc hiện đang thực hiện các chuyến thăm cảng tới Venezuela, Cuba, Peru và Chile, dự kiến sẽ trở thành các thỏa thuận về căn cứ sau 10 năm.
Giới chuyên gia cho rằng Mỹ cần phải bắt kịp và giải quyết các thách thức về ảnh hưởng của Trung Quốc.
Tại hội nghị thượng đỉnh G20 năm 2023, Mỹ và các đối tác của họ đã hé lộ một hành lang kinh tế nối Ấn Độ, Trung Đông và châu Âu.
-
- Tổng thống Ecuador Guillermo Lasso, Tổng thống Uruguay Luis Lacalle Pou, Tổng thống Costa Rica Rodrigo Chaves Robles, Tổng thống Mỹ Joe Biden, Tổng thống Dominica Luis Abinader, Tổng thống Chile Gabriel Boric và các nhà lãnh đạo khác chuẩn bị chụp ảnh trong hội nghị thượng đỉnh tại Nhà Trắng, ở Washington, Mỹ, ngày 3/11/2023. (Ảnh: Chip Somodevilla/Getty Images)
Tháng 11 năm ngoái, Tổng thống Joe Biden đã tiếp đón 11 nhà lãnh đạo từ Tây bán cầu tại Hội nghị Thượng đỉnh Đối tác châu Mỹ vì Thịnh vượng Kinh tế đầu tiên, để thảo luận về việc củng cố các chuỗi cung ứng quan trọng tập trung vào năng lượng sạch, chất bán dẫn và vật tư y tế.
Nguyên thủ các nước Canada, Barbados, Chile, Colombia, Costa Rica, Cộng hòa Dominica, Ecuador, Peru, Uruguay, Mexico và Panama đã tham dự sự kiện tại Nhà Trắng.
Tập đoàn Tài chính Phát triển Quốc tế Mỹ cùng với Ngân hàng Phát triển Liên Mỹ sẽ thiết lập một nền tảng đầu tư chung để huy động hàng tỷ đô-la tài trợ cho cơ sở hạ tầng theo hướng bền vững và các ngành kinh tế quan trọng ở châu Mỹ.
Theo Nhà Trắng, các khoản đầu tư của Nền tảng Đối tác châu Mỹ sẽ giúp xây dựng các cảng hiện đại, lưới năng lượng sạch và cơ sở hạ tầng kỹ thuật số.
Ông Martinez-Fernandez cho rằng chương trình mới ở giai đoạn khởi đầu, nhưng nó vẫn thiếu các cam kết thương mại và đầu tư vững chắc từ Mỹ.
Ông nói: “Đó là điều mà các nhà lãnh đạo và đối tác khu vực đang tìm kiếm”. “Chắc chắn, đối với mức độ rủi ro mà chúng ta đang nhìn thấy, mức độ chú ý [của Mỹ] là chưa đủ”.
Theo The Epoch Times
Chi Anh biên dịch
