Các nhà khoa học vẫn chưa tìm được cơ chế gây ra hội chứng sương mù não ở bệnh nhân có hội chứng Covid kéo dài, nhưng một nghiên cứu mới đã đưa các nhà nghiên cứu tiến gần hơn đến đáp án.
Một chất hóa học quan trọng có chức năng dẫn truyền thông tin giữa các tế bào thần kinh trong não và trên khắp cơ thể nhưng lại suy giảm ở những bệnh nhân có hội chứng COVID kéo dài. Khám phá này cung cấp những manh mối quan trọng về nguyên nhân gây ra một trong những triệu chứng thần kinh hậu COVID thường gặp.
Theo một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Cell, các nhà nghiên cứu của Đại học Pennsylvania phát hiện chất dẫn truyền thần kinh serotonin giảm đáng kể ở những bệnh nhân mắc hội chứng Covid kéo dài. Giảm serotonin dẫn đến giảm trí nhớ, giảm khả năng tập trung và gây ra những vấn đề về cảm xúc như trầm cảm và lo âu — hay còn gọi là hội chứng “sương mù não”.
Cơ chế sinh lý bệnh của hội chứng sương mù não
Khi thu thập mẫu máu và mẫu phân của những bệnh nhân nhiễm COVID-19, các nhà nghiên cứu đã phát hiện rằng virus tồn tại trong đường tiêu hóa của bệnh nhân nhiều tháng sau giai đoạn nhiễm trùng cấp tính. Xét nghiệm mẫu máu và mẫu phân của những bệnh nhân này giúp các chuyên gia tìm ra cơ chế giải thích tại sao hội chứng sương mù não lại kéo dài dai dẳng. Kết quả cho thấy cơ chế sinh lý bệnh ở đây rất phức tạp.
Trong nghiên cứu này, các chuyên gia đã theo dõi 1.540 người mắc hội chứng COVID kéo dài tại Penn Medicine ở Philadelphia, Pennsylvania và phân loại những bệnh nhân này thành 8 nhóm nhỏ dựa vào các triệu chứng khiến bệnh nhân nhập viện. Một trong những nguyên nhân đó là các triệu chứng thần kinh nhận thức. Sau đó, 58 bệnh nhân mắc hội chứng COVID kéo dài với các triệu chứng dai dẳng từ 3 tháng đến 22 tháng sau khi nhiễm, đại diện cho những 8 nhóm sẽ được xét nghiệm máu.
Tiếp theo, các nhà nghiên cứu tiến hành so sánh sự khác biệt về chất chuyển hóa trong máu của nhóm này và 60 bệnh nhân đang nhiễm COVID-19 cùng 30 bệnh nhân đã hồi phục và không có triệu chứng.
Kết quả cho thấy những bệnh nhân mắc hội chứng Covid kéo dài có nồng độ serotonin thấp hơn nhiều, từ đó các chuyên gia kết luận rằng serotonin là một yếu tố dự báo khả năng phục hồi của những bệnh nhân có hội chứng này.
Theo bài báo, sự sụt giảm nồng độ serotonin là do tác động của interferon với lượng virus còn lại. Interferon là các phân tử thông tin giữa các tế bào để chống lại các tác nhân gây bệnh—trong trường hợp này là virus COVID-19. Interferon đóng một vai trò quan trọng trong đáp ứng miễn dịch do khả năng kích hoạt các tế bào diệt tự nhiên. Các tế bào diệt tự nhiên tiêu diệt virus và tế bào nhiễm bệnh, ngăn chặn quá trình lây lan của virus.
Interferon gây suy giảm serotonin do làm giảm sự hấp thu tryptophan, tiền chất của serotonin. Sự cạn kiệt serotonin khiến con người dễ bị trầm cảm, hoảng loạn và hung hăng. Không có tryptophan sẽ gây thiếu serotonin từ đó gây suy giảm nhận thức thông qua quá trình tín hiệu phế vị. Tín hiệu phế vị là quá trình vận chuyển tín hiệu hormone và tín hiệu não từ các vùng não khác nhau. Tín hiệu này cũng đóng vai trò quan trọng đối với nhu động đường tiêu hóa và quá trình viêm trên toàn cơ thể.
Trợ lý giáo sư vi sinh học, đồng tác giả của nghiên cứu Christoph Thaiss cho biết: “Hội chứng Covid kéo dài khác nhau tùy theo từng bệnh nhân và chúng tôi vẫn chưa hiểu đầy đủ nguyên nhân gây ra sự khác biệt về triệu chứng giữa các bệnh nhân”. “Nghiên cứu của chúng tôi mang đến một cơ hội để nghiên cứu sâu hơn nhằm xác định có bao nhiêu người mắc hội chứng COVID kéo dài do cơ chế liên quan đến sự tồn tại của virus, sự thiếu hụt serotonin và rối loạn chức năng của dây thần kinh phế vị, đồng thời tìm ra thêm mục tiêu điều trị ngoài những triệu chứng của bệnh nhân”.
Những cách giải thích triệu chứng khác nhau
Có hàng chục triệu chứng phổ biến của hội chứng Covid kéo dài trên cơ thể, từ mức độ nhẹ cho đến mức suy nhược. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), danh sách các triệu chứng gồm có:
- Khó thở.
- Mệt mỏi.
- Triệu chứng nặng hơn sau khi thực hiện các hoạt động thể chất hoặc tinh thần (khó chịu sau khi gắng sức).
- Ho.
- Đau ngực hoặc đau bụng.
- Đau đầu.
- Tim đập nhanh hoặc đánh trống ngực.
- Đau khớp hoặc đau cơ.
- Cảm giác châm chích.
- Tiêu chảy.
- Các vấn đề về giấc ngủ.
- Sốt.
- Chóng mặt khi đứng (choáng váng).
- Phát ban.
- Thay đổi vị giác hoặc khứu giác.
- Thay đổi trong chu kỳ kinh nguyệt ở phụ nữ.
Hội chứng COVID kéo dài cũng có thể đi kèm với những vấn đề tâm lý dai dẳng, gây suy nhược như lo âu, trầm cảm và những vấn đề cảm xúc khác. Nghiên cứu này đã cung cấp cái nhìn sâu sắc hơn về nguyên nhân gây ra hội chứng sương mù não, tuy nhiên các chuyên gia của Đại học California–San Francisco (UCSF) thuộc Khoa Tâm thần và Hành vi lại có ý kiến khác.
Trong một bài báo đăng trên trang web của Viện khoa học thần kinh Weill, các chuyên gia của UCSF viết: “Chúng tôi vẫn chưa biết nguyên nhân gây ra những triệu chứng khó chịu này, nhưng có ba khả năng”. “Những triệu chứng này có thể là do những tác động của COVID-19 lên não, hệ thống miễn dịch và các hệ cơ quan khác” hoặc “do những chấn thương tâm lý trong quá trình mắc COVID-19”.
Điều trị thời gian dài trong phòng chăm sóc đặc biệt cũng có thể ảnh hưởng nhiều đến chức năng nhận thức như gây ra tình trạng kém tập trung và rối loạn stress sau sang chấn (PTSD) — đây là các triệu chứng liên quan đến hội chứng sương mù não. Các chuyên gia UCSF viết thêm: “Những triệu chứng tâm lý kéo dài có thể là do sự tuyệt vọng của bệnh nhân khi có nhiều vấn đề hô hấp kéo dài hoặc có tình trạng mệt mỏi không hồi phục”.
Giải mã những bí ẩn của hội chứng Covid kéo dài
Dữ liệu từ chương trình Khảo sát phỏng vấn sức khỏe quốc gia của CDC đã cung cấp một góc nhìn tổng quan về hiện trạng mắc hội chứng COVID kéo dài ở Hoa Kỳ như sau:
- Tính đến năm 2022, gần 7% người trưởng thành ở Hoa Kỳ đã mắc hội chứng COVID kéo dài.
- Phụ nữ có khả năng mắc cao hơn nam giới.
- Người trưởng thành từ 35 đến 49 tuổi có khả năng mắc hội chứng COVID kéo dài cao hơn các nhóm tuổi khác.
Các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra cách chữa hội chứng Covid kéo dài. Tuy nhiên, theo các tác giả nghiên cứu từ Đại học Pennysylvania, nghiên cứu của họ đã đưa cộng đồng khoa học tiến gần hơn đến đáp án.
Phó giáo sư vi sinh học tại Penn Medicine, đồng tác giả nghiên cứu, Maayan Levy cho biết: “Nhiều khía cạnh sinh học cơ bản của hội chứng Covid kéo dài vẫn chưa rõ ràng. Điều này khiến chúng ta thiếu những công cụ hiệu quả để chẩn đoán và điều trị bệnh”. “Phát hiện của chúng tôi không chỉ làm sáng tỏ một số cơ chế góp phần gây ra hội chứng COVID kéo dài mà còn cung cấp các dấu ấn sinh học giúp bác sĩ lâm sàng chẩn đoán và đo lường một cách khách quan đáp ứng của người bệnh với các phương pháp điều trị”.
Theo The Epoch Times
Đức Nhân biên dịch
Tác giả: Mary Gillis
Mary Elizabeth Gillis là ký giả về sức khỏe và chuyên gia về tim phổi với hơn một thập niên kinh nghiệm. Sau khi tốt nghiệp Tiến sĩ về sinh lý học ứng dụng, bà lấy bằng thạc sĩ khoa học báo chí tại Đại học Columbia.
