Không còn nghi ngờ gì nữa, BRI sẽ còn chao đảo trong thời gian tới. Bắc Kinh có thể muốn “hồi sinh" dự án này, nhưng những biện pháp đưa ra tại hội nghị thượng đỉnh gần đây đều sẽ không tạo ra nhiều kết quả tích cực.
Bài bình luận
Nhận thấy mức độ suy yếu của Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI), Bắc Kinh đã nhân dịp hội nghị thượng đỉnh năm nay để thúc đẩy một sự thay đổi nào đó. Nhưng trong khi nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình phát biểu đầy hào hứng về tương lai, ông cũng chỉ mô tả những dàn xếp đã có từ lâu: Trung Quốc sẽ cung cấp nguồn tài chính và kỹ năng cho các quốc gia kém phát triển hơn để xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết và quản lý các dự án sau khi hoàn thành.
Ông Tập phát biểu rất ít để đáp lại sự thất vọng của nhiều người về một thực tế – rằng các dự án đã không mang lại lợi nhuận thỏa đáng, khiến những bên tham gia phải gánh những khoản nợ mà họ không thể trả và tạo gánh nặng cho những bên cho vay Trung Quốc với những khoản vay đáng ngờ. Có vẻ như BRI sẽ tiếp tục suy yếu và làm vỡ mộng những tham vọng từng được ca ngợi của Bắc Kinh đối với dự án.
Thất bại trong việc đối mặt với các vấn đề thực chất không phải là thất bại duy nhất tại hội nghị thượng đỉnh năm nay. Hội nghị có ít quốc gia tham gia hơn trước. Hội nghị thượng đỉnh năm ngoái quy tụ khoảng 40 nguyên thủ quốc gia. Năm nay, chỉ có hơn một nửa số lượng người tham dự. Nhiều quốc gia cử đại diện cấp thấp hơn. Châu Âu và Bắc Mỹ gần như vắng mặt. Đáng chú ý nhất là sự thể hiện của Ý và Hy Lạp, hai nước tham gia BRI. Cả hai đều bày tỏ sự thất vọng với dự án. Ý dường như sắp rút khỏi BRI hoàn toàn.
-
- Quang cảnh từ trên không của thành phố cảng Trieste ở Ý, điểm đến của Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc. (Ảnh: Alberto Pizzoli/AFP/Getty Images)
Ngoài ông Tập, nhân vật nổi bật nhất tại hội nghị thượng đỉnh là ông Vladimir Putin của Nga, người đã phát biểu về đường ống “Sức mạnh Siberia 2” để đưa khí đốt tự nhiên từ miền bắc nước Nga đến Trung Quốc qua Mông Cổ. Ông Putin cũng quảng cáo cho tuyến đường biển phía bắc của Nga vận chuyển hàng hóa giữa châu Á và châu Âu qua Bắc Cực và né tránh kênh đào Suez. Tất cả đều hiểu ý nghĩa của sự hiện diện của ông Putin cũng như sự phụ thuộc của ông vào Trung Quốc. Họ cũng để ý đến việc cả hai dự án đều không thuộc BRI.
Trong những bên tham gia sáng kiến, mỗi vấn đề cụ thể đều có những chi tiết riêng nhưng tất cả đều có chung nguồn gốc. Gần như mọi dự án – dù được thực hiện ở Trung Á, châu Phi hay châu Âu – đều phản ánh những tính toán chính trị và ngoại giao hơn là những tính toán kinh tế. Do đó, nhiều dự án đã không thể tạo ra đủ thu nhập để trả các khoản vay ban đầu được các ngân hàng nhà nước Trung Quốc ứng trước.
Sri Lanka, Chad, Ethiopia và Zambia đang trong các cuộc đàm phán tái cơ cấu đối với BRI, trong khi Pakistan, một thành viên sớm của BRI và là nước nhận được nhiều tiền của Trung Quốc, đã phải quay ra nhờ đến Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) để được trợ giúp xử lý các khoản nợ. Người ta ước tính rằng khoảng 60% tổng số khoản vay BRI thuộc về các quốc gia đang gặp khó khăn về tài chính, một phần lớn là do các dàn xếp trong BRI.
Rất lâu trước hội nghị thượng đỉnh này, sự thiếu nhiệt tình đã làm chậm lại sự phát triển của BRI. Ví dụ, ở châu Phi, BRI đã hoàn tất các giao dịch trị giá chỉ khoảng 1 tỷ USD, khác xa so với con số 8,5 tỷ USD của năm 2019. Nhìn chung, trong 6 tháng đầu năm nay, giai đoạn gần đây nhất có dữ liệu, các giao dịch liên quan đến BRI có tổng giá trị tương đương khoảng 40 tỷ USD. Đó là tốc độ nhanh hơn một chút so với năm 2022, đạt tổng trị giá 68 tỷ USD cho cả năm, nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với mức trung bình 100 tỷ USD một năm ở thời kỳ đỉnh cao của sáng kiến.
Phản đối của các nhà cho vay Trung Quốc
Các ngân hàng của phía Trung Quốc cũng đang phản đối BRI. Do các khách hàng của BRI gặp khó khăn trong việc thanh toán, Bắc Kinh đã gây áp lực buộc các ngân hàng phải tạo điều kiện cho các khoản thanh toán bị trì hoãn, đồng thời thực hiện điều đó một cách lặng lẽ để không làm mất mặt sáng kiến này. Theo đó, các ngân hàng đã kéo dài thời gian đáo hạn cho vay với một hy vọng hão huyền rằng các dự án thất bại sẽ kịp thời cung cấp đủ tiền để các quốc gia thực hiện các nghĩa vụ tài chính liên quan. Với các chủ ngân hàng trên toàn thế giới, cách làm này bị gọi một cách chế nhạo là “kéo dài và giả vờ”. Một số ngân hàng Trung Quốc đã đi xa đến mức yêu cầu Bắc Kinh cho phép sử dụng cụm từ “chính sách được chỉ định” để chỉ ra rằng quyết định cho vay là do Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) chứ không phải ban quản lý ngân hàng đưa ra.
Sự phản đối của các ngân hàng gần đây đã trở nên đặc biệt gay gắt khi các ngân hàng phải đối mặt với những khó khăn tài chính nội bộ. Sự sụp đổ của Evergrande đã thu hút được nhiều sự chú ý nhất. Tuy nhiên, các ngân hàng nhận thấy danh mục cho vay của họ cũng bị đe dọa bởi sự thất bại của một số nhà phát triển bất động sản nhà ở khác, gần đây nhất là một nhà phát triển bất động sản khổng lồ, Country Garden. Làm trầm trọng thêm những căng thẳng là xu hướng ngày càng tăng của người Trung Quốc trong việc từ chối thanh toán tiền thế chấp cho những căn hộ mà các nhà phát triển thất bại có thể sẽ không bao giờ hoàn thành. Cũng không có dấu hiệu nào cho thấy Bắc Kinh sẽ có thể hạ nhiệt những căng thẳng này.
Giải pháp của ông Tập là gì?
Sự nhiệt tình có thể đã quay trở lại tại hội nghị thượng đỉnh nếu ông Tập đưa ra những giải pháp thiết thực. Tuy nhiên, thay vì đưa ra những cách để hạ nhiệt vấn đề về nợ, bài phát biểu của ông Tập thậm chí còn chưa bao giờ đề cập đến nó. Điều tốt nhất ông có thể làm là đưa ra một khoản bơm tiền tương đương 47,9 tỷ USD thông qua Ngân hàng Phát triển Trung Quốc và Ngân hàng Xuất nhập khẩu Trung Quốc, điều hầu như không đủ để tạo ra nhiều khác biệt.
Mặt khác, ông Tập chỉ có thể đưa ra 2 biện pháp. Một là BRI sẽ chuyển sang các dự án nhỏ hơn trong tương lai. Những sai lầm nhỏ chắc chắn tốt hơn những sai lầm lớn trong quá khứ. Nhưng viễn cảnh về các dự án thất bại lại hiện rõ trong biện pháp thứ 2 được công bố tại cuộc họp. Các vị khách được cho biết BRI sẽ hướng nỗ lực của mình tới “các dự án được nhắm mục tiêu hơn”, chẳng hạn như năng lượng xanh và chăm sóc sức khỏe. Nói cách khác, BRI hướng tới những nỗ lực về mặt chính trị và ngoại giao hơn, thứ vốn là điều đã tạo ra các khoản lợi nhuận kém trong quá khứ.
Không còn nghi ngờ gì nữa, BRI sẽ còn chao đảo trong thời gian tới. Bắc Kinh đặt quá nhiều uy tín của mình vào dự án để có thể chấm dứt nó. Nhưng nó khó có thể là phương tiện để mở rộng quyền lực của ĐCSTQ như trước đây. Đó là điều rõ nhất từ hội nghị thượng đỉnh năm nay.
Bài viết chỉ phản ánh quan điểm của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của NTD Việt Nam.
Theo The Epoch Times
Bảo Nguyên biên dịch
Tác giả Milton Ezrati là biên tập viên của The National Interest - một chi nhánh của Trung tâm Nghiên cứu Nguồn Nhân lực tại Đại học Buffalo (SUNY), và là nhà kinh tế trưởng của Vested - công ty truyền thông có trụ sở tại New York. Trước khi gia nhập Vested, ông từng là nhà chiến lược thị trường và nhà kinh tế trưởng cho Lord, Abbett & Co. Ông thường xuyên viết bài cho City Journal và viết blog cho Forbes. Cuốn sách mới nhất của ông có tựa đề "Thirty Tomorrows: The Next Three Decades of Globalization, Demographics, and How We Will Live" (30 mươi năm sau: Ba thập kỷ tiếp theo của toàn cầu hóa, nhân khẩu học, và cách chúng ta sẽ sinh sống).
