Ngày 9/11, tại Culver, Los Angeles diễn ra Liên hoan phim thế giới châu Á (AWFF) lần thứ 9. Sau buổi công chiếu ‘Cửu Thương’ tại Lễ trao giải Kim Mã lần thứ 59 cho "Phim tài liệu hay nhất", đạo diễn Thái Sùng Long và giáo sư Michael Berry thuộc trường Đại học California Los Angeles đã tham gia thảo luận.
Vào ngày 31/8/2017, Nguyễn Quốc Phi, một công nhân nhập cư Việt Nam mất tích ở Đài Loan, đã bị cảnh sát bắn chết bằng 9 phát đạn. Đạo diễn Thái Sùng Long đã dành 5 năm để khám phá toàn bộ quá trình của vụ việc này từ nhiều góc độ. Tổng thời lượng phim là 90 phút nhưng đã sử dụng tới gần 30 phút cảnh các video giám sát ghi lại một cách trung thực những hành động chấp pháp của lực lượng cảnh sát, giúp khán giả có thể thấy một góc nhìn chân thực mà trước đây từng bị bỏ qua, còn sự thật thì mỗi người xem có thể tự đưa ra nhận định của mình.
-
- Vào ngày 9 tháng 11 năm 2023, đạo diễn Thái Sùng Long (trái) và giáo sư Michael Berry tham gia thảo luận sau buổi chiếu phim "Cửu Thương" . (Xu Manyuan/The Epoch Times)
Trở thành tài liệu giảng dạy của cảnh sát
"Cửu Thương" tập trung vào cái chết của Nguyễn Quốc Phi, nhưng đi sâu vào vấn đề lao động nhập cư ở Đài Loan, nơi có dân số hơn 730.000 người. Đạo diễn Thái Sùng Long cho rằng, lao động nhập cư nước ngoài đã trở thành một vấn đề khó tránh khỏi trong xã hội Đài Loan, các cơ quan chính phủ và quy định liên quan cần phải được xem xét lại. Ông tin rằng đây không chỉ là vấn đề ở Đài Loan mà còn là vấn đề mà nhiều quốc gia gặp phải, nhưng xã hội Đài Loan đã dũng cảm hơn để đối mặt.
Sau khi xem phim, một số học sinh trung học bắt đầu suy ngẫm về thái độ thờ ơ của người lớn; một số đồn cảnh sát địa phương ở Đài Loan cũng bày tỏ với đạo diễn Thái Sùng Long rằng họ mong muốn sử dụng ‘Cửu Thương’ làm phim huấn luyện nội bộ để cảnh sát cơ sở hiểu rõ làm sao để quyết nguy cơ. Thái Sùng Long nói với phóng viên The Epoch Times: “Nếu tôi ở Trung Quốc thì tôi đã bị bắt từ lâu rồi”. Bộ phim tài liệu khôi phục lại cảnh tượng đẫm máu của Nguyễn Quốc Phi chết trên cát sau khi bị bắn. Cảnh sát thiếu thiện chí và kiến thức sơ cứu. Thậm chí, người ta còn cho rằng Nguyễn Quốc Phi vẫn có những lời nói hung hãn, khiến khán giả bàng hoàng.
"Cửu Thương" lần đầu tiên đưa vấn đề lao động nhập cư Đài Loan lên màn ảnh rộng, không chỉ gây ra nhiều cuộc thảo luận ở Đài Loan mà còn giành được sự ưu ái của khán giả và giới phê bình phim quốc tế, chưa bao giờ ngờ tới có cơ hội trở thành tài liệu giảng dạy của cảnh sát. Ông nói: "Đây là điều đáng quý của Đài Loan. Các cảnh sát cơ sở cũng muốn làm tốt hơn nữa". Khi đối mặt với dư luận về "bê bối gia đình", chính phủ không những không có tâm lý "che đậy sự xấu hổ" mà còn khuyến khích họ đưa vấn đề ra quốc tế và đối mặt trực tiếp với nó.
Đạo diễn Thái Sùng Long tin rằng việc phát hành những đoạn phim liên quan đến cảnh sát sẽ làm tổn hại đến hình ảnh của đất nước, nhưng nó cũng một lần nữa chứng minh rằng Đài Loan là một quốc gia tự tin: “Chúng ta có thể đối mặt với những vấn đề của chính mình và thay đổi chúng”. Trong quá trình quay phim, đạo diễn Thái không gặp bất kỳ áp lực chính thức nào, cảnh sát không che đậy sự thật, cũng không trấn áp.
Trao cho người đã khuất một "tiếng nói"
Bộ phim tài liệu sử dụng những bài thơ và bài viết của Nguyễn Quốc Phi đăng trên mạng xã hội làm thuyết minh, mở ra một góc nhìn độc đáo về tâm hồn và cho phép người đã khuất “lên tiếng”. ‘Cửu Thương’ giúp người xem hiểu rằng những người lao động nhập cư này cũng có cảm xúc và lý tưởng, họ đến làm việc ở đất nước xa lạ chỉ để cải thiện điều kiện sống của gia đình, họ không phải là những kẻ khủng bố hay ‘côn trùng độc hại’ chống đối xã hội mà chỉ là những người bình thường như mọi người.
Đạo diễn Thái Sùng Long thừa nhận việc sử dụng đoạn phim giám sát của cảnh sát sẽ tiềm ẩn rủi ro pháp lý như xâm phạm quyền lợi của người khác, nhưng ông cho rằng việc làm đó "đáng bị kiện", đến nay ông vẫn chưa nhận được thư từ luật sư.
Khi đến thăm gia đình Nguyễn Quốc Phi ở Việt Nam, đạo diễn Thái Sùng Long đã chụp nhiều cảnh thực địa, ông nhận thấy môi trường tự nhiên ở Việt Nam rất giống Đài Loan: “Đài Loan ngày xưa cũng đơn giản lắm, chúng tôi cũng đã đi theo hướng này”. Những người lao động nhập cư này nằm bên lề xã hội Đài Loan, đây là vấn đề về cơ cấu chính sách chứ không chỉ là vấn đề của chính người nhập cư.
Hệ thống lao động nhập cư của Đài Loan cần được xem xét khẩn cấp
Đạo diễn Thái Sùng Long tin rằng ngày càng có nhiều lao động nhập cư ở Đài Loan, từ xây dựng, sản xuất đến giúp việc gia đình và số lượng người lao động đã vượt quá dân số của một quận hoặc thành phố, và xã hội Đài Loan cần có mối quan hệ lao động - người sử dụng lao động bình đẳng hơn.
Mục đích ban đầu khi quay ‘Cửu Thương’ là để khán giả liên tưởng đến hoàn cảnh khó khăn của những người lao động nhập cư Đài Loan qua phim ảnh. Đạo diễn Thái nói: "Tôi hy vọng khán giả nhận ra rằng những công nhân nhập cư này cũng là con người và có tôn nghiêm như nhau”. Sau đại dịch, có 80.000 người được gọi là "lao động nhập cư bất hợp pháp" ở Đài Loan. Họ nguy hiểm và bị kỳ thị, nhưng ông tin rằng, những "lao động nhập cư bất hợp pháp" này là tội phạm do hệ thống tạo ra, họ không vi phạm luật hình sự mà chỉ vi phạm luật hành chính. Hệ thống lao động nhập cư của Đài Loan cần được xem xét lại gấp.
Khi làm ‘Cửu Thương’, vấn đề lớn nhất của Thái Sùng Long là làm thế nào để nắm bắt được “giới hạn”, ông hy vọng tung ra đoạn phim ghi âm của cảnh sát, không chỉ lợi dụng cuộc sống của người chết để thu hút sự chú ý của khán giả mà còn hy vọng rằng công chúng có lý giải vụ việc Nguyễn Quốc Phi một cách mạch lạc, nhìn bề ngoài, vụ việc của Nguyễn Quốc Phi là vấn đề cảnh sát cưỡng chế quá mức, nhưng trên thực tế, đó còn là toàn bộ vấn đề của hệ thống lao động nhập cư của Đài Loan.
Đạo diễn Thái Sùng Long tuy học luật nhưng từ lâu đã quan tâm đến các vấn đề xã hội, làm nhà báo, sau khi trở thành nhà làm phim tài liệu, từ lâu ông đã tập trung ống kính vào các vấn đề tư pháp và nhân quyền của Đài Loan. Ông từng tạo ra bộ ba phim "Ký sự sát nhân quốc đảo" nhằm cải tạo các tử tù, và bộ phim tài liệu "Phía sau phép màu" ủng hộ các nữ công nhân của RCA. Đối với ông, ‘Cửu Thương’ là văn bia gửi lời xin lỗi đến những người lao động nhập cư Đài Loan. Bộ phim ra mắt tại Liên hoan phim quốc tế châu Á lần thứ 9 và nhận được nhiều sự quan tâm, điều này cũng khiến ông rất vui.
Theo Từ Mạn Nguyên - The Epoch Times
Lý Ngọc biên dịch
