Leonardo da Vinci - Họa sĩ nghiệp dư vĩ đại nhất lịch sử

Bức tranh gây tranh cãi suốt 20 năm với giá trị hơn 150 triệu USD, liệu có phải thực sự là tác phẩm của Da Vinci không? Giải phẫu thi thể trong bóng đêm và gió lạnh chỉ để vẽ ra cảm xúc thấu tận tâm can! Nhân vật của chúng ta hôm nay chính là đại diện của thời kỳ Phục hưng, họa sĩ nghiệp dư thành công nhất lịch sử!

Khi nói về lịch sử nghệ thuật phương Tây, Leonardo da Vinci là một nhân vật không thể bỏ qua! Tuy nhiên, thật không dễ khi kể về ông, bởi vì Da Vinci quá nổi tiếng. Nếu cho một người kể tên vài nhân vật nổi tiếng nhất trong lịch sử, chắc chắn bạn sẽ nghe thấy tên của Leonardo da Vinci! Có vô số tin đồn, tiểu sử, truyền thuyết, tiểu thuyết và phim ảnh về cuộc đời của vị nghệ sĩ vĩ đại này.

Vậy nên, muốn kể những điều mới về Leonardo da Vinci là một điều vô cùng khó khăn! Bài viết sẽ cố gắng để mang đến cho bạn một góc nhìn mới về vị thiên tài được mệnh danh là "con người vĩ đại nhất lịch sử" này!

Một bức tranh nhỏ có giá trị hơn 150 triệu USD

Vào một buổi chiều cuối mùa hè năm 2007, bầu không khí oi bức khiến mọi người uể oải. Một người đàn ông có dáng người tầm trung bước vào phòng tranh ở khu thượng lưu Upper East Side của Manhattan, New York. Người đàn ông này ăn mặc lịch sự, có làn da rám nắng, hai bên tóc đã điểm bạc, trông giống như những người thường có mặt ở khu vực này.

Sau khi nhìn quanh một lượt, người đàn ông đi thẳng đến một chiếc bàn bên tay trái. Trên bàn là một bức tranh nhỏ, chỉ lớn khổ giấy A4 chuẩn một chút. Bức tranh nhỏ này đã thu hút sự chú ý của người đàn ông.

Người đàn ông nhìn lướt qua bức tranh nhỏ một cách hờ hững. Tấm bảng ghi chú bên cạnh cho biết đây là tác phẩm của một họa sĩ người Đức vào thế kỷ 19, mô phỏng theo phong cách thời kỳ Phục hưng của Ý. Người đàn ông nhìn kỹ hơn một lúc, rồi hỏi một cách điềm tĩnh: "Bức tranh này giá bao nhiêu?"

Bà chủ phòng tranh mỉm cười bước đến gần và nói: "Đây là tác phẩm mà một nhà sưu tầm quen của tôi đã mua đấu giá cách đây 9 năm với giá 21.800 USD. Nếu anh thích, tôi sẽ bán cho anh với giá đó! Bây giờ là mùa thấp điểm, lỗ một chút cũng đành chịu!"

Bà chủ nở một nụ cười bất lực.

Khi bước ra khỏi cửa hàng, dưới cánh tay của người đàn ông kẹp một chiếc phong bì, bên trong chính là bức tranh "Cô gái vô danh". Tuy nhiên, ánh mắt của người đàn ông lại tràn đầy vẻ phấn khích không thể kiềm chế được, khóe miệng cong lên, hai tay còn hơi run rẩy. Vừa nãy trong phòng tranh, người đàn ông đã cố gắng kiềm chế bản thân và tỏ vẻ bình tĩnh. Tuy nhiên, với trực giác và nhiều năm kinh nghiệm, người đàn ông dường như cảm nhận rằng bức tranh nhỏ tưởng chừng vô giá trị này rất có thể là do một bậc nghệ sĩ thầy nào đó vẽ ra. Giá trị thực sự của bức tranh này không thể đo đếm được!

Bức tranh "Công nương xinh đẹp" (La Bella Principessa) của Leonardo da Vinci (1495~1496) vẫn còn đang gây tranh cãi. (Ảnh thuộc miền công cộng)

Người đàn ông mua bức tranh ấy tên là Peter Silverman, một nhà sưu tầm nghệ thuật lão luyện. Lần đầu tiên nhìn thấy bức tranh nhỏ này, Silverman đã lập tức nhận ra sự khác biệt. Với kinh nghiệm của mình, Silverman khẳng định đây là một tác phẩm thời kỳ Phục hưng chứ không phải bản sao. Quan sát kỹ hơn, Silverman nhận thấy rằng những đường nét đổ bóng tinh tế trên khuôn mặt cô gái được vẽ từ phía trên bên trái xuống phía dưới bên phải. Thông thường chỉ có những nghệ sĩ thuận tay trái mới vẽ như vậy. Vào thời kỳ Phục hưng, có không ít họa sĩ sử dụng tay trái, nhưng dựa vào trực giác, Silverman nghĩ đến một cái tên.

Sau đó, Silverman tìm đến các chuyên gia giám định tác phẩm nghệ thuật cổ ở bảo tàng Louvre. Các chuyên gia đã sử dụng phương pháp xác định niên đại bằng đồng vị carbon 14, xác nhận rằng giấy của bức tranh có niên đại từ năm 1440 đến năm 1560, đúng vào thời kỳ Phục hưng. Như vậy đã đúng về mặt thời gian, và cần tiếp tục nghiên cứu sâu hơn.

Các chuyên gia đã so sánh kỹ lưỡng rất nhiều chi tiết trong bức tranh như cách xử lý da, họa tiết trang trí trên quần áo, cách vẽ tóc và đặc biệt là cách vẽ mống mắt của cô gái trong tranh hoàn toàn giống với một tác phẩm nổi tiếng khác có tên là "Quý bà và con chồn ecmin".

Bức tranh "Quý bà và con chồn ecmin" được Leonardo da Vinci vẽ vào khoảng năm 1489-1490 hiện đang được trưng bày tại bảo tàng Czartoryski ở Krakow, Ba Lan. (Ảnh thuộc miền công cộng)

Nhóm chuyên gia tiếp tục sử dụng một công nghệ tiên tiến gọi là "máy quét laser đa quang phổ" để kiểm tra bức tranh. Kết quả thu được khiến mọi người vô cùng ngạc nhiên: họ phát hiện ra một dấu vân tay ở góc trên bên trái của bức tranh. Mặc dù dấu vân tay này hơi mờ nhưng vẫn có thể nhận ra đây là dấu vân tay của ngón giữa hoặc ngón trỏ. Nhóm chuyên gia vô cùng hào hứng nên đã lập tức gửi dấu vân tay đến một cơ quan uy tín để giám định, hy vọng sẽ mang lại những phát hiện mới mẻ.

Bức tranh được vẽ trên một mảnh da cừu. Các chuyên gia phát hiện ra ba lỗ nhỏ ở mép trái của bức tranh. Vào thời đó, nhiều cuốn sách được làm từ da cừu, vì vậy nhóm chuyên gia suy đoán rằng có thể ban đầu bức tranh này đã được đóng thành sách. Vậy đó là cuốn sách gì?

Khi nhóm chuyên gia đang bế tắc, một giáo sư lịch sử nghệ thuật nghỉ hưu của Đại học Nam Florida đã cung cấp một manh mối quan trọng. Vị giáo sư cho biết, ông từng nhìn thấy một bản thảo cổ bằng da cừu tại Thư viện Quốc gia Ba Lan ở Warsaw. Cuốn sách ghi chép lịch sử của gia tộc công tước Milan - Sforza này có thể có liên quan đến bức tranh. Nhóm chuyên gia rất phấn khởi vì đây là một manh mối đáng tin cậy.

Chúng ta đã từng nhắc đến Ludovico Sforza khi kể về gia tộc Medici. Ludovico Sforza là người cai trị thực sự của Công quốc Milan, và là đồng minh của gia tộc Medici. Sforza có một người con gái ngoài giá thú tên là Bianca Sforza. Năm 1496, Sforza gả Bianca 14 tuổi cho một vị tướng dưới trướng của mình. Khi ấy, Sforza đã tập hợp một số nhà thơ và họa sĩ tài ba của Milan, để tạo ra một cuốn sách tinh xảo làm quà cưới cho Bianca. Cuốn sách này ghi chép lịch sử gia tộc Sforza và cuộc đời Bianca. Sau nhiều lần chuyển nhượng, cuốn sách da cừu này đã trở thành một phần trong bộ sưu tập của Thư viện Quốc gia Ba Lan.

Vào thời điểm này, quá trình nghiên cứu về bức tranh bí ẩn đã thu hút được sự chú ý rộng rãi. Năm 2011, Tạp chí National Geographic và Tổ chức Dịch vụ Truyền thông Công cộng Hoa Kỳ đã hợp tác lập ra một đoàn làm phim để cùng nhóm chuyên gia đến Thư viện Quốc gia Ba Lan.

Nhóm chuyên gia đã sử dụng máy ảnh độ phân giải cao để so sánh từng trang sách. Họ phát hiện ra có một trang đã bị cắt mất và bức tranh này hoàn toàn khớp với vị trí trang sách bị cắt ấy. Hơn nữa, ba lỗ nhỏ trên mép bức tranh "Cô gái vô danh" hoàn toàn trùng khớp với vị trí lỗ đóng sách của cuốn sách da cừu. Lúc này, mọi người có thể đoán ra được rằng "Cô gái vô danh" chính là Bianca Sforza.

Lúc này, nhóm chuyên gia đã có thể đưa ra kết luận về bức tranh nhỏ: Bức tranh này do một họa sĩ thời kỳ Phục hưng vẽ. Họa sĩ này từng làm việc cho Sforza ở Milan vào năm 1496, và vị họa sĩ vẽ bằng tay trái. Dựa vào những thông tin trên, gần như có thể xác định được danh tính của người họa sĩ. Tuy nhiên, để khẳng định chắc chắn, nhóm chuyên gia vẫn chờ đợi kết quả giám định dấu vân tay.

Vài tuần sau, kết quả giám định dấu vân tay được công bố. Dấu vân tay trên bức tranh "Cô gái vô danh" trùng khớp với dấu vân tay trên một bức tranh dang dở khác có tên "Thánh Jerome ở nơi hoang dã" được lưu giữ tại Vatican. Tin tức này khiến mọi người vô cùng kinh ngạc. Họa sĩ của bức tranh "Cô gái vô danh" chính là Leonardo da Vinci!

Bức tranh "Thánh Jerome ở nơi hoang dã" là một tác phẩm dang dở của Leonardo da Vinci. Bức tranh "Quý bà và chồn ecmin" được nhắc đến ở trên cũng là một tác phẩm của Da Vinci.

Bức tranh nhỏ được Peter Silverman mua với giá 20.000 USD ban đầu giờ đây đã có giá trị lên đến 150 triệu USD. Tên của bức tranh là "Công nương xinh đẹp" (La Bella Principessa). Nhờ bức tranh này, Silverman đã trở thành triệu phú. Ngoài ra, vào năm 2017, bức tranh "Đấng Cứu thế", một bức tranh khác của Leonardo da Vinci đã được bán đấu giá với giá 450 triệu USD, lập kỷ lục mới về tác phẩm nghệ thuật đắt giá nhất.

Bức tranh "Đấng Cứu thế" (Salvator Mundi) của Leonardo da Vinci. (Ảnh thuộc miền công cộng)

Tuy nhiên, có một điều quan trọng cần lưu ý là: dù cả hai bức tranh "Đấng Cứu thế" và "Công nương xinh đẹp" đều đã được phần lớn các chuyên gia xác nhận là tác phẩm của Leonardo da Vinci, nhưng vẫn có một số chuyên gia còn nghi ngờ. Chúng ta không thể khẳng định chắc chắn rằng đây là tranh của Leonardo da Vinci. Nói chính xác hơn, đây là những tác phẩm được nghi ngờ là của danh họa Da Vinci. Thế nhưng, vẫn có người sẵn sàng chi hàng trăm triệu USD để mua những bức tranh có liên quan đến Leonardo da Vinci.

Trong suốt cuộc đời vẽ không quá 17 bức tranh

Là một họa sĩ, có thể đạt được thành tựu như vậy, Leonardo da Vinci quả thực là người xưa nay chưa từng có! Tuy nhiên, nếu xét về số lượng tranh vẽ hay thời gian dành cho việc vẽ tranh, Leonardo da Vinci chỉ là một họa sĩ nghiệp dư! Suốt cuộc đời, Da Vinci chỉ để lại không quá 17 bức tranh, bao gồm cả những bức tranh còn nghi ngờ! Hơn nữa, trong số đó có một số bức còn đang dang dở. Cho nên, số lượng tranh của Leonardo da Vinci quả thực là quá ít ỏi!

Leonardo da Vinci có tinh thần và thể lực vô cùng tốt. Ông có một thói quen làm việc kỳ lạ: đó là làm việc 4 tiếng, sau đó ngủ 15 đến 20 phút, rồi dậy tiếp tục làm việc. Cứ 4 tiếng tiếp theo, Da Vinci lại ngủ từ 15 đến 20 phút. Mọi người có thể tự tính xem một ngày ông ngủ bao nhiêu tiếng? Leonardo da Vinci sống đến 67 tuổi. Trong suốt cuộc đời, ông dành phần lớn thời gian để nghiên cứu và sáng tạo, thế nhưng chỉ vẽ được một số lượng tranh ít ỏi như vậy. So sánh với gần 8000 trang bản thảo nghiên cứu về các lĩnh vực khác, rõ ràng Leonardo da Vinci không quá xem trọng việc vẽ tranh.

Một người nghiệp dư chỉ dành thời gian rảnh rỗi cho một sở thích, vậy mà lại có thể trở thành huyền thoại trong lĩnh vực nghệ thuật. Một người như vậy chẳng phải là rất kỳ lạ hay sao?

Da Vinci, thực ra không phải là tên thật của ông, mà giống như một biệt danh. Vào thời kỳ Phục hưng, nhiều nghệ sĩ tài ba được người đương thời gọi bằng biệt danh. Sau này tên thật của các nghệ sĩ được ít người nhớ đến, chỉ có biệt danh vẫn được lưu truyền mãi. Tên thật của Leonardo da Vinci là Leonardo. Do sinh ra ở thị trấn Vinci nên tên gọi của ông được thêm hậu tố "da Vinci", nghĩa là Leonardo sống ở làng Vinci.

Leonardo da Vinci nổi tiếng sau khi giúp thầy vẽ Thiên Thần

Năm 14 tuổi, theo sự sắp xếp của cha, Leonardo da Vinci trở thành người học việc trong xưởng vẽ của Verrocchio ở Florence. Verrocchio (Andrea del Verrocchio) là một trong những họa sĩ bậc thầy xuất sắc nhất Florence thời bấy giờ.

Da Vinci học việc tại xưởng vẽ trong 4 năm. Khi Da Vinci 18 tuổi, thầy Verrocchio nhận ủy quyền vẽ bức tranh "Lễ rửa tội cho Chúa Jesus" cho một nhà rửa tội. Khi bức tranh gần hoàn thành, thầy Verrocchio dự định vẽ thêm hai Thiên Thần nhỏ ở góc dưới bên trái. Tuy nhiên, sau khi vẽ xong một Thiên Thần, thầy Verrocchio có việc bận đột xuất nên không thể tiếp tục. Do đó, thầy gọi Da Vinci đến và yêu cầu Da Vinci vẽ một Thiên Thần còn lại. Đây cũng là cơ hội để Da Vinci chính thức thể hiện bản thân. Nếu hoàn thành tốt, Da Vinci sẽ được công nhận là đã hoàn thành việc học; nếu không, ông sẽ phải tiếp tục học.

Bức tranh "Lễ rửa tội cho Chúa Jesus" của Verrocchio (The Baptism of Christ, 1472~1475, Sơn dầu trên gỗ, 177 x 151 cm, Galleria degli Uffizi, Florence), Thiên Thần bên trái được cho là do Leonardo da Vinci vẽ. (Miền công cộng)

Bức tranh "Lễ rửa tội cho Chúa Jesus" của Andrea del Verrocchio và Leonardo da Vinci. Vậy Leonardo da Vinci hoàn thành bức tranh như thế nào?

Theo ghi chép của Vasari, khi bức tranh "Lễ rửa tội cho Chúa Jesus" được trưng bày công khai, mọi người đều khen ngợi rằng bức tranh rất đẹp. Verrocchio hỏi mọi người rằng phần nào vẽ đẹp nhất. Mọi người đều chỉ vào thiên thần nhỏ và nói rằng vị Thiên Thần nhỏ đẹp nhất. Verrocchio nhìn kỹ và nhận ra rằng Thiên Thần mà mọi người khen ngợi chính là do Da Vinci vẽ thay mình.

Quả thực, Thiên Thần do Leonardo da Vinci vẽ có kỹ thuật điêu luyện, mềm mại hơn, biểu cảm sinh động và tự nhiên hơn, chi tiết phong phú và chân thật hơn, tạo hình nhân vật và phối cảnh không gian chân thực và đáng tin cậy hơn. So sánh với Thiên Thần do thầy Verrocchio vẽ bên cạnh có thể thấy sự khác biệt rõ ràng.

Thiên Thần do Leonardo da Vinci vẽ (bên trái) có kỹ thuật điêu luyện, mềm mại hơn, biểu cảm sinh động và tự nhiên hơn, chi tiết phong phú và chân thật hơn. (Ảnh: nguồn Epoch Times)

Vasari viết rằng: sau khi triển lãm kết thúc, Verrocchio tuyên bố từ nay sẽ không vẽ tranh nữa. Lý do là vì Verrocchio thừa nhận một cách đầy tự hào rằng người học trò trẻ tuổi của mình đã vượt xa thầy rất nhiều.

20 tuổi đã có thể mở xưởng vẽ, Leonardo da Vinci có sở thích rất đa dạng

Năm 1472, khi mới 20 tuổi, Leonardo da Vinci đã trở thành thành viên của Hiệp hội họa sĩ Florence mà không gặp bất kỳ sự phản đối nào. Điều này có nghĩa là Da Vinci có thể tự mở xưởng vẽ, thu nhận học trò và nhận thực hiện các dự án. Đây là một điều chưa từng có trong lịch sử thời bấy giờ! Phải đến hơn hai mươi năm sau, kỷ lục này mới bị một thiên tài khác là Michelangelo phá vỡ.

Mặc dù Verrocchio đã dạy cho Leonardo da Vinci nhiều kỹ thuật vẽ tranh, nhưng người thực sự ảnh hưởng đến Da Vinci là một người tên Leon Battista Alberti. Alberti là một nhà bác học nổi tiếng, đạt được những thành tựu phi thường trong các lĩnh vực kiến trúc, mỹ thuật, công trình đô thị, văn học, thơ ca và triết học thời bấy giờ.

Alberti hơn Leonardo da Vinci gần 50 tuổi. Mặc dù hai người chưa bao giờ gặp nhau, nhưng điều này cũng không thể ngăn cản Alberti trở thành thần tượng cho Leonardo da Vinci học hỏi và noi theo. Ngoài ra, hai người còn có nhiều điểm chung: họ đều là con ngoài giá thú, đều có sở trường về thể thao, có ngoại hình tuấn tú, không kết hôn và cả hai người đều tò mò, hứng thú với mọi thứ.

Leonardo da Vinci không chỉ nghiên cứu tất cả các tác phẩm và bài luận của thần tượng, mà còn cố ý bắt chước chữ viết và cử chỉ của Alberti. Alberti từng nói: "Một người phải tao nhã trong ba việc: đi bộ, cưỡi ngựa và lời nói".

Có lẽ câu nói này đã để lại ấn tượng sâu sắc cho Leonardo da Vinci, bởi vì sau này chính Da Vinci đã trở thành minh chứng cho của câu nói này!

Leonardo da Vinci có dáng người cao lớn, dung mạo tuấn tú, ăn nói nhẹ nhàng, cử chỉ tao nhã, tài hoa xuất chúng, danh tiếng vang dội! Các nhà sử học đời sau đều ca ngợi rằng: Không còn nghi ngờ gì nữa, Leonardo da Vinci chính là đại diện xuất sắc nhất của giai đoạn văn nghệ Phục hưng đỉnh cao! Vasari viết rằng: Da Vinci sở hữu vẻ đẹp phi thường và sự tao nhã vô tận, phong thái ung dung của ông có thể an ủi những tâm hồn buồn bã nhất.

Cứ như vậy, những ngày tháng ở "thành phố trăm hoa" Florence trôi qua. Tuy nhiên, trong lĩnh vực hội họa, Da Vinci vẫn chưa thể đạt được thành tựu lớn hơn. Ông vẫn chưa thể tạo ra một tác phẩm tiêu biểu đủ để thể hiện tài năng hội họa của mình. Lý do là gì? Chính là vì sở thích của Da Vinci quá rộng!

Leonardo da Vinci là một người rất có quy củ. Ông thường lập danh sách những việc cần làm trong ngày. Dưới đây là lịch trình của "cậu bé tò mò" này vào một ngày nào đó trong thập niên 70 của thế kỷ 15 được ghi chép trong tiểu sử:

Nhờ thầy dạy toán hướng dẫn cách tìm ra hình vuông có diện tích bằng hình tam giác; hỏi lính pháo binh Gianniano về cấu tạo của bức tường thành Ferrara; nhớ hỏi gia đình Portigiani về câu chuyện họ đi bộ trên băng ở Flanders; tìm một thầy dạy thủy lực học để học cách sửa chữa cống, kênh đào và cối xay theo kiểu Lombardy.

Cuối cùng trong lịch trình ngày hôm đó, Da Vinci viết: Trước khi mặt trời lặn, đi đo chiều dài của bức tường thành cổ để chuẩn bị vẽ bản đồ mới cho thành phố.

Tất cả những việc "cậu bé" Da Vinci muốn làm trong ngày đều không liên quan đến nhau, nhưng mỗi việc đều thể hiện sự tò mò và ham học hỏi mãnh liệt của cậu. Cứ như vậy, ngày qua ngày, năm qua năm, Leonardo da Vinci không ngừng ghi chép lại những điều ông muốn biết, và những điều ông muốn khám phá.

Có thể chúng ta sẽ nghĩ, nhiều việc trong đó là lãng phí thời gian. Ví dụ như:

Quan sát bàn chân ngỗng, nếu bàn chân ngỗng luôn xòe ra hoặc luôn khép lại, thì ngỗng có thể bơi được không? Tại sao bầu trời có màu xanh? Tại sao cá trong nước lại di chuyển nhanh hơn chim trên trời? Chẳng phải nước nặng và dính hơn không khí sao?

Những câu hỏi này nghe có vẻ nhàm chán phải không? Ai sẽ quan tâm đến những câu hỏi này chứ? Đây đều là những hiện tượng quá quen thuộc nên chúng ta sẽ không bao giờ nghĩ đến. Thế nhưng Leonardo da Vinci là một người như vậy. Suốt cuộc đời ông luôn giữ cho mình sự tò mò mãnh liệt và niềm đam mê khám phá tri thức, đồng thời ông luôn ngạc nhiên trước mọi thứ xung quanh.

Vào thời kỳ Phục hưng, đặc biệt là giai đoạn sau, việc mô tả hoàn hảo và chính xác cơ thể con người là một trong những mục tiêu nghệ thuật cao nhất của các họa sĩ. Tuy nhiên, đối với Leonardo da Vinci, chỉ nhìn bề ngoài cơ thể con người là không đủ. Để vẽ chính xác cấu trúc cơ thể con người ở các tư thế khác nhau, ông cần phải hiểu rõ về hệ thống mạch máu, cơ bắp, xương khớp, da thịt và các cơ quan nội tạng như tim, gan, lách, dạ dày, v.v. Vào thời điểm đó, chưa có các thiết bị như máy chụp X-quang, vậy Da Vinci phải làm thế nào? Đó chính là giải phẫu cơ thể người!

Học giải phẫu học để hiểu sâu về cấu tạo cơ thể con người

Ở phương Tây, mãi đến thế kỷ 16, khi ngành phẫu thuật ngoại khoa phát triển, việc giải phẫu cơ thể người mới dần được xã hội chấp nhận và không còn bị xem là một hành vi vi phạm pháp luật. Tuy nhiên, ngay cả lúc đó, ở nhiều nơi, chính phủ chỉ cho phép các bác sĩ phẫu thuật cùng nhau giải phẫu công khai một thi thể trong vài ngày mỗi năm. Vì vậy, vào thời đại của Leonardo da Vinci, việc giải phẫu cơ thể con người vẫn là một hành vi vi phạm pháp luật. Vậy ông phải làm thế nào? Đó là phải làm một cách bí mật.

Các bạn hãy thử tưởng tượng xem. Vào một đêm gió không trăng, một người đàn ông mặc áo choàng đen lén lút như một bóng ma tiến vào nghĩa địa. Người đàn ông đi thẳng đến một ngôi mộ mới chôn và nhìn xung quanh một lượt. Lúc này ngoài những đốm sáng lờ mờ le lói, xung quanh hoàn toàn yên tĩnh. Người đàn ông lấy ra một chiếc xẻng từ dưới áo choàng và bắt đầu đào hăng say. Cuối cùng, chiếc quan tài lộ ra. Người đàn ông lại lấy ra một chiếc xà beng và cố gắng cạy nắp quan tài.

Bỗng nhiên, một người phụ nữ tóc tai rối bù, nhe nanh nhọn hoắt từ trong quan tài ngồi dậy!

Tuy nhiên, người đàn ông mặc áo choàng đen ấy rất có thể chính là chàng nghệ sĩ tuấn tú Leonardo da Vinci của chúng ta!

Sau khi đến Milan, Leonardo da Vinci ngày càng say mê nghiên cứu giải phẫu học. Tuy nhiên, rất khó để tìm được đối tượng giải phẫu theo cách thông thường.

Như thế phải làm sao? Chỉ có thể đến nghĩa địa vào ban đêm! Các bạn thấy đấy, các nghệ thuật gia thời đó khó khăn biết nhường nào!

Thần tượng Alberti của Leonardo da Vinci từng viết trong cuốn "Luận hội họa" của mình rằng: Trước khi vẽ một nhân vật mặc quần áo, chúng ta phải vẽ hình ảnh khỏa thân của nhân vật đó, rồi mới vẽ thêm quần áo lên người. Khi vẽ cơ thể khỏa thân, đầu tiên cần xác định được xương và cơ bắp, sau đó phủ lên lớp da. Như vậy mới hiểu được vị trí của cơ dưới lớp da.

Đến tận ngày nay, đoạn văn này vẫn được các học giả nghệ thuật hàn lâm xem là tiêu chuẩn. Ngày nay, các học viện hàn lâm vẫn kết thừa quan điểm này.

Chính nhờ những hiểu biết sâu sắc về cơ bắp và xương khớp của con người, nên Da Vinci mới có thể thể hiện được sự đau đớn thấu tận xương tủy trong tác phẩm "Thánh Jerome ở nơi hoang dã".

Nhờ sự hiểu biết về các cơ trên khuôn mặt, đặc biệt là các cơ chi phối phần môi mà Da Vinci đã vẽ nên nụ cười bí ẩn nhất thế giới.

Bức tranh "Bữa tối cuối cùng" của Leonardo da Vinci

Mặc dù Leonardo da Vinci sinh ra ở Florence, nhưng Milan mới vùng đất may mắn của ông. Trong thời gian ở Milan, Da Vinci đã đạt được một loạt những thành tựu quan trọng nhất, trong đó bao gồm cả bức tranh "Bữa tối cuối cùng". Mọi người đã biết quá nhiều câu chuyện về tác phẩm kinh điển này. Khi đó, bức tranh "Bữa tối cuối cùng" được vẽ trên tường nhà ăn của tu viện Santa Maria ở Milan. Hiện nay, bạn phải đặt vé trước ít nhất sáu tháng mới có thể đến tham quan, và khi vào trong, số lượng người rất giới hạn. Bạn sẽ phải khử trùng bằng cách xịt thuốc, mỗi nhóm tham quan chỉ được phép đứng trước bức tranh tối đa 15 phút.

Khi đến tham quan, tôi nghĩ rằng những tu sĩ từng ngồi ăn trong nhà ăn này sẽ không thể nào tưởng tượng được rằng, một lúc nào đó, nơi này sẽ trở thành nhà ăn nổi tiếng nhất thế giới, chẳng những không thể đặt được chỗ, mà còn không được cung cấp thức ăn!

Bức tranh "Bữa tối cuối cùng" của Leonardo da Vinci. (ShutterStock)

So với quê hương Florence, Leonardo da Vinci yêu thích Milan hơn. Sau khi Lorenzo de' Medici qua đời, Florence chìm trong biến động, sự phồn hoa trước đây không còn nữa. Lúc này, Milan ngày càng thu hút nhiều trí thức từ các lĩnh vực khác nhau. Trong triều đình của Sforza, họa sĩ, nghệ sĩ, nhà khoa học, nhà toán học, kỹ sư, kiến trúc sư, nhà thơ và nhà triết học tụ hội đông đủ. Leonardo da Vinci hòa mình vào đó như cá gặp nước.

Nơi đây có những lễ hội diễu hành mà ở Florence không còn nữa. Có những thành viên hoàng gia vô cùng tôn trọng Da Vinci, những nhà tài trợ hết mực cưng chiều các nghệ sĩ, và cũng không còn ủy ban nghệ thuật giám sát công việc. Thêm một điểm nữa, Milan lúc này đã trở thành khu vực ảnh hưởng của Pháp, và người Pháp thì tôn sùng Leonardo da Vinci như Thần Thánh. Do đó, chỉ có ở Milan, Da Vinci mới có thể cảm nhận đầy đủ giá trị của bản thân và có khả năng thực hiện các nghiên cứu kỳ lạ.

Là một họa sĩ nghiệp dư, đóng góp quan trọng nhất của Leonardo da Vinci cho hội họa là phát minh ra 2 kỹ thuật vẽ quan trọng là "sfumato" (phương pháp làm mờ), và "phối cảnh không gian". Phương pháp "phối cảnh không gian" được phát minh khi Da Vinci nghiên cứu câu hỏi "Tại sao bầu trời có màu xanh?".

Leonardo da Vinci qua đời trong vòng tay của đức vua

Mùa thu năm 1515, khi ấy Leonardo da Vinci đã 63 tuổi. Ông cùng đoàn tùy tùng của Giáo hoàng đến Bologna. Mục đích của chuyến đi này là thể hiện thiện chí với người Pháp. Vài tuần trước đó, vị vua trẻ mới 21 tuổi của nước Pháp đã giành quyền kiểm soát Milan từ tay của Sforza. Đối mặt sự hung hăng của người Pháp, Giáo hoàng buộc phải tìm cách để chung sống hòa bình. Cũng chính trong lần gặp gỡ này, Da Vinci đã gặp gỡ người bảo trợ cuối cùng trong cuộc đời của mình, cũng là người yêu quý ông nhất - Vua Pháp François I.

Vua Francois I có thân hình cao lớn, tính tình hào phóng và tao nhã. Mẹ của vị vua này rất thích văn hóa Ý, nên dưới ảnh hưởng của mẹ, vua Francois I cũng rất yêu mến và ngưỡng mộ thời kỳ Phục hưng của Ý. So với người Ý thời đó, người Pháp là những người quê mùa. Dưới ánh sáng rực rỡ của thời kỳ văn nghệ Phục hưng, nước Pháp vẫn rất ảm đạm. Vua Francois I muốn thay đổi thực tế này với kỳ vọng mở ra một thời kỳ Phục hưng ở Pháp giống như ở Ý. Đồng thời, vua Francois I cũng là một người rất ham học hỏi và hứng thú với nhiều lĩnh vực. Vì vậy, đối với Francois I, Da Vinci chính là người dẫn đường hoàn hảo nhất.

Đối với François I, giá trị lớn nhất của Da Vinci không nằm ở tác phẩm nghệ thuật mà là ở trí tuệ của ông. Vị vua trẻ khao khát học hỏi, và Da Vinci sở hữu bộ óc thông minh nhất thế giới thời bấy giờ, có thể truyền dạy cho nhà vua kiến thức ở hầu hết mọi lĩnh vực. Mối quan hệ thầy trò giữa hai người giống như Alexander Đại đế và Aristotle cách đây hai ngàn năm.

Ngược lại, đối với Da Vinci, François I cũng là người bảo trợ hoàn hảo nhất. Da Vinci được phong tặng danh hiệu "Họa sĩ, kỹ sư và kiến trúc sư trưởng của hoàng gia". Nhà vua rất trân trọng Da Vinci, không bao giờ thúc ép ông hoàn thành các tác phẩm hội họa, đồng thời ủng hộ tất cả những sở thích của Da Vinci. Điều quan trọng nhất là, nhà vua đã cho ông một ngôi nhà tiện nghi và một mức lương hậu hĩnh.

François I tặng cho Leonardo da Vinci một tòa lâu đài ở thung lũng sông Loire: Lâu đài Clos Lucé. Nơi đây từng là nhà của Da Vinci hiện nay đã trở thành một điểm tham quan nổi tiếng. Lâu đài này là nơi sinh sống của các tùy tùng, học trò và bạn bè đến thăm Da Vinci. Mọi chi phí đều do hoàng gia Pháp chi trả. Không chỉ vậy, hoàng gia còn cấp cho Da Vinci khoản trợ cấp 500.000 franc mỗi năm. Đây là một khoản tiền đủ để Da Vinci sống một cuộc sống vô cùng thoải mái, an tâm và sung túc. Đối với một người đã bước vào tuổi xế chiều như Da Vinci, đây chính là điều tuyệt vời nhất.

Cuộc đời của Da Vinci không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Ông thường xuyên phải chịu cảnh lang bạt. Vào những năm cuối đời, Da Vinci đã vẽ một bức tự họa vô cùng nổi tiếng. Tuy trông già hơn rất nhiều so với tuổi thật, nhưng hình ảnh một người có trí tuệ uyên thâm đã được ghi dấu vào lịch sử nghệ thuật.

Bức tranh "Vua Pháp François I đến thăm Leonardo Da Vinci khi lâm chung" của Jean-Auguste-Dominique Ingres vẽ vào năm 1818. (Ảnh thuộc miền công cộng)

Ngày 2 tháng 5 năm 1519, Leonardo da Vinci sắp sửa kết thúc cuộc đời với đầy sự tò mò, khám phá và đẹp đẽ của mình. Trong cuốn tiểu sử, Vasari viết: Sau khi cầu nguyện cho người sắp qua đời, vị vua trẻ bước vào phòng. Da Vinci lúc này vẫn còn tỉnh táo, cố gắng gượng dậy, nhà vua nhẹ nhàng ôm lấy ông. Ông thì thầm với nhà vua về tình trạng bệnh của mình, ngay cả khi sắp qua đời, con người thông thái ấy vẫn đang giải thích cho vị vua thông minh và tò mò về mối liên hệ phức tạp giữa suy tim và hệ thống mạch máu.

Cuối cùng, Vasari viết rằng: nhà vua đã nâng đầu Da Vinci lên, muốn ban cho ông ân huệ cuối cùng, hy vọng có thể giảm bớt đau đớn cho ông. Với một tâm hồn phi thường, Da Vinci nhận ra rằng được trút hơi thở cuối cùng trong vòng tay nhà vua là một vinh dự vô cùng to lớn. Vài phút sau, Da Vinci đã nhắm mắt xuôi tay một cách thanh thản ở tuổi 67.

Sự kiện này đã được nhiều họa sĩ đời sau mô tả lại. Trong số đó, bức tranh nổi tiếng nhất là của Jean-Auguste-Dominique Ingres, một bậc thầy của trường phái hàn lâm Pháp: Trong căn phòng sang trọng và ấm cúng, Da Vinci nằm yên bình trong vòng tay của người bảo trợ quyền lực và yêu mến ông nhất lúc bấy giờ, xung quanh là các học trò và bạn bè tôn kính ông.

Bức tranh "Vua Pháp François I đến viếng thăm Leonardo Da Vinci khi lâm chung" của Jean-Auguste-Dominique Ingres.

Trong phần tiếp theo, chúng ta sẽ tìm hiểu tại sao Leonardo Da Vinci dường như giống như người đến từ tương lai!

Tổ chế tác chương trình “Đại thoại tây du” - Biên tập: Lý Hạo
Đức Nhân biên dịch