Nhật thực toàn phần là hiện tượng thiên văn độc đáo, xảy ra khi Mặt Trăng đi qua giữa Trái Đất và Mặt Trời, tạo thành một đường thẳng. Vậy, tại Việt Nam có quan sát được hiện tượng này không?
Nhật thực toàn phần 2024 diễn ra vào ngày 8/4 tới đây ở Bắc Mỹ (theo giờ địa phương), được coi là nhật thực tuyệt vời nhất trong hàng trăm năm qua.
Tại Việt Nam, không trực tiếp quan sát được hiện tượng này, tuy nhiên nhiều người yêu thiên văn cho biết họ sẽ tìm cách quan sát "gián tiếp" thông qua các ứng dụng thiên văn hoặc các trang web phát trực tiếp.
Nhật thực này đi qua Bắc Mỹ và Trung Mỹ, tạo ra một đường thẳng bị che phủ toàn phần. Theo NASA, đường đi của nhật thực toàn phần sẽ khởi điểm từ Mexico, vòng về phía Đông Bắc từ tiểu bang Texas đến Ohio (Mỹ) rồi đến Canada và quay trở lại Maine (Mỹ). Trong thời gian nhật thực, Mặt trăng sẽ nằm thẳng hàng giữa Trái đất và Mặt trời, che khuất ánh Mặt trời.
Trong thời gian toàn phần, 2 hành tinh sẽ được nhìn thấy. Sao Kim sẽ rất sáng và tỏa sáng 15° so với mặt trời ngay cả trước khi nhật thực toàn phần bắt đầu trong khi sao Mộc mờ hơn, cách mặt trời 30°, sẽ xuất hiện trong thời gian toàn phần.
Thời điểm xảy ra hiện tượng này, bầu trời sẽ trở nên tối tăm giữa ban ngày như thể đang là bình minh hay hoàng hôn. Khi thời tiết cho phép, những người dọc theo đường đi của nhật thực toàn phần sẽ nhìn thấy quầng sáng của mặt trời, hay bầu khí quyển bên ngoài, thường bị che khuất bởi bề mặt sáng của mặt trời.
Những hành vi bất thường của động vật đã được ghi nhận trong nhật thực: hươu cao cổ phi nước đại, gà trống gáy và dế kêu. Ngoài giảm ánh sáng thì nhiệt độ và gió - những yếu tố khiến động vật nhạy cảm - cũng có thể giảm đáng kể khi diễn ra nhật thực.
Là hiện tượng trăm năm có một
Nhật thực trên được người dân Bắc Mỹ trông đợi và gọi là hiện tượng "trăm năm có một" vì nhiều lý do.
Thứ nhất, nó là một nhật thực rất dài với thời gian che khuất hoàn toàn lên tới 4 phút 28 giây tại Mexico, là thời gian nhật thực dài nhất được ghi nhận trong 45 năm qua ở Bắc Mỹ.
Nhiều người sẽ gặp may vì nhật thực vừa dài vừa đi qua các khu vực đông dân cư thuộc 14 bang của Mỹ.
Thứ hai, nhật thực xảy ra vào thời điểm Mặt Trời hoạt động mạnh nhất trong chu kỳ 11 năm - được gọi là cực đại Mặt Trời - do đó vành nhật hoa bao vây "Mặt Trời đen" sẽ lớn, rõ và kỳ ảo hơn.
Thứ ba, có thể "sao chổi quỷ" 12P/Pons-Brooks sẽ xuất hiện cùng lúc với vầng hào quang rực rõ tạo thành hình đầu một con quỷ đang mọc sừng.
Thứ tư, sẽ có hiện tượng "nhẫn kim cương đôi" xuất hiện.
Nhật thực toàn phần cũng sẽ mang lại cho các nhà khoa học cơ hội nghiên cứu những thay đổi trong tầng điện ly - một phần của thượng tầng khí quyển Trái đất, vốn rất quan trọng vì nó ảnh hưởng đến sóng vô tuyến được sử dụng cho thông tin liên lạc và định vị.
Bao giờ Việt Nam mới có cơ hội quan sát nhật thực toàn phần?
Sau ngày 8/4, nhật thực toàn phần sẽ tiếp tục xuất hiện vào ngày 12/8/2026 và lần này, những người sống tại các khu vực gần Bắc Cực như Greenland, Iceland… sẽ có cơ hội quan sát nhật thực toàn phần.
Trong khi đó, phải đến tận ngày 11/4/2070, những người sống và làm việc tại Việt Nam mới có cơ hội quan sát hiện tượng nhật thực toàn phần và đến ngày 27/1/2074, hiện tượng nhật thực một phần sẽ xuất hiện trên bầu trời Việt Nam.
Lần gần nhất Việt Nam quan sát được hiện tượng nhật thực toàn phần là vào ngày 22/7/2009, khi dải nhật thực toàn phần bắt đầu từ Ấn Độ, đi qua Nepal, Bangladesh, Myanmar, Thái Lan, Lào, Campuchia và kết thúc ở Việt Nam. Vào thời điểm này, những người sống tại các tỉnh miền Trung, từ Quảng Trị đến Bình Định, có cơ hội quan sát nhật thực tốt nhất.
