Thiên nhiên muôn màu muôn vẻ, nếu mất đi sự tô điểm của hoa sẽ mất đi sắc màu. Vùng đất tâm hồn, nếu không được hoa làm cho phong phú thì sẽ nứt nẻ, dần dần khô cạn. Bất kể đối mặt cuộc sống như thế nào, trồng hoa trong tâm thì nhân sinh mới không cằn cỗi.
1. Đóa hoa nhân ái
Vào năm Nguyên Phong thứ hai (năm 1079) đời Tống, Vương An Thạch giành được quyền lực và tiến hành cuộc cải cách mạnh mẽ. Lúc này, Tô Đông Pha bị điều đến Hồ Châu, trong "Hồ Châu tạ thượng biểu", ông viết vài lời phàn nàn, trong đó có câu "Khó mà đi cùng người mới", điều này làm dấy lên sự bất mãn của chính quyền mới. Họ cho rằng Tô Thức đang chế nhạo pháp luật mới. Thế là các quan chức trong Ngự Sử Đài đã bới móc trong thơ từ trước đây của Tô Thức, thu thập được rất nhiều "chứng cứ" trào phúng pháp luật mới của Tô Thức. Tô Thức bị bắt vào tù, tiếp nhận thẩm vấn, đây chính là "Vụ án thơ Ô Đài" nổi tiếng.
"Thương thay bắc hộ Ngô Hưng thú, sỉ nhục thâu đêm chẳng nỡ nghe". Ở trong ngục giam, Tô Thức bị hành hạ vô nhân tính, suốt đêm sỉ nhục, tàn phá đến mức các phạm nhân khác cũng không nghe nổi, rất khó tưởng tượng, đối tượng bị sỉ nhục, hành hạ chính là Tô Đông Pha!
Trong phòng giam âm u, chịu đủ sự tra tấn, ông bị ép khai nhận "vấn đề" của mình, ông biết, một khi mình thừa nhận, sẽ cách pháp trường không xa. Tiểu nhân Ngự Sử Đài lời nói đầy ác ý, khéo léo thêu dệt nên từng tội danh, đưa Tô Thức vào mười tám tầng địa ngục.
Nhưng vì danh tiếng của Tô Thức quá lớn, cộng thêm Thái hậu cầu xin, Tô Thức may mắn thoát chết. Cho dù bị tiểu nhân cố ý hãm hại, dù đã từng bị hành hạ vô nhân tính, nội tâm Tô Thức vẫn nhẹ nhàng mà thiện lương như ban đầu.
-
- Ông chân thành như một đứa trẻ, đúng là đúng và sai là sai (Ảnh chụp màn hình Sound Of Hope)
Ở Hoàng Châu, ông không thể chịu nổi khi chứng kiến những đứa trẻ em bị bỏ rơi bị chết, nên đã thành lập hội cứu hộ trẻ em, để giải cứu những đứa trẻ bị bỏ rơi. Ở Huệ Châu, ông thấy những vết loét ở chân của nông dân do làm ruộng trong thời gian dài, ông đã quảng bá những nông cụ mới, mang lại sự tiện lợi lớn cho nông dân địa phương. Ở Hải Nam, ông thấy khắp nơi man rợ, nên đã chủ động mở trường học, khai hóa dân chúng.
Tô Thức đi đến đâu, hy vọng mới nở rộ tới đó. Sự lương thiện trong lòng ông, không chỉ chiếu sáng người khác, mà còn sưởi ấm bản thân. Chính những nỗ lực này đã khiến nội tâm Tô Thức không khô cằn. Khi ông nhìn thấy những đứa trẻ may mắn sống sót, nhìn thấy những người nông dân không còn bị bệnh tật quấy nhiễu, nhìn thấy học sinh Hải Nam thi đậu, nội tâm ông tràn đầy cảm động và sức mạnh.
Sự lương thiện của Tô Thức luôn luôn sưởi ấm người khác, người khác cũng sưởi ấm trái tim thông minh mẫn cảm, chịu đủ tổn thương của ông. Ông biết, chỉ cần thiện niệm không mất, dù rời xa triều đình thì cuộc đời ông vẫn tươi sáng, không trở nên cằn cỗi, suy đồi.
2. Đoá hoa chân thành
'Bộ quần áo mới của Hoàng đế' vốn là một trò lừa mà ai cũng có thể nhìn thấu, nhưng người ta lại sợ hoàng đế xấu hổ mà tự làm khó mình. Cuối cùng chỉ có một đứa trẻ có đủ can đảm để phá vỡ sự lừa dối đó: “Ông ấy không mặc gì cả!”. Đúng vậy, hoàng đế không mặc gì, nhưng người tiết lộ tất cả những điều này sẽ phải trả giá rất lớn.
Trong đoạn ngắn kinh điển kia của Tô Thức, ông thản nhiên tự đắc vỗ bụng mình, hỏi thị thiếp bên cạnh, bụng mình là cái gì. Triêu Vân đáp, một bụng 'không hợp thời'. Tô Thức cười ha ha, cho rằng Triêu Vân là tri kỷ của ông.
Một bụng 'không hợp thời' này, chính là sự chân thành của Tô Thức. Ông tựa như đứa trẻ vạch trần "Bộ quần áo mới của Hoàng đế", đối mặt với quan liêu lõi đời cả triều, chỉ muốn nói ra một câu "Ông ấy không mặc gì".
Hai chính quyền mới và cũ tranh đấu kẻ sống người chết, sử dụng tất cả các chính sách sinh kế của quốc gia và người dân làm quân bài để chống lại những người bất đồng chính kiến. Khi chính quyền mới lên nắm quyền, một số chính sách của chính quyền này kỳ quặc khiển Tô Thức viết thư khiển trách. Chính quyền mới bãi bỏ luật cũ, ông lại kêu oan cho những biện pháp luật cũ có hiệu quả, dâng thư biện hộ.
Bất kể vị trí của mình thế nào, hay ở chính quyền nào, ông vẫn luôn chân thành như một đứa trẻ, đúng là đúng và sai là sai. Vì mưu sinh của nhân dân, ông sẵn sàng gánh chịu hậu quả của việc nói lời chân thành đối với những điều sai trái của vua quan, trung thành và sẵn sàng chịu bị giáng chức và lưu đày chốn nhân gian.
Nội tâm Tô Thức luôn nở rộ đóa hoa chân thành này, ông giữ lời hứa của mình, đứng hiên ngang dù mưa to gió lớn, không bao giờ khom lưng cúi đầu, dùng niềm tin giành được lời khen ngợi.
Tô Thức luôn trong sáng và thanh bạch, sự chân thành chính là tín điều trong tâm ông. Hoàn cảnh dù khó khăn đến mấy cũng không thể đánh gục được con người, mà điều đáng sợ là nội tâm suy sụp, không còn kiên trì niềm tin của mình nữa. Chính sự kiên trì này đã giúp Tô Thức sống sót qua những thăng trầm bị giáng đày, và đi lang bạt tứ phương, đồng thời cũng khiến Tô Thức trở thành tấm gương cho người đời sau.
3. Đoá hoa lạc quan
Tô Thức từng nói: "Hỏi người công lao sự nghiệp bình sinh, Hoàng Châu, Huệ Châu và Đam Châu". Ba nơi bị giáng chức, lưu đày này, vốn nên là nơi thương tâm mà Tô Thức nên trốn tránh, nhưng ông lại coi đó như là huân chương của mình, trở thành nơi lấp lánh nhất trong cuộc đời mình. Tâm thái lạc quan này quả thật không phải người thường có thể sánh được.
-
- Chân dung Tô thức (Ảnh chụp màn hình Sound Of Hope)
Ở Hoàng Châu, khi thiếu cơm ăn áo mặc, ông đưa gia đình ra đồng làm việc như một ông lão nông dân. Dù công việc mệt nhọc, ông vẫn có thể tìm thấy niềm vui trong khốn khổ, lấy thanh gỗ nhỏ gõ nhịp vào sừng con bò, hát những bài hát của người nông dân.
Trước tình thế không đủ tiền mua thịt cừu, ông đã nhiệt tình mua loại thịt lợn “rẻ như đất”, nghĩ ra kỹ thuật nấu nướng đặc biệt và sáng chế ra món ăn nổi tiếng Trung Hoa “Thịt kho Đông Pha”.
Sau khi bị giáng xuống Huệ Châu, ông nói: “Ăn ba trăm quả vải một ngày, không từ chối trở thành người Lĩnh Nam”, ông đắm chìm trong niềm vui của vải thiều. Bị giáng chức xuống đảo Hải Nam xa xôi, ông nói: “Tôi đang đi du lịch nơi tuyệt vời nhất trong đời”, và say sưa trước khung cảnh tuyệt đẹp ở đó.
Bông hoa lạc quan nở rộ trong trái tim khiến Tô Thức trở thành một người lạc quan không bao giờ bị đánh bại. Ông luôn tìm thấy vẻ đẹp của cuộc sống trong những nghịch cảnh, thậm chí là những tình huống tuyệt vọng. Ông không muốn dành cả cuộc đời mình trong những lời phàn nàn và than vãn, đối xử với mọi thăng trầm trong cuộc sống bằng sự lạc quan của mình.
Trồng hoa trong lòng, nhân sinh mới không cằn cỗi. Chính sự lương thiện, chân thành và lạc quan, ba bông hoa sinh mệnh này đã giúp Tô Thức có sức mạnh vượt qua mọi hoàn cảnh khó khăn.
Tô Thức không vì bị giáng chức mà hao tổn tinh thần, không vì lưu đày mà ảo não, từ Hoàng Châu đến Hải Nam, hoàn cảnh sống ngày càng trở nên tồi tệ hơn, nhưng cuộc đời ông mỗi lúc một trở nên tuyệt vời và tự do hơn.
Theo Lý Văn Hàm - Sound Of Hope
Nguyên Anh biên dịch
