Mỹ và phương Tây đang bị Trung Quốc 'dắt mũi' trong lĩnh vực đất hiếm. Vấn đề với đất hiếm không đơn giản là chỉ liên quan tới xe điện hay quá trình chuyển đổi sang năng lượng xanh. Nó còn có mối quan hệ với lĩnh vực quân sự, hàng không, và do đó là một vấn đề về an ninh quốc gia.
Trong các năm qua, sự kiểm soát mạnh mẽ của Trung Quốc đối với các nguyên tố đất hiếm đã thúc đẩy Quốc hội và các Tổng thống Mỹ hành động.
Hàng triệu USD tài trợ của chính phủ đã được rót vào một nhà máy tinh chế đất hiếm và khoáng sản quan trọng của Mỹ và một nhà máy tách đất hiếm.
Mới tuần trước, Dân biểu Guy Reschenthaler (Cộng Hòa - Pennsylvania) và Eric Swalwell (Dân Chủ-Califfornia) đã đề xuất lại một dự luật miễn thuế cho việc sản xuất nam châm đất hiếm tại Mỹ.
Tuy nhiên, một bài báo sắp được công bố khẳng định rằng, các nhà lãnh đạo Mỹ đã thất bại trong việc đối mặt những gì bài báo mô tả là “độc quyền quốc gia, từ trên xuống của Trung Quốc”.
Đồng tác giả của phân tích đó, chủ sở hữu mỏ và nhà tư vấn James Kennedy, đã chỉ trích dự luật.
Ông nói với The Epoch Times trong một cuộc phỏng vấn hôm 28/04: “Miễn thuế sẽ dẫn đến việc sản xuất nam châm nhiệt độ thấp với số lượng lớn và độc quyền”.
Phân tích của ông Kennedy nêu bật sự kiểm soát của Trung Quốc đối với việc phân tách thương mại một số loại đất hiếm quan trọng – cụ thể là holmi, terbi và dysprosi.
Ba nguyên tố đó rất quan trọng để tạo ra nam châm neodymi nhiệt độ cao trong ô tô điện, hệ thống vũ khí và các ứng dụng khác.
Ông Kennedy nói rằng, nếu không thể tiếp cận được những nguyên tố đó ở dạng phân tách, các công ty Mỹ sẽ chỉ có khả năng sản xuất nam châm nhiệt độ thấp.
Ông Kennedy nói với The Epoch Times: “Sẽ không ai sản xuất nam châm nhiệt độ cao vì khoản miễn thuế sẽ không bao hàm chênh lệch chi phí”.
-
- Giám đốc điều hành Ford Jim Farley chụp ảnh tại lễ ra mắt xe bán tải Ford F-150 Lightning chạy điện tại Trung tâm Xe điện Ford Rouge ở Dearborn, Michigan, Mỹ, hôm 26/04/2022. Nó đắt hơn khoảng 10.000 USD so với xe chạy xăng F-150. (Ảnh: Bill Pugliano/Getty Images)
Ông nói thêm, nó sẽ “đảm bảo Trung Quốc duy trì quyền kiểm soát đối với các nam châm nhiệt độ cao và do đó là cả EVs [xe điện], gió [hệ thống điện gió] và các hệ thống vũ khí của Mỹ”.
Ông thậm chí còn đưa ra quan điểm gay gắt hơn trong một cuộc phỏng vấn ngày 17/04 với The Epoch Times. Xét về nam châm nhiệt độ cao, Mỹ thậm chí còn đáng được so sánh với Trung Quốc.
Ông nói: “Đây không phải là một sự nhầm lẫn – Trung Quốc kiểm soát 100%”.
Sự thống trị đất hiếm của Trung Quốc
Ông Kennedy là đồng tác giả bài báo của mình cùng với các chuyên gia về đất hiếm từ khắp nơi trên hành tinh. Một số đã ẩn danh vì việc thu hút sự chú ý của công chúng tới sức mạnh thị trường của Trung Quốc có thể gây nguy hiểm cho sự nghiệp của họ.
Bài phân tích cảnh báo, người Mỹ không nên phớt lờ tầm nhìn chiến lược của Trung Quốc về đất hiếm. Những đánh giá trước đây của Mỹ và các đồng minh đã sai lầm khi cho rằng Trung Quốc chủ yếu nghĩ về lợi ích tài chính.
Bài báo cho biết: “Động lực của Trung Quốc không chỉ đơn thuần là kinh tế theo nghĩa truyền thống. Thay vào đó, các tài nguyên khoáng sản này đang được tận dụng như một điểm tựa địa chính trị cho lợi thế kinh tế và sự thống trị về mặt công nghệ của Trung Quốc đối với các công nghệ hạ nguồn và các ngành liên quan”.
Các nguyên tố đất hiếm trở thành một điểm nóng địa chiến lược. Mỹ và các đồng minh của họ đã tăng cường hỗ trợ cho các công ty khai thác và xử lý đất hiếm bên ngoài Trung Quốc.
Ví dụ: Bộ Quốc phòng Mỹ đã trao cho Lynas Rare Earths của Úc 120 triệu USD vào năm 2022 để xây dựng một nhà máy tách đất hiếm có trụ sở tại Texas.
Ông Pavel Molchanov, một nhà phân tích năng lượng của công ty dịch vụ đầu tư Raymond James, lưu ý rằng, thị phần khai thác đất hiếm của Trung Quốc đã giảm trong thời gian gần đây.
Báo cáo đánh giá năng lượng mới nhất của BP cho thấy Trung Quốc sản xuất ra 59% đất hiếm của thế giới vào năm 2021. Con số này giảm so với mức gần 100% vào năm 2010, theo số liệu thống kê do Cục Khảo sát Địa chất Mỹ thu thập.
Ông Molchanov nói với The Epoch Times trong một cuộc phỏng vấn hôm 25/04: “Trong quá khứ, không có mối lo ngại chính trị nào đối với nguồn cung đất hiếm bên ngoài Trung Quốc”.
“Do đó, nếu tính kinh tế ở cấp độ dự án không hấp dẫn lắm, thì đơn giản là nó sẽ không được thực hiện”.
Ông cho rằng, sự thay đổi trong thái độ của phương Tây là do “sự hiếu chiến và khó đoán định của Trung Quốc trên trường thế giới”, trích dẫn lập trường của nước này đối với Đài Loan và sự ủng hộ của nước này đối với cuộc chiến tại Ukraine của Nga.
-
- Tổng thống Nga Vladimir Putin gặp nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình tại Điện Kremlin ở Moscow, Nga, hôm 20/03/2023. (Ảnh: Sergei Karpukhin/SPUTNIK/AFP qua Getty Images)
Ông Molchanov cũng chỉ ra rằng, Mỹ không đơn độc trong việc tìm cách tách rời khỏi Trung Quốc, ngay cả khi nước này theo đuổi các mục tiêu khí hậu đầy tham vọng (hoặc hung hăng). Chúng sẽ làm tăng nhu cầu đối với các nguyên vật liệu do Trung Quốc kiểm soát. Liên minh châu Âu cũng muốn giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc đối với đất hiếm.
Ông Molchanov cho biết: “Khi chúng ta nhìn về cuối thập kỷ này, tôi nghĩ rằng Trung Quốc sẽ chỉ còn cung cấp dưới một nửa nguồn cung đất hiếm của thế giới".
Ông Kennedy cho rằng còn quá sớm để Mỹ và các đồng minh có thể ăn mừng.
Ông nói với The Epoch Times, “Khi Trung Quốc giảm từ sản xuất 97% đất hiếm của thế giới xuống khoảng 60% hiện nay, mọi người đã thổi kèn mừng chiến thắng. Chúng ta không chiến thắng. Chúng ta là những kẻ khờ. Chúng ta đang bị dắt mũi”.
Ông Kennedy tin rằng, Trung Quốc đang cố tình di chuyển hoạt động khai thác ra bên ngoài biên giới của mình đồng thời mở rộng phạm vi kiểm soát đối với nam châm và các sản phẩm hạ nguồn có giá trị khác.
Ông nói: “Trung Quốc không muốn gây ô nhiễm cho đất nước của mình nữa hoặc làm cạn kiệt tài nguyên nữa, vì vậy họ đã tạo ra cơ hội lợi nhuận cho các nhà sản xuất và đó là hoàn cảnh của chúng ta vào thời điểm này”.
Ông nói thêm: “Nếu họ có thể làm được điều đó, họ cũng có thể đảo ngược nó”.
Điểm yếu trong quân sự
Ngày nay, đất hiếm và các nguyên vật liệu quan trọng khác thường xuất hiện trong tin tức liên quan đến cái gọi là “quá trình chuyển đổi xanh” từ nhiên liệu hóa thạch và động cơ đốt trong sang năng lượng gió, năng lượng mặt trời và EV.
Trong lời mở đầu cho phân tích của ông Kennedy, ông Guillaume Pitron, một nhà báo người Pháp nổi tiếng với các bài viết về đất hiếm và các nguyên liệu thô khác, cho biết: “Quá trình chuyển đổi năng lượng chỉ vừa mới bắt đầu và Mỹ nhận thấy mình ngày càng phụ thuộc vào Trung Quốc đối với đất hiếm và các nguyên liệu quan trọng khác".
Tuy nhiên, ông Molchanov nhấn mạnh rằng, xe điện và các công nghệ tương tự là một phần tương đối nhỏ trong câu chuyện về đất hiếm.
Ông nói: “Neodymi được sử dụng trong xe điện, nhưng tôi chắc chắn không muốn nói về điều này như là vấn đề chỉ liên quan tới tính bền vững hoặc truyền năng lượng. Nó thực sự là một vấn đề an ninh quốc gia liên quan đến các ứng dụng hàng không vũ trụ và quân sự”.
-
- Các binh sĩ Mỹ từ Tiểu đoàn Stryker thuộc Sư đoàn Bộ binh số 2 chuẩn bị cho cuộc tập trận bắn đạn thật Lá chắn Chiến binh (Warrior Shield) tại thao trường huấn luyện quân sự ở Pocheon, Hàn Quốc, hôm 22/03/2023, như một phần của cuộc tập trận quân sự chung Lá chắn Tự do. (Ảnh: Jung Yeon-je/AFP qua Getty Images)
Một nhà cố vấn giấu tên về khoáng sản quan trọng đã đồng ý với ông Molchanov về tầm quan trọng của đất hiếm đối với quốc phòng.
Nhà cố vấn này là người đã tham gia soạn thảo báo cáo của ông Kennedy. Ông nói với The Epoch Times về việc Mỹ đã xử lý sai các vấn đề về nguyên vật liệu quan trọng và qua đó đã mở ra cơ hội cho Trung Quốc như thế nào. Sau sự kiện 11/09 và cũng như cuốn sách “Kết thúc lịch sử” của ông Francis Fukuyama, nước Mỹ đã làm tất cả để chống khủng bố.
Nhà cố vấn cho biết trong một cuộc phỏng vấn ngày 26/04: “Trong khi Trung Quốc đang bành trướng ở các khu vực khác nhau, Mỹ đã không tập trung. Cuối cùng, khi họ hạ nhiệt được vấn đề khủng bố, họ nhận ra, 'Chờ một chút, họ [người Trung Quốc] ở khắp nơi trên thế giới. Họ ở khắp châu châu Phi'. Họ đang thu thập tất cả những tài nguyên này…”.
Ông nói thêm: “Cạnh tranh chiến lược luôn là cạnh tranh về các nguồn lực chiến lược”.
Các công nghệ quân sự hiện tại đã khiến vấn đề đất hiếm trở thành một điểm yếu. Ngoài ra, các chính phủ phương Tây đang theo đuổi các chính sách điện khí hóa quốc phòng. Điều này có thể gia tăng áp lực lên điểm yếu đó.
Trong phiên điều trần gần đây của Ủy ban Quân vụ Thượng viện, Bộ trưởng Năng lượng Jennifer Granholm khẳng định sự ủng hộ của bà đối với việc chính phủ ông Biden thúc đẩy điện khí hóa nhanh chóng các phương tiện quân sự .
Quân đội Anh đã công bố các kế hoạch “điện khí hóa chiến trường”, bao gồm cả việc mở rộng sử dụng xe điện”.
Ông Molchanov lưu ý rằng, Trung Quốc không phải là quốc gia duy nhất có trữ lượng lớn kim loại đất hiếm.
Theo báo cáo đánh giá mới nhất về năng lượng của BP, Brazil và Nga cũng đặc biệt giàu các nguyên tố này, với trữ lượng vượt trội so với Úc và Mỹ.
Cuộc chiến Nga - Ukraine chỉ củng cố mối liên hệ chặt chẽ của Nga với Trung Quốc.
Cố vấn khoáng sản quan trọng giấu tên đã mô tả sự tham gia của Mỹ vào cuộc chiến tranh Nga - Ukraine là “một sự phân tâm hoàn toàn”, kể cả khi nói đến vấn đề về các khoáng sản quan trọng.
Trong khi đó, Brazil đã ký kết nhiều thỏa thuận mới với Trung Quốc dưới thời Tổng thống cánh tả mới của nước này, ông Luiz Inácio Lula da Silva.
Kiêu ngạo và yếu kém về đào tạo
Theo quan điểm của ông Kennedy, vấn đề đất hiếm phù hợp với thiên hướng kiêu ngạo của phương Tây. Ông nói, những người trong cuộc ở Washington thường cho ông biết rằng, họ không thèm đọc các báo cáo bằng tiếng Anh về các chiến lược “Một vành đai, Một con đường” và “Made in China 2025”.
Ông nói với The Epoch Times: người phương Tây “kiêu ngạo đến mức nếu họ đọc các báo cáo, họ chỉ nghĩ rằng đó là sự phô trương của người Trung Quốc. Nhưng không phải vậy. Họ đang thực hiện rất nhất quán các mục tiêu của mình. Nhìn chúng ta đây. Chúng ta không thực hiện được bất kỳ mục tiêu nào của mình nhưng chúng ta đang phô trương rất nhiều, ra tín hiệu đạo đức rất nhiều [thể hiện mình là người đạo đức]”.
-
- Đại sứ Trung Quốc tại Nepal Yu Hong và Ngoại trưởng Nepal Shankar Das Bairagi trao đổi tài liệu trong lễ ký kết liên quan đến sáng kiến 'Một vành đai Một con đường' ở Kathmandu, Nepal, hôm 12/05/2017. (Ảnh: PRAKASH MATHEMA/AFP/Getty Images)
Đối với nhiều nhà phân tích đã nói chuyện với The Epoch Times, các vấn đề về chất lượng giáo dục STEM [cách giáo dục kết hợp khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học] ở Mỹ là một vấn đề nghiêm trọng đối với quốc gia này khi nước này phải cạnh tranh với Trung Quốc về đất hiếm và các khoáng sản quan trọng khác.
Phân tích của ông Kennedy nhấn mạnh việc nhiều chương trình đại học, phòng thí nghiệm quốc gia và các nỗ lực nghiên cứu khác của Trung Quốc được tập trung cho đất hiếm. Ngược lại, Mỹ và phương Tây hầu như không có ý định cạnh tranh.
Trong một cuộc phỏng vấn gần đây với The Epoch Times, ông David P. Goldman của Viện Claremont đã mô tả về giáo dục kỹ thuật ở Mỹ là “nghèo nàn một cách đáng báo động”.
Ông nói : “Những đứa trẻ thông minh nhất đến với các công ty công nghệ lớn, nơi chúng hy vọng trở thành triệu phú vào năm 26 tuổi”.
Cố vấn khoáng sản quan trọng giấu tên nói với The Epoch Times: “Rất nhiều bằng cấp khoa học là của người nước ngoài”.
Ông Kennedy nói: “Sự thiếu hụt về giáo dục này có lẽ sẽ là một trong những điều đau đớn nhất mà đất nước chúng ta phải đối mặt”. Ông đồng thời cho biết thêm rằng, nhiều giáo sư, những người có thể dạy các kỹ năng thích hợp cách đây bốn thập kỷ đã nghỉ hưu hoặc qua đời.
Theo The Epoch Times
Cát Duyên biên dịch
