Mô hình Ý thức dựa trên tế bào (CBC: Cellular Basis of Consciousness) lần đầu tiên được giới thiệu vào những năm 1990 (Reber, 2019) cho biết rằng Sự sống và Ý thức có mối liên hệ với nhau. Tất cả các sinh vật sống đều có ý thức, tự nhận thức và có những trải nghiệm cảm giác và nhận thức có giá trị (Baluška và Reber, 2019).
Một nghiên cứu mới đăng trên tạp chí EMBO Reports cho biết, con người và các động vật có não không phải là sinh vật duy nhất trên hành tinh trải nghiệm được ý thức.
Thay vào đó, ý thức là nền tảng cho mọi dạng sống, từ những tế bào nhỏ nhất đến những sinh vật phức tạp nhất. Không chỉ giới hạn ở những sinh vật như chúng ta, lý thuyết về ý thức dựa trên tế bào coi hiện tượng này là một phần cơ bản của chính sự sống.
Lý thuyết về Ý thức dựa trên tế bào
Suy nghĩ thông thường về ý thức—được gọi là mô hình tiêu chuẩn về ý thức hiện nay—tập trung vào não, cho rằng chỉ những sinh vật phức tạp như con người và động vật mới có não và ý thức. Nhưng lý thuyết mới cho rằng Ý thức dựa trên tế bào lập luận rằng ý thức bắt đầu từ những tế bào đầu tiên xuất hiện khoảng 3,8 tỷ năm trước và thực vật, vi khuẩn và thậm chí cả amip đều có nó.
Tiến sĩ Predrag Slijepcevic của Đại học Brunel London cho biết cách tiếp cận rằng Ý thức dựa trên sự tiến hoá đang hạn chế. "Khi bạn nhìn vào toàn bộ sinh quyển, bạn sẽ thấy khá hiếm loài nào có bộ não. Những loài đó chiếm chưa đến 1% sinh quyển, nơi mà thực vật chiếm tới 75% sinh khối; vi khuẩn chiếm 20%. Vì vậy, vi khuẩn và thực vật chiếm tới 95% sinh quyển.
Khi gộp tất cả các loài động vật lại với nhau, thì số động vật có não có lẽ chỉ là 1% hoặc ít hơn. Và con người chỉ là một loài trong số các loài động vật. Lý thuyết ý thức dựa trên tế bào của chúng tôi cho rằng sự sống và ý thức là tồn tại đồng thời cùng nhau. Vì vậy, chúng là một và giống nhau."
Nhóm nghiên cứu bao gồm Đại học British Columbia, Quỹ Bioverse và Đại học Bonn, nghiên cứu sâu về khả năng tri giác, khả năng "cảm nhận" và phản ứng với thế giới. Mọi người gọi đó là cảm xúc và cảm giác của các loài.
Nhưng ngay cả những sinh vật đơn bào rất đơn giản như amip cũng cho thấy chúng cũng có thể "cảm nhận" bằng cách phản ứng với môi trường. Khi chúng cảm thấy có điều gì đó không ổn trong môi trường, một số amip sẽ xây dựng một lớp vỏ cứng bằng canxi cacbonat để bảo vệ xung quanh chúng.
Những vách đá trắng mang tính biểu tượng của eo biển Dover - nơi gần lục địa châu Âu nhất của nước Anh - cho thấy rằng, chúng được tạo thành từ hàng nghìn tỷ những chiếc vỏ do các sinh vật sống tạo ra. Khi amip chết, vỏ của chúng bị vôi hóa và trong khoảng 100 triệu năm, vỏ amip xếp chồng lên nhau tạo thành những vách đá trắng mang tính biểu tượng của Dover.
Prokaryote, loài đơn bào đơn giản nhất, thể hiện các hành vi có bản chất nhận thức rõ ràng bao gồm học tập liên kết, hình thành trí nhớ ổn định, điều hướng lộ trình và ra quyết định.
Chúng dự đoán các sự kiện sắp tới và sẵn sàng tạo ra các tập thể xã hội chức năng, trong đó chúng thể hiện cả sự hợp tác và cạnh tranh, và thú vị thay, một hình thức vị tha nguyên thủy trong đó một số tế bào trong một quần thể tự đặt mình vào nguy cơ để hỗ trợ các chức năng sống của các tế bào khác đang gặp khó khăn (Reber và cộng sự, 2023), trích dẫn từ bài báo nghiên cứu.
Thách thức của lý thuyết Ý thức dựa trên tế bào
Lý thuyết về Ý thức dựa trên tế bào thực sự đối lập với lý thuyết về Ý thức dựa vào sự tiến hóa. Lý thuyết về sự tiến hoá cho rằng sự sống bắt đầu với vi khuẩn và những dạng sống đầu tiên, qua hàng tỷ năm đã phát triển thành những dạng sống phức tạp hơn.
Ý nghĩa của lý thuyết Ý thức dựa trên tế bào này, đã xuất bản trên hai chục tài liệu nghiên cứu trong bốn năm qua, vượt xa sự nhận thức về Ý thức thông thường. Lý thuyết Ý thức dựa trên tế bào có khả năng điều chỉnh lại cách chúng ta nhìn nhận sự sống, ý thức và thậm chó cả trí thông minh, thách thức những gì chúng ta đã nghĩ về sự sống.
Tiến sĩ Slijepcevic nói: "Rõ ràng là có những người không đồng ý, đó là bản chất của khoa học. Nhưng chúng tôi nghĩ mọi người nên tập trung vào lý thuyết về Ý thức dựa trên tế bào. Liệu điều đó có được xu hướng chính thống chấp nhận hay không, chúng tôi không biết, nhưng chúng tôi nói rằng Ý thức dựa trên tế bào có khả năng cung cấp một sự hiểu biết mới, hữu ích hơn về Ý thức. Về cơ bản, nó giải thích được sự sống là gì. Sự sống là về ý thức. Chúng tôi mong đợi một sự thay đổi mô hình trong sinh học dựa trên sự tiến hóa."
Theo Phys.org
