Mạng xã hội làm suy giảm trí nhớ, sức học cũng như khả năng ghi nhớ của mỗi người. Có một số quy tắc để sử dụng mạng xã hội hiệu quả mà không có hại.
Sự phát triển bùng nổ của các nền tảng mạng xã hội và hàng tỷ người sử dụng chúng mỗi ngày, cho chúng ta thấy rằng hình thức tương tác mới này giữa con người và công nghệ đang có những ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc sống.
Công nghệ này thực tế đã cho phép tất cả mọi người, trên khắp thế giới, kết nối với những người bạn gần xa và chia sẻ ngay lập tức mọi thứ, từ những bức ảnh thú cưng dễ thương đến những quan điểm chính trị...
Các nhà khoa học xã hội đang cố gắng tìm ra tác động của những hành vi này đối với bộ não của chúng ta. Nghiên cứu gần đây cho thấy rằng việc sử dụng mạng xã hội nhiều có thể làm suy yếu trí nhớ của chúng ta.
Sự lan truyền mạnh mẽ của mạng xã hội
Cho dù đó là Facebook, Youtube, Instagram, WhatsApp hay TikTok—mỗi ứng dụng đều thu hút sự chú ý thường xuyên của hơn một tỷ người dùng (trong trường hợp của Facebook là gần 3 tỷ). Lướt mạng xã hội trở thành trò tiêu khiển chính của nhiều người. Người Mỹ trung bình dành hơn hai giờ mỗi ngày cho mạng xã hội, nhưng thời gian này rất khác nhau giữa các nhóm tuổi khác nhau.
Ví dụ, thế hệ Z—những người sinh từ giữa những năm 90 đến khoảng năm 2010 và thế hệ đầu tiên lớn lên với kết nối internet—dành trung bình 4,5 giờ mỗi ngày cho mạng xã hội. Và đây là “mức trung bình”. Theo Pew Research, 46% thanh thiếu niên và 44% người trưởng thành từ 18–49 tuổi cho biết họ ‘trực tuyến gần như liên tục’, họ dành một lượng thời gian trên mức trung bình trên mạng xã hội.
Các câu hỏi đang được đặt ra về tác động của mạng xã hội đến các mối quan hệ, sức khỏe tâm thần và chức năng nhận thức của chúng ta.
Tác động có hại của mạng xã hội đối với trí nhớ
Bất chấp tính tích cực của mạng xã hội trong việc kết nối giữa con người với nhau, nghiên cứu cho thấy những tác động có hại của việc sử dụng mạng xã hội đối với sức khỏe tinh thần và cảm xúc, đặc biệt là đối với thanh thiếu niên.
Ba nghiên cứu liên quan, được công bố trên Journal of Experimental Social Psychology (Tạp chí Tâm lý học Xã hội Thực nghiệm) tháng 5 năm 2018, đã cho thấy trí nhớ bị ảnh hưởng như thế nào, với những người tham gia ghi lại trải nghiệm của họ, khi họ sử dụng và không sử dụng mạng xã hội.
Các tác giả nghiên cứu kết luận: “Qua cả ba nghiên cứu, chúng tôi đã tìm thấy bằng chứng cho thấy việc sử dụng mạng xã hội làm suy giảm trí nhớ, bất kể trí nhớ được kiểm tra ngay sau khi sử dụng mạng xã hội hay hơn một tuần sau đó”.
Một nghiên cứu khác, được xuất bản vào tháng 2 năm 2020 thay mặt cho Hiệp hội Lão khoa Hoa Kỳ, đã kiểm tra mối tương quan giữa trí nhớ và thời gian sử dụng mạng xã hội ở người lớn tuổi. Kết quả cho thấy, vào những ngày sử dụng mạng xã hội “nhiều”, những người tham gia đã liên tục báo cáo tình trạng mất trí nhớ nhiều hơn.
Mạng xã hội được thiết kế để bạn nghiện nó
Mạng xã hội làm suy giảm nhớ của chúng ta vì một số lý do: nó gây mất tập trung và gây nghiện.
-
- Facebook thu hút sự chú ý thường xuyên của hơn ba tỷ người dùng. (Ảnh: Simon/Pixabay)
“Quá trình tư duy khi xây dựng các ứng dụng này, Facebook là ứng dụng đầu tiên trong số đó…, đều xoay quanh mục đích: 'Làm cách nào để người dùng sử dụng càng nhiều thời gian và sự chú ý vào ứng dụng thì càng tốt?' Và điều đó có nghĩa là thỉnh thoảng chúng tôi cần cung cấp một chút dopamine (chất hóa học tạo cảm giác dễ chịu), khi bất cứ ai đã bấm ‘like' hoặc nhận xét về một bức ảnh hoặc một bài đăng hoặc bất cứ thứ gì”, Sean Parker, chủ tịch đầu tiên của Facebook, cho biết trong một cuộc phỏng vấn vào năm 2017 với Axios.
Parker cho biết cơ chế đó sẽ kích hoạt người dùng đóng góp nhiều nội dung, lượt thích và bình luận hơn.
“Đó là một vòng phản hồi xác thực xã hội… chính xác là thứ mà một hacker như tôi sẽ nghĩ ra, và chúng tôi đang khai thác một lỗ hổng trong tâm lý con người. Các nhà phát minh… hiểu điều này một cách có ý thức. Và dù sao thì chúng tôi cũng đã làm được.”
Tiến sĩ Matt Johnson, nhà thần kinh học và tâm lý học nhận thức tại Đại học Princeton, chuyên gia tâm lý người tiêu dùng và là tác giả của cuốn sách “Thương hiệu có nghĩa là kinh doanh”, nói với The Epoch Times rằng những trải nghiệm như vậy có thể làm suy giảm trí nhớ.
“Có một quá trình quan trọng cần xảy ra để những ký ức mới được hình thành. Chúng ta càng tập trung vào trải nghiệm mạng xã hội tốt hơn, chúng ta càng nhớ lại nó sau này tốt hơn. Khi chúng ta có trải nghiệm và điện thoại của chúng ta ở đó, chúng tôi sẽ luôn sử dụng nó. Có rất nhiều trải nghiệm mạng xã hội có thể thu hút chúng ta khỏi những trải nghiệm khác mà chúng ta vốn đã có.”
Chính vì thật khó để ngăn bản thân với lấy điện thoại mỗi khi chiếc điện thoại sáng lên, chúng ta dễ bị phân tâm hơn bao giờ hết. Trong một thử nghiệm ngẫu nhiên có kiểm soát, những sinh viên đại học lướt Instagram trong khi lắng nghe một bài giảng, sẽ nhớ lại nội dung bài giảng ít hơn đáng kể so với những sinh viên lắng nghe mà không bị phân tâm bởi mạng xã hội.
“Là một giáo sư, bản thân tôi cũng thấy điều đó”, giáo sư Johnson nói, lưu ý đến những tác động của mạng xã hội làm phân tâm đối với sự tập trung của học viên trong lớp học.
“Ngoài ra, khi dành càng nhiều thời gian trên các nền tảng này, bạn sẽ cảm thấy sự hài lòng ngay lập tức. Đồng thời bạn cũng mất đi tính kiên nhẫn khi thực hiện những bài học không có hứng thú. Nó ảnh hưởng đến giáo dục một cách lâu dài. Các sinh viên mất kiên nhẫn cho các công việc dài hạn hơn, chẳng hạn như học một môn học hoặc hoàn thành một khóa học.”
'Hiệu ứng Google'
Một cách khác, việc sử dụng mạng xã hội nhiều có thể ảnh hưởng đến trí nhớ là do một hiện tượng mà các nhà nghiên cứu gọi là “hiệu ứng Google”. Cách đây không lâu, việc tìm kiếm thông tin về một chủ đề mới là nỗ lực của cá nhân: tìm kiếm trong thư viện, lật giở các sách tham khảo hoặc hỏi người khác.
Giờ đây, hầu như bất kỳ thông tin nhỏ nào, từ tầm thường nhất đến phức tạp, đều có thể được tìm thấy trong vài giây thông qua Google Search hoặc các công cụ tìm kiếm khác, không chỉ tốn ít công sức hơn mà hầu hết chúng ta cũng ít nỗ lực hơn để ghi nhớ thông tin đó. Trên thực tế, chúng ta “thuê ngoài” bộ nhớ của mình trên internet và sử dụng mạng xã hội như một trong những ngân hàng bộ nhớ trực tuyến của cá nhân chúng ta.
Trên thực tế, một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Science ngày 5 tháng 8 năm 2011 đã phát hiện rằng “khi mọi người tìm thấy thông tin dễ dàng như thế, họ có xu hướng không ghi nhớ lại thông tin mà chỉ ghi nhớ nơi truy cập thông tin đó”. Nói cách khác, chúng ta có nhiều khả năng nhớ trang web để tìm kiếm hơn là thông tin thực tế mà chúng ta đang tìm kiếm.
Johnson cho biết khi nói đến việc học, nỗ lực là vấn đề rất quan trọng.
“Có một mối quan hệ thực sự mạnh mẽ giữa nỗ lực thực hiện nhiệm vụ và khả năng ghi nhớ nó. Bạn càng tập trung cho nhận thức của mình, bạn càng có thể ghi nhớ nó tốt hơn. Nếu bạn thực sự phải làm việc để đạt được nó, kết hợp nhiều quá trình nhận thức khác nhau, thì đó sẽ là một trí nhớ rất mạnh mẽ. Khi dùng google tìm kiếm, bạn sẽ nhận được câu trả lời, nhưng về cơ bản, bạn sẽ không ghi nhớ được thông tin và khi cần bạn lại phải tra cứu lại. Chúng ta đang xuất bộ nhớ dài hạn của mình sang các thiết bị này.”
Một số cách sử dụng mạng xã hội hiệu quả
Mạng xã hội có thể mang đến cho chúng ta những trải nghiệm thú vị và sự kết nối với mọi người, nhưng thời gian mà chúng ta dành cho mạng xã hội đang thay đổi những gì chúng ta nhớ, cách chúng ta nhớ và có thể là thậm chí cả khả năng ghi nhớ của chúng ta. Và ngày càng có nhiều nghiên cứu cho thấy rằng, sự gia tăng thời gian sử dụng mạng xã hội, sẽ có tác động làm suy giảm trí nhớ của chúng ta.
-
- Mạng xã hội có thể mang đến cho chúng ta những trải nghiệm thú vị và sự kết nối với mọi người. (Ảnh: GDJ/Pixabay)
Không thể nói chính xác bao nhiêu thời gian dành cho mạng xã hội là quá nhiều, nhưng có một số hướng dẫn đơn giản có thể giúp quản lý việc sử dụng mạng xã hội, đặc biệt là đối với thanh thiếu niên. Nghiên cứu cho thấy rằng những tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm thần gia tăng khi dành hơn hai giờ cho các trang mạng xã hội hàng ngày, vì vậy đó có thể là giới hạn trên cần lưu ý.
Johnson gợi ý rằng bạn cũng nên thường xuyên suy ngẫm về những trải nghiệm gần đây trên mạng xã hội của mình và nhận thức được bất kỳ điều hối tiếc hoặc trải nghiệm tiêu cực nào liên quan đến thời điểm đó.
Đặt giới hạn rõ ràng về thời gian dành cho mạng xã hội cũng là điều cần thận trọng. Johnson gợi ý sử dụng đồng hồ bấm giờ để có âm thanh nhắc nhở khi hết giờ.
“Khi hết giờ, hãy tắt [ứng dụng] ngay cả khi đang xem dở một video nào đó. Thiết lập một cấu trúc nghiêm ngặt về khoảng thời gian bạn cho phép mình sử dụng các ứng dụng này. Về cơ bản, chúng ta cần hạn chế sự tiếp cận của mình với mạng xã hội. Nếu chúng ta buông lỏng kỷ luật, các ứng dụng sẽ đánh bại chúng ta mọi lúc vì đó là mục đích mà chúng được thiết kế.”
Theo The Epoch Times
(Biên dịch)
