Nga cáo buộc Ukraine là thủ phạm bắn rơi máy bay IL-76 chở theo tù nhân Ukraine chờ trao đổi, tuy nhiên nhiều ý kiến tỏ ra hoài nghi quan điểm này.
Bộ Quốc phòng Nga ngày 24/1 thông báo một vận tải cơ Il-76 với kíp lái 6 người, chở 65 tù binh Ukraine cùng 3 quân nhân áp giải, bị lực lượng Ukraine bắn hạ bằng tên lửa phòng không phóng từ Liptsy, tỉnh Kharkov. Máy bay rơi tại tỉnh Belgorod, khiến toàn bộ người trên khoang thiệt mạng.
Phía Nga cho hay, Ukraine biết rõ rằng các binh sĩ nước này sẽ được đưa bằng vận tải cơ quân sự tới sân bay Belgorod để trao đổi tại trạm kiểm soát Kolotilovka ở biên giới Nga - Ukraine.
Trong khi đó, Tổng cục Tình báo Quân đội Ukraine (GUR) xác nhận có một cuộc trao đổi tù binh được lên kế hoạch diễn ra ngày 24/1. Tuy nhiên, GUR tuyên bố không được phía Nga thông báo về việc cần đảm bảo an toàn cho bất cứ chuyến bay quân sự nào trước khi vận tải cơ IL-76 rơi.
Trong bài phát biểu đêm 24/1, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky khẳng định: "Chúng ta cần vạch rõ mọi sự thật, tìm hiểu càng nhiều thông tin càng tốt, nhất là khi máy bay rơi trên lãnh thổ Nga và ngoài tầm kiểm soát của Ukraine".
Ông cũng kêu gọi mở cuộc điều tra quốc tế về nguyên nhân dẫn đến sự việc. "Rõ ràng phía Nga đang đùa giỡn với tính mạng tù binh Ukraine, cũng như tình cảm của người thân họ và xã hội chúng ta", ông Zelensky nói.
Tư lệnh phòng không Ukraine Mykola Oleshchuk hôm 24/1 cáo buộc Nga tìm cách bôi nhọ đối phương. "Mục đích hiển nhiên của họ là bào mòn sự ủng hộ của quốc tế dành cho Ukraine. Nỗ lực này hoàn toàn vô dụng. Ukraine có quyền tự vệ và phá hủy các phương thức tiến công đường không của đối phương. Chúng tôi sẽ tiếp tục tập kích bất kỳ nơi nào có mục tiêu", ông này nói.
-
- Làng Yablonovo gần địa điểm máy bay vận tải quân sự IL-76 của Nga rơi ở vùng Belgorod vào ngày 24/1/2024. (Ảnh: STRINGER / AFP/ Getty Images)
Cơ quan phụ trách quản lý tù binh của Ukraine cùng ngày cảnh báo mọi người không phát tán thông tin chưa được xác minh liên quan vụ vận tải cơ Nga bị rơi. "Chúng tôi nhấn mạnh rằng đối phương đang tích cực triển khai chiến dịch lan truyền thông tin chống lại và nhằm gây bất ổn cho xã hội Ukraine", cơ quan này cho biết.
Trong một diễn biến liên quan, ông Anton Gerashchenko, cựu cố vấn Bộ Nội vụ Ukraine và là người sáng lập Viện Tương lai, trụ sở ở Kiev, bày tỏ nghi ngờ về tuyên bố của Bộ Quốc phòng Nga rằng chiếc IL-76 chở theo tù binh. Theo ông Gerashchenko, các tù binh này trước đó bị giam ở địa điểm cách biên giới Ukraine khoảng 40 km, nên việc họ bị chuyển bằng máy bay tới phi trường cách cửa khẩu 95 km là điều bất hợp lý.
Ông cũng chỉ ra rằng Nga chưa từng sử dụng vận tải cơ để chở tù binh trước đây. Tù binh Ukraine thường được chuyển bằng đường sắt hoặc đường bộ để trao đổi. Chiếc IL-76 bị rơi từng bay đến Trung Đông và "đang trở về căn cứ Chkalovsky" sau khi tuần tra thường lệ ở khu vực này, theo lời ông Gerashchenko.
Biên tập viên David Axe của Forbes nhận định dường như tên lửa của Ukraine đã bắn trúng chiếc Il-76 khi nó vận chuyển hàng hóa quân sự, song Nga "tung ra thông tin sai lệch về việc phi cơ chở tù binh".
"Video hiện trường cho thấy một phần thân máy bay chi chít lỗ thủng, dấu hiệu nó bị trúng tên lửa, song không cho thấy nhiều thi thể" để chứng minh phi cơ chở theo hàng chục tù binh, Axe cho biết.
Theo biên tập viên Axe, các bằng chứng "có thể chỉ ra rằng đây là một vụ bắn hạ mục tiêu quân sự hợp pháp, không phải là hành động thảm sát tù binh Ukraine do chính quân đội nước này thực hiện". Tuy nhiên, Axe thừa nhận thông tin hiện nay đang rất nhỏ giọt và chỉ có thể có bức tranh chi tiết về sự việc khi các bên cung cấp thêm dữ liệu.
Trong khi đó, Thomas Newdick, biên tập viên của Drive, nêu giả thuyết vận tải cơ Il-76 "có thể bị phòng không Nga bắn rơi". "Nhiều kênh Telegram cho biết có cảnh báo tên lửa tại địa phương ngay trước khi chiếc Il-76 rơi. Điều này cho thấy phòng không Nga khi đó chuẩn bị đối phó với một vụ tập kích bằng máy bay không người lái (UAV) hoặc tên lửa của Ukraine và vô tình hạ vận tải cơ của họ", Newdick nhận định.
Newdick cũng nêu giả thuyết khác cho rằng chiếc Il-76 "có khả năng rơi vì lý do khác, trong đó có vấn đề kỹ thuật". Ông nhận định không quân Nga đang quá tải về nhân sự lẫn phương tiện, có thể ảnh hưởng đến các tiêu chuẩn bảo trì và mức độ an toàn tổng thể đối với máy bay quân sự.
Footage and Images from the Crash Site of the Russian Il-76 Transport Aircraft in the Belgorod Region of Western Russia strangely show No Bodies despite claims made by the Russian Ministry of Defense that 74 Individuals including 65 Ukrainians POWs were Killed in the Crash. pic.twitter.com/kK7Y2wTB8k
— OSINTdefender (@sentdefender) January 24, 2024
Tuy nhiên, các chuyên gia Nga nhận định có nhiều dấu hiệu cho thấy chiếc Il-76 bị tên lửa phòng không của Ukraine bắn trúng. Gennady Alekhin, chuyên gia quân sự Nga có mặt tại tỉnh Belgorod khi chiếc Il-76 rơi, cho biết "nhận được cảnh báo về mối đe dọa tên lửa lúc 11h và cùng thời điểm này, vận tải cơ của chúng tôi lao xuống đất".
"Phía Ukraine đã được báo 15 phút trước khi máy bay đi vào khu vực. Họ đã được cung cấp thông tin đầy đủ. Tổng cục Tình báo Quân đội Ukraine cũng xác nhận được nhận được thông tin", người đứng đầu Ủy ban Quốc phòng Quốc hội Nga Andrei Kartapolov cho biết ngày 25/1.
Truyền thông Nga đưa tin dữ liệu sơ bộ cho thấy một tên lửa với đầu dò chủ động lao về phía sân bay Belgorod, nơi chiếc Il-76 hạ cánh. Radar dẫn bắn của tổ hợp phòng không đang nhắm vào mục tiêu khi đó được tắt đi và tên lửa tự tìm mục tiêu.
On se calme!
OUI, un avion russe L'IL-76 a été abattu au décollage de Belgorod.
Il est peu probable qu’il y avait dans l’avion les 65 prisonniers ukrainiens, comme raconte la sale propaganda ??‼️En tant que preuves, pour l’instant, nous avons les images de l’avion qui tombe,… pic.twitter.com/q05blkMJP9
— Alla Poedie ???? (@AllaPoedie) January 24, 2024
Người phát ngôn Cơ quan Tình báo Quân sự Ukraine Andriy Yusov cho hay, Kiev không nhận được bất cứ đề nghị nào bằng văn bản hay bằng miệng của Nga về việc tránh các vụ tập kích ở khu vực mà máy bay hoạt động.
Theo ông Yusov, thời điểm xảy ra tai nạn, 2 máy bay quân sự khác của Nga gồm An-26 và An-72 cũng xuất hiện ở khu vực này.
"Chúng ta có thể giả định nhiều kịch bản khác nhau, bao gồm cả hành động khiêu khích, cũng như việc sử dụng tù nhân Ukraine làm lá chắn sống để vận chuyển đạn dược và vũ khí cho các hệ thống S-300", ông nói.
Trong diễn biến mới đây, nhà chức trách Nga đã tìm thấy 2 hộp đen tại hiện trường vụ rơi máy bay vận tải quân sự IL-76 mà Moscow nói bị lực lượng Kyiv bắn rơi khi đang chở theo 65 tù binh Ukraine.
Thiết bị ghi dữ liệu chuyến bay và ghi âm giọng nói của chiếc Il-76 đã được tìm thấy ở phần đuôi máy bay và được giao cho điều tra viên, RIA Novosti và TASS dẫn các nguồn tin ẩn danh cho biết ngày 25/1. Phòng thí nghiệm của Bộ Quốc phòng Nga sẽ nhận 2 chiếc hộp đen để thực hiện công tác giải mã vào ngày 26/1.
Viên Minh (Tổng hợp)
