Người chết não có thể chưa chết - Tại sao?

Người chết não được xác định là đã chết về mặt pháp lý, nhưng liệu họ có thực sự chết về mặt sinh học hay không vẫn là vấn đề đang được tranh luận.

Người chết não có thực sự chết?

Một người chết não, về mặt pháp lý, thì họ đã chết, nhưng về mặt sinh học, cơ thể họ vẫn còn sống.

Định nghĩa của chết não, còn được gọi là chết theo tiêu chuẩn thần kinh, là khi một người rơi vào trạng thái hôn mê vĩnh viễn, mất phản xạ thân não, mất ý thức, không thể thở nếu không có kích thích hoặc hỗ trợ.

Tuy nhiên, tim của người đó vẫn có thể đập, các cơ quan nội tạng vẫn hoạt động chức năng, họ vẫn có thể chống lại nhiễm trùng, vẫn phát triển, và thậm chí có thể mang thai đến đủ tháng.

Mặc dù họ có thể không biểu hiện ra dấu hiệu của ý thức, nhưng một số vùng của não vẫn có thể còn hoạt động. Khoảng 50% bệnh nhân chết não vẫn duy trì hoạt động ở vùng dưới đồi, trung tâm điều phối hệ nội tiết và điều chỉnh nhiệt độ cơ thể.

Tuy nhiên, nếu ngừng sử dụng các thiết bị hỗ trợ sự sống, tất cả những hoạt động này sẽ dừng lại .

Vì lý do này, các bác sĩ vẫn đang tranh luận gay gắt về việc liệu chết não có đồng nghĩa với chết hay không.

Bác sĩ James Bernat, bác sĩ thần kinh và giáo sư danh dự tại Trường Y Geisel Dartmouth, nói với The Epoch Times rằng những người chết não đã chết vì cơ thể họ "không còn hoạt động như một thể thống nhất". Ông nói thêm, nếu không có công nghệ phát triển những máy móc hỗ trợ sự sống này, những người này sẽ chết.

Ngược lại, Bác sĩ X-quang Joseph Eble, Bác sĩ Doyen Nguyen, từng là một bác sĩ huyết học, đã viết trong một bài báo rằng máy móc chỉ có thể duy trì sự sống, chứ không tạo ra sự sống - giống như việc máy thở không thể làm một người chết thở lại được.

Một chủ đề khác, liên quan đến chết não, là liệu bệnh nhân có thể vẫn còn có cảm giác không.

Giữa các bác sĩ gây mê châu Âu, vẫn đang tiếp diễn một cuộc tranh luận về việc, liệu có nên sử dụng thuốc gây mê, cho người hiến tạng chết não, trong quá trình lấy nội tạng hay không.

Một số người cho rằng họ nên làm như vậy trong trường hợp bệnh nhân cảm thấy đau đớn. Những người khác thì không đồng ý. Điều đáng ngạc nhiên là quan điểm của các bác sĩ gây mê "không dựa trên tuyên bố rằng bệnh nhân không có khả năng cảm thấy đau", mà thay vào đó, họ lo ngại rằng công chúng có thể sẽ nghi ngờ về chẩn đoán chết não. Hai nhà sinh học đạo đức Bác sĩ Robert Truog và Franklin Miller (có bằng tiến sĩ triết học) đã viết như vậy trong cuốn sách có tên "Cái chết, Sự hấp hối và Ghép tạng" của họ.

Bác sĩ Ronald Dworkin, một nghiên cứu viên và bác sĩ gây mê, đã viết trong một bài báo về việc lấy tạng, rằng anh đã chọn dùng thuốc gây mê vì anh nghĩ bệnh nhân của mình "có thể vẫn còn 'một chút sự sống', bất kể điều đó có nghĩa là gì”.

Ông Miller, cũng còn là giáo sư về đạo đức y tế tại Trường Y Weill Cornell, cho biết, thuật ngữ chết não gây hiểu lầm. Ông và Bác sĩ Truog, giáo sư gây mê, giám đốc danh dự của Trung tâm Sinh học Đạo đức Trường Y Harvard, đều cho rằng, người chết não vẫn sống, nhưng có lẽ sẽ không thể hồi phục ý thức và bình phục.

Một số người lại nói rằng, bệnh nhân chết não thực sự có thể hồi phục, giống như trường hợp nổi tiếng của Jahi McMath, một cô bé 13 tuổi. Cô được tuyên bố chết não vào ngày 12 tháng 12 năm 2013. Mẹ của Jahi phản đối chẩn đoán chết não và tiếp tục sử dụng máy hỗ trợ để duy trì sự sống cho cô bé trong bốn năm rưỡi. Mặc dù Jahi không thể nói và không bao giờ hồi phục hoàn toàn ý thức, nhưng có hai bác sĩ thần kinh, đã làm chứng rằng trong những ngày cuối đời, cô bé đã ở trong “tình trạng có ý thức tối thiểu".

Các y tá và bác sĩ đều cho biết rằng Jahi có thể cử động theo hướng dẫn. Sau đó, một máy đo điện não (EEG) đã phát hiện các tín hiệu sóng não.

Điện não đồ của Jahi McMath, người được tuyên bố là đã chết não, lẽ ra là phải không có hoạt động nào cả. (Minh họa của The Epoch Times)

Một người chết não sẽ không thể nào có bất kỳ hoạt động sóng não nào trên điện não đồ (EEG).

"Jahi McMath là một ví dụ điển hình về trường hợp một người, dù được chẩn đoán 'chính xác/đúng chuẩn' là chết não, nhưng sau đó lại được xác nhận là đã hồi phục chức năng não", Bác sĩ Klessig nói. Bà nói thêm, theo các hướng dẫn của thời điểm đó và cả theo các hướng dẫn mới, bé gái này đều được chẩn đoán chết não một cách không thể tranh cãi.

Làm thế nào để đánh giá chết não?

Theo Hướng dẫn đánh giá chết não mới nhất do Học viện Thần kinh học Hoa Kỳ (AAN) công bố năm 2023, chết não được xác định thông qua các đánh giá tại giường bệnh.

Trước khi tiến hành đánh giá chết não, cần phải thực hiện chẩn đoán hình ảnh để đảm có tổn thương ở não.

Bác sĩ Panayiotis Varelas, một trong những đồng tác giả của Hướng dẫn năm 2010 của AAN và là trưởng Khoa Thần kinh tại Trường Cao đẳng Y Albany, nói với The Epoch Times: "Nếu bạn thấy kết quả chụp cắt lớp vi tính (CAT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) bình thường, thì bạn cần phải rất, rất cẩn thận và phải nhận thức được rằng, bạn có thể gặp phải tình huống dương tính giả".

Sau khi xác nhận chắc chắn có tổn thương não, có hai bác sĩ sẽ cùng tiến hành đánh giá chết não. Bệnh nhân được kiểm tra phản ứng với kích thích đau và phản xạ thân não hai lần, mỗi lần cách nhau 24 giờ.

Nếu bệnh nhân có kết quả dương tính cả hai lần, các bác sĩ sẽ tiến hành nghiệm pháp ngưng thở - được coi là nghiệm pháp có tính quyết định nhất - để xem liệu bệnh nhân đó đã mất phản xạ thở hay chưa. Ở trẻ em, cần làm nghiệm pháp ngưng thở hai lần, sau mỗi lần đánh giá chết não tại giường bệnh, tiến hành một lần.

Để đánh giá tình trạng chết não, các bác sĩ sử dụng kích thích đau, kiểm tra phản xạ thân não, sau đó tiến hành xét nghiệm ngưng thở nếu cả hai nghiệm pháp trên đều thất bại. (Minh họa của The Epoch Times)

Trong bài kiểm tra ngưng thở, bệnh nhân được ngắt máy thở trong 10 phút. Một ống dẫn oxy nguyên chất được đưa vào đường thở. Nếu bệnh nhân không tự thở, họ được coi là chết não.

Bài kiểm tra ngưng thở luôn đi kèm với một số rủi ro.

Ví dụ, những người suy hô hấp có thể gặp các biến chứng, như hạ huyết áp nặng, thiếu oxy máu và rối loạn nhịp tim.

Bác sĩ Paul Byrne, được coi là người tiên phong trong lĩnh vực sơ sinh và đã điều trị các trẻ sơ sinh được cho là chết não, nói với The Epoch Times rằng: Đối với một bệnh nhân đã bị tổn thương não, bài kiểm tra ngưng thở có thể làm xấu thêm tình trạng của người đó hoặc gây thêm tổn thương. Một tình huống tồi tệ hơn nữa chính là đưa ra chẩn đoán chết não cho những bệnh nhân thực sự đang trên đường hồi phục.

Chẩn đoán sai cũng có thể xảy ra trong quá trình đánh giá chết não.

Có một ví dụ là Zack Dunlap. Vào tháng 11 năm 2007, anh ta bị tai nạn giao thông và được tuyên bố chết não tại bệnh viện.

Zack Dunlap đang hôn mê trong bệnh viện. (Courtesy of Zack Dunlap)

Anh Dunlap kể với The Epoch Times rằng anh đã tỉnh lại trong bệnh viện sau khi được tuyên bố chết não, và bạn bè, gia đình đang nói lời tạm biệt với anh.

Anh đã cố gắng la hét và cử động, nhưng không có gì xảy ra. Vì là một người hiến tạng, nên anh nhanh chóng được lên lịch mổ lấy nội tạng.

Gia đình đã cầu nguyện cho anh tại bệnh viện. Một người bà con của anh, là y tá, không tin rằng anh đã ra đi.

Zack Dunlap đang phục hồi trong bệnh viện. (Courtesy of Zack Dunlap)

Người bà con này đã tiến hành thêm các nghiệm pháp khác. Khi bị ấn vào dưới móng tay cái, anh Dunlap, đã giật cánh tay sang phía bên kia cơ thể. Chính động tác phản ứng này đã hủy bỏ chẩn đoán chết não trước đó.

Sau vài ngày, anh Dunlap bắt đầu tự thở, và được xuất viện một tháng sau đó.

Bác sĩ Varelas, người đã xem các báo cáo về anh Dunlap trên truyền thông, nói với The Epoch Times rằng, sự phục hồi của anh khả quan tới mức nó khiến ông nghi ngờ một số bước có thể đã bị bỏ qua trong quá trình chẩn đoán.

Bác sĩ Varelas nói, nếu các bác sĩ có đủ kinh nghiệm đánh giá chết não và tuân theo hướng dẫn của AAN một cách cẩn thận, thì chẩn đoán dương tính giả sẽ không xảy ra.

Trong khi, bệnh viện của ông ấy thực hiện 50 đến 60 ca đánh giá chết não mỗi năm, các bệnh viện cộng đồng nhỏ hơn có thể chỉ thực hiện rất ít. Do đó, các bác sĩ tại những bệnh viện này có thể không có đủ kinh nghiệm, bỏ sót các dấu hiệu hoặc tiến hành đánh giá chết não theo trình tự không đúng, ông nói thêm.

Bác sĩ Bernat cho biết nghiệm pháp ngưng thở là nghiệm pháp thường không được thực hiện chính xác.

Vào năm 2010, các bác sĩ thần kinh, theo nhu cầu của AAN, đã tiến hành đánh giá tất cả các trường hợp phục hồi từ chết não ở người lớn, xảy ra trong khoảng thời gian từ 1996 đến 2009. Họ đã xác định rằng "không có báo cáo nào được công bố về phục hồi" từ chết não, nếu bệnh nhân được chẩn đoán chính xác dựa trên tiêu chuẩn chẩn đoán chết não của thời điểm đó. Trường hợp của anh Dunlap đã không được đánh giá.

Vấn đề có thể còn phức tạp hơn, vì có tồn tại một số tình trạng tương tự chết não. Những tình trạng đó cần được loại trừ trước khi bắt đầu đánh giá chết não.

Các tình trạng chết giả

Các tác giả của hướng dẫn AAN năm 2023, khuyên rằng, trước khi đánh giá chết não, tất cả các tình trạng sau đây cần được loại trừ:

• Hạ thân nhiệt (thân nhiệt thấp)
• Bệnh hệ thần kinh tự miễn
• Quá liều thuốc
• Ngộ độc

Hạ thân nhiệt điều trị, là phương pháp hạ thấp thân nhiệt vì mục đích điều trị. Nó thường được sử dụng cho những bệnh nhân mới được hồi sinh sau ngừng tim. Các thiết bị hạ nhiệt được sử dụng để giúp não bộ, cơ thể phục hồi và lành bệnh. Tuy nhiên, bệnh nhân trải qua hạ thân nhiệt có thể phải cần đến một tuần để hồi phục lại ý thức.

Các bệnh tự miễn như hội chứng Guillain-Barré, gây tổn thương hệ thần kinh của người bệnh, cũng có thể khiến người bệnh mất phản xạ và ý thức.

Bác sĩ May Kim-Tenser, phó giáo sư thần kinh học lâm sàng tại Trường Y khoa Keck thuộc Đại học Nam California, vào năm 2016, đã báo cáo một trường hợp bệnh nhân mắc hội chứng Guillain-Barré, ban đầu được chẩn đoán nhầm là chết não.

Bệnh nhân được nhập viện sau khi xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng. Trong vài ngày, anh ta rơi vào hôn mê và không phản ứng, mất phản xạ thân não và cần máy thở hỗ trợ hô hấp.

Xét nghiệm ngưng thở đã không được thực hiện. Bác sĩ Kim-Tenser cho biết, và cho dù nếu bệnh nhân được kiểm tra bằng nghiệm pháp đó, anh ta có lẽ cũng không vượt qua, vì quá yếu nên không thở được.

Sau đó, bệnh nhân được chuyển đến bệnh viện của Bác sĩ Kim-Tenser, nơi anh được kê các thuốc điều trị bệnh tự miễn. Anh ta hồi phục ý thức và một số chức năng của các chi sau đó.

Quá liều thuốc opioid và cocaine cũng có thể gây ra các dấu hiệu của chết não. Ví dụ, quá liều thuốc giãn cơ baclofen được biết là có thể có tình trạng giống chết não.

Tuy nhiên, thật không may, các hướng dẫn đã không cung cấp phương pháp loại trừ các tình trạng như thế này, Bác sĩ Bernat nói.

Xung đột lợi ích

Trong bài viết năm 2016 về chết não, Bác sĩ Varelas viết: “[Các tổ chức hiến tạng], cộng đồng ghép tạng và bệnh nhân trong danh sách chờ tạng đều có mối quan tâm đặc biệt đến [chết não]”.

Khoảng 90% tất cả người hiến tạng đều là người chết não. Điều này là do định nghĩa chết não cho phép các bác sĩ phẫu thuật lấy nội tạng khỏe mạnh mà không cần viện đến “quy tắc hiến tạng từ người chết”.

Theo quy tắc hiến tạng từ người chết, nó là một chuẩn mực đạo đức, người hiến tạng phải được tuyên bố đã chết trước khi hiến tạng và việc lấy tạng không được gây ra cái chết cho người hiến.

Các cơ quan nội tạng từ những người đã chết sinh học không thể ghép được. Chết sinh học là những người có tim đã ngừng đập và không thể hồi sinh.

Bác sĩ Klessig nói: “Khi đã chết về mặt sinh học, việc các cơ quan quan trọng mất đi oxy khiến chúng phân hủy nhanh chóng đến mức không thể hiến tạng được”.

Một khi một người đã chết về mặt sinh học, nội tạng của họ không thể hiến tặng. (Minh họa của The Epoch Times)

Tuy nhiên, các mô như giác mạc, sụn, xương và da có thể lấy từ người đã chết. Hiến tạng sống cũng có thể được thực hiện với các trường hợp ghép thùy phổi, gan hoặc thận.

Các bác sĩ thực hiện đánh giá chết não không được tham gia vào quá trình hiến tạng.

Bác sĩ Varelas nói: “Chúng tôi cố gắng tách mình ra khỏi quá trình hiến tạng. Trong tâm trí, chúng tôi luôn cố gắng cứu sống bệnh nhân, và đó là mục tiêu, bởi vì Lời thề Hippocrates là không được gây hại”

Tuy nhiên, vẫn tồn tại xung đột lợi ích. Bốn mươi chín phần trăm các tác giả của hướng dẫn về đánh giá chết não năm 2023 của AAN báo cáo có xung đột lợi ích liên quan đến hiến tạng.

Ông Miller nói rằng việc đánh đồng chết não với chết là một vấn đề thiếu minh bạch. Tuy nhiên, ông cho biết ông sẽ không coi việc hiến tạng là phi đạo đức, miễn là người hiến tạng được thông báo đầy đủ.

Bác sĩ Klessig nói, ở Hoa Kỳ, nhiều người đăng ký trở thành người hiến tạng khi họ xin cấp bằng lái xe và hầu hết họ cho rằng nội tạng của họ sẽ chỉ được lấy đi trong trường hợp họ đã chết.

“Họ nghĩ, 'Nếu tôi đã chết rồi, thì cứ lấy nội tạng của tôi đi'", Bác sĩ Byrne nói.

Thực tế là tình trạng hiến tạng của họ có thể dẫn đến việc nội tạng có thể được lấy đi nếu họ trở thành người 'chết não', và, các thành viên gia đình không thể hủy bỏ tình trạng đó.

Vẫn còn là bí ẩn

Khái niệm chết não bắt đầu có cách đây nửa thế kỷ, vài năm sau khi ca ghép tạng đầu tiên được thực hiện thành công.

Việc hiến tạng từ những người hôn mê bắt đầu vào cuối những năm 1950. Tuy nhiên, điều này hiếm khi xảy ra và không có bất kỳ hướng dẫn nào. Cùng thời kỳ đó, có sự thay đổi về định nghĩa của cái chết.

Năm 1959, các bác sĩ người Pháp là Pierre Mollaret và Maurice Goulon đặt ra thuật ngữ “le coma dépassé”, nghĩa là “vượt quá hôn mê” hoặc “hôn mê không hồi phục”, như một tình trạng đồng nghĩa với cái chết. Dần dần, chết não, còn gọi là “cái chết của hệ thần kinh”, trở thành một định nghĩa mới, và do đó, các cơ quan nội tạng có thể được lấy từ những bệnh nhân như vậy.

Vào ngày 3 tháng 12 năm 1967, thế giới kinh ngạc trước báo cáo về ca ghép tim người thành công đầu tiên, do Bác sĩ Christiaan Barnard thực hiện tại Cape Town, Nam Phi. Trái tim được lấy từ một nạn nhân chấn thương sọ não nặng. Người hiến tạng không có hoạt động não nào được phát hiện thấy trên điện não đồ và không có phản xạ thân não. Tuy nhiên, tim cô ấy vẫn đập nhờ thiết bị hỗ trợ sự sống.

Người nhận tim đã sống sót trong 18 ngày trước khi qua đời vì viêm phổi, nhưng tim của ông ấy hoạt động bình thường cho đến khi chết. Thành công này đã khởi xướng việc thực hiện ghép tim.

Một tháng sau ca phẫu thuật phi thường của Bác sĩ Barnard, Bác sĩ Norman Shumway đã thực hiện ca ghép tim người đầu tiên ở Hoa Kỳ tại Bệnh viện Stanford, lấy tim từ một người hiến tạng chết não.

Bác sĩ nội trú chính hỗ trợ ông, lúc ấy, đã hỏi: "Bác sĩ có nghĩ đây thực sự là hợp pháp không?"

"Tôi nghĩ chúng ta sẽ đợi xem", Bác sĩ Shumway nói.

Vào tháng 8 năm 1968, Ủy ban đặc biệt của Trường Y Harvard đã công bố "Định nghĩa về hôn mê không hồi phục" trên Tạp chí của Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ (JAMA).

Họ định nghĩa hôn mê không hồi phục là một “tiêu chuẩn mới cho cái chết”, điều đã trở thành nền tảng cho định nghĩa chết não.

Mặc dù vậy, các nhà khoa học vẫn không chắc chắn liệu định nghĩa hoặc các đánh giá có tính hệ quả theo sau nó có hoàn hảo hay không.

Về sự hồi phục của anh Dunlap, Bác sĩ Varelas nói: "Tôi mừng vì chàng trai trẻ này đã sống sót". Ông tin rằng những lời cầu nguyện của gia đình dành cho anh ấy, có thể, đã góp phần vào kết quả đó.

"Có những sức mạnh cao hơn nhiều so với kiến thức y tế của chúng ta - hay còn có thể nói đó là sự thiếu sót của y tế" ông nói.

"Bí mật của sự sống - bao gồm cả định nghĩa về nó - vẫn là điều sâu sắc và bí ẩn nhất" Bác sĩ Dworkins nói.

Ông nói thêm, tự nhiên có thể sẽ không bao giờ “cho phép bất kỳ ai biết chính xác thời điểm nào chết não sẽ trở thành cái chết thực sự”.

Theo Marina Zhang, The Epoch Times
Tân Minh biên dịch