Nhà sáng lập TSMC nhận được nhiều sự kính trọng vì những thành công to lớn và việc cách mạng hóa ngành công nghiệp bán dẫn. Ông và công ty TSMC đã giúp Đài Loan nổi bật hơn trong mắt cộng đồng quốc tế.
Tại Hội nghị thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) ở San Francisco từ ngày 11 đến ngày 17/11, giữa sự quy tụ của các nhà lãnh đạo toàn cầu, một nhân vật đã xuất hiện nổi bật, không phải vì ảnh hưởng chính trị mà vì những đóng góp to lớn của ông cho thế giới công nghệ. Đó chính là ông Morris Chang, đại biểu Đài Loan và là người sáng lập TSMC (Công ty Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan).
Nhà lãnh đạo công nghệ lỗi lạc được chọn làm đặc phái viên của Đài Loan tại diễn đàn thường niên nhằm thúc đẩy hợp tác thương mại, đầu tư và kinh tế. Đây là lần thứ 7 ông Chang đại diện cho Đài Loan tại APEC.
-
- Doanh nhân và người đại diện cho Đài Loan Morris Chang phát biểu trong cuộc họp báo vào ngày cuối cùng của Tuần lễ Các Nhà lãnh đạo Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) tại San Francisco, California, Mỹ, vào ngày 17/11/2023. (Ảnh: Gilles Clarenne / AFP qua Getty Images )
Ông Chang, ở tuổi 92, nhận được sự tôn trọng và chú ý khi nhiều nhà lãnh đạo quốc tế tại hội nghị thượng đỉnh muốn lắng nghe những hiểu biết sâu sắc của ông về các vấn đề bán dẫn, một minh chứng cho sự thống trị toàn cầu của TSMC và vị thế cha đỡ đầu của ngành bán dẫn Đài Loan (của ông Chang).
Điều gì đã dẫn đến thành công to lớn của ông Chang?
Sự nghiệp xuất phát từ khác biệt 1 USD
Sinh ra trong một gia đình danh giá ở Ninh Ba, Chiết Giang, Trung Quốc, vào tháng 7/1931, những năm tháng đầu đời của ông Morris Chang được đánh dấu bằng sự bất ổn. Giữa tình trạng hỗn loạn ở Trung Quốc, ông đã di chuyển khắp 6 thành phố và thay đổi trường học 10 lần.
Năm 1949, khi ông Chang 18 tuổi, ông phải chuyển tới Mỹ, đăng ký học tại Đại học Harvard và sau đó là MIT, nơi ông lấy được bằng thạc sĩ, mặc dù đã trượt kỳ thi tiến sĩ hai lần - một thất bại mà sau này ông mô tả là vận may lớn nhất trong cuộc đời mình, vì nó đã đẩy ông vào thị trường việc làm.
Năm 1955, ông Chang đứng ở ngã ba đường sự nghiệp, cân nhắc những lời đề nghị từ Ford Motor Company và Sylvania Semiconductor, lúc đó là một bộ phận nhỏ của Sylvania Electric Products. Gã khổng lồ ô tô sẽ trả 479 USD một tháng, trong khi Sylvania ít nổi tiếng hơn chỉ trả thêm một USD ở mức 480 USD.
Mặc dù ban đầu nghiêng về Ford, yêu cầu về mức lương phù hợp của ông Chang đã bị từ chối thẳng thừng, khiến kỹ sư trẻ chọn Sylvania – một quyết định mà sau này ông cho là do tuổi trẻ bốc đồng nhưng lại gắn liền số phận của ông với chất bán dẫn theo cách không thể đảo ngược.
Ông Chang sau này trầm ngâm: “Những bước ngoặt của cuộc đời có thể khó lường trước được! Một cuộc điện thoại ngắn ngủi và sự bốc đồng của tuổi trẻ bất ngờ đưa tôi đến với hành trình trọn đời với chất bán dẫn”.
Hấp thụ sức sống công ty công nghệ Mỹ
Sylvania là sự khởi đầu đầy thử thách khi ông Chang bước chân vào ngành công nghiệp bán dẫn khốc liệt, một lĩnh vực được đặc trưng bởi tốc độ phát triển không ngừng và sự cạnh tranh không khoan nhượng. Quãng thời gian làm việc của ông Chang ở đó, mặc dù đầy thách thức do bộ phận này liên tục phải vật lộn về vấn đề lợi nhuận, nhưng đã dạy ông một bài học quan trọng: trong lĩnh vực đang phát triển nhanh chóng này, tụt lại phía sau có thể đồng nghĩa với việc không bao giờ bắt kịp.
Ba năm sau, để tìm kiếm một môi trường năng động hơn, ông Chang chuyển sang Texas Instruments (TI), một quyết định đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong sự nghiệp của ông. Tại TI, bầu không khí có vẻ khác hẳn. Lực lượng lao động còn trẻ, hầu hết đều dưới 40 tuổi, tràn đầy năng lượng và hoài bão.
Văn hóa tại TI là sự cống hiến, trong đó việc làm thêm giờ không được trả lương là điều bình thường và sự kiệt sức hiếm khi được thừa nhận. Thất bại không phải là một lựa chọn; những bước lùi được coi là những trở ngại tạm thời cần phải vượt qua bằng nỗ lực bền bỉ. Chính tại đây, ông Chang đã thực sự hấp thụ được bản chất của sức sống của một công ty công nghệ Mỹ.
Trong thời gian làm việc tại TI, ông Chang đã kết bạn với ông Jack Kilby, một kỹ sư mới được tuyển dụng, người đang lên ý tưởng về việc tích hợp nhiều thành phần vào một con chip silicon duy nhất. Ban đầu tỏ ra hoài nghi về dự án của ông Kilby và cho rằng dự án này không thực tế, ông Chang đã nhanh chóng chứng kiến thành quả của nó.
Công trình mang tính đột phá, mạch tích hợp đầu tiên, đã đặt nền móng cho máy tính hiện đại, mặc dù ban đầu tầm quan trọng của nó bị đánh giá thấp. Ông Kilby nhận được giải Nobel Vật lý năm 2000, vài năm trước khi ông qua đời. Vinh dự này nhấn mạnh bản chất biến đổi của công nghệ hướng tới tương lai, một bài học đã ảnh hưởng sâu sắc đến ông Chang.
Thời gian làm việc của ông Chang tại TI, bắt đầu từ năm 1958 và kéo dài hơn hai thập kỷ, đã chứng kiến sự thăng tiến nhanh chóng của ông qua các cấp bậc. Ông trở thành phó chủ tịch ở tuổi 41, quản lý hơn 30.000 nhân viên và có những đóng góp đáng kể cho công ty Fortune 500.
Song song đó, ông ấy đã đạt được một cột mốc quan trọng cá nhân khi lấy bằng Tiến sĩ Kỹ sư Điện tại Đại học Stanford, sự bù đắp cho những thất bại trước đây của ông trong con đường học vấn.
Lời mời từ Đài Loan
Trong khi sự lãnh đạo của ông Morris Chang tại Texas Instruments đã dẫn đến những thắng lợi liên tục trong lĩnh vực bán dẫn cạnh tranh, thì sự thay đổi trong chiến lược công ty vào cuối những năm 1970 đã đi chệch khỏi tầm nhìn của ông.
Giám đốc điều hành mới đã chuyển trọng tâm chiến lược sang các thị trường mới nổi như máy tính bỏ túi, đồng hồ kỹ thuật số và máy tính gia đình, điều này trái ngược với lời kêu gọi tăng cường đầu tư vào chất bán dẫn của ông Chang. Sự khác biệt đã khơi dậy mong muốn của ông Chang về một công việc kinh doanh mới.
Năm 1984, con đường sự nghiệp đã đưa ông đến với General Instrument Corporation, một công ty sản xuất chip khác.
Sau đó, vào năm 1985, ông nhận được lời mời từ Đài Loan để lãnh đạo Viện Nghiên cứu Công nghệ Công nghiệp (ITRI) trong quá trình đất nước chuyển đổi sang nền kinh tế công nghệ cao. Đài Loan hy vọng chuyên gia về chip có thể giúp thúc đẩy sự đổi mới cho quốc đảo này.
Động thái này ban đầu không hướng tới mục đích thành lập công ty. Nhưng tất cả nhanh chóng thay đổi sau cuộc gặp gỡ với ông Lý Quốc Đỉnh (Li Kwoh-Ting), một nhà kinh tế và chính trị gia người Đài Loan được mệnh danh là “Cha đẻ của Phép màu kinh tế Đài Loan”. Ông Lý là nhân vật chủ chốt trong quá trình phát triển công nghệ của Đài Loan và đã vun đắp tình bạn với ông Chang trong nhiều năm - một "âm mưu có chủ ý" để cuối cùng tuyển dụng ông, ông Chang sau này kể lại.
Chỉ ba tuần sau khi ông Chang đảm nhận vai trò chủ tịch ITRI, ông Lý đã tiếp cận ông với sứ mệnh thành lập một công ty bán dẫn. Nhờ sự ủng hộ và khuyến khích của ông Lý mà ông Chang đã thành lập TSMC, biến sáng kiến bán dẫn do chính phủ lãnh đạo thành một dự án khả thi về mặt thương mại.
-
- Một nhà máy của nhà sản xuất chất bán dẫn Đài Loan TSMC tại Khu Khoa học Trung tâm Đài Loan ở Đài Trung, Đài Loan, vào ngày 25/03/2021. (Ảnh: Sam Yeh / AFP qua Getty Images)
Tương lai ở châu Á
Kinh nghiệm vào đầu những năm 1980 tại nhà máy của TI ở Nhật Bản đã mang lại cho ông Chang những hiểu biết quan trọng. Hiệu suất sản lượng của nhà máy - tỷ lệ chip hoạt động - gấp đôi so với nhà máy của TI ở Mỹ. Hiệu suất là một số liệu thống kê quan trọng trong ngành; tỷ lệ cao hơn có nghĩa là chi phí sản xuất thấp hơn và lợi nhuận cao hơn.
Ông Chang được cử sang Nhật Bản để điều tra. Ông Chang phát hiện ra rằng thành công của nhà máy Nhật Bản phần lớn nhờ vào lực lượng lao động ổn định, chất lượng cao, trái ngược hoàn toàn với cơ sở ở Mỹ. Nhân viên của nhà máy Nhật Bản không chỉ có chất lượng cao mà còn có tỷ lệ nghỉ việc thấp đến mức đáng kinh ngạc.
Ở Nhật Bản, những người điều hành ít nhất phải tốt nghiệp trung học, thậm chí có thể tốt nghiệp đại học, chủ yếu là nữ, với tỷ lệ nghỉ việc rất thấp. Các giám sát viên người Nhật nói với ông Chang rằng những người điều hành của họ thường chỉ nghỉ việc để kết hôn.
Tuy nhiên, việc đạt được điều này ở Mỹ là gần như không thể. Tại nhà máy ở Texas, rất khó tìm được những nhân viên có chất lượng cao và có nền tảng về kỹ thuật. Tỷ lệ nghỉ việc cao tới 20 đến 30% trong thời kỳ nền kinh tế bùng nổ và trên 10% ngay cả trong thời kỳ suy thoái.
Sự khác biệt là một bài toán chưa có lời giải đối với ông Chang cho đến khi ông nhận ra sự tương đồng giữa Nhật Bản và Đài Loan về mặt nguồn nhân lực. Đánh giá điểm mạnh, điểm yếu của Đài Loan, ông nhận thấy so với Mỹ, Đài Loan giống Nhật Bản hơn. Kinh nghiệm này đã khiến ông kết luận rằng tương lai của nền sản xuất tiên tiến là ở châu Á.
Cách mạng hóa mô hình kinh doanh
Cùng với những hiểu biết sâu sắc của ông Chang về ngành sản xuất châu Á, ông đã mang đến cho TSMC một cách tiếp cận được coi là mới lạ trong ngành bán dẫn toàn cầu.
Vào thời điểm đó, ngành này đi theo mô hình IDM (Nhà sản xuất thiết bị tích hợp). IDM là một phương pháp thiết kế và sản xuất chịu trách nhiệm về tất cả các quy trình liên quan đến sản xuất chất bán dẫn, từ lập kế hoạch đến sản phẩm cuối cùng cho đến bán hàng. Cách tiếp cận này đã làm cho ngành công nghiệp bán dẫn trở thành một ngành có ngưỡng gia nhập cao, mang nhiều tính trí tuệ và thâm dụng vốn do những gã khổng lồ thống trị.
Nhiều năm kinh nghiệm làm việc chuyên nghiệp đã dạy cho ông Chang rằng việc thiết kế và sản xuất sản phẩm bán dẫn có thể tách rời nhau. Ngay từ những năm 1970, ông đã đề xuất trong các cuộc họp quản lý của TI rằng chỉ những công ty sản xuất chip hàng loạt mới có thể tiết kiệm chi phí khi công nghệ phát triển tiến bộ và bóng bán dẫn ngày càng thu nhỏ.
Khái niệm "xưởng đúc" (foundry) - để người khác thiết kế và tập trung vào sản xuất - đã xuất hiện vào thời điểm này. Dù có nhiều người đề xuất ý tưởng nhưng ông Chang mới là người cuối cùng thực hiện ý tưởng vi mạch có thể được thiết kế ở một nơi nhưng được sản xuất ở nơi khác.
Với thời gian, địa điểm và con người phù hợp, tất cả các yếu tố đều được sắp xếp hợp lý. Năm 1987, ông Chang chính thức thành lập TSMC, khai sinh ra một mô hình kinh doanh mới lạ.
-
- Một người phụ nữ đi ngang qua logo của Công ty Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan (TSMC) tại Công viên Khoa học Tân Trúc ở Tân Trúc, Đài Loan, vào ngày 5/7/2023. (Ảnh: SAM YEH/AFP qua Getty Images)
Chiếm được lòng tin của khách hàng nhờ tính chính trực
Ở tuổi 56, độ tuổi mà nhiều người dự định nghỉ hưu, ông Chang bước vào giai đoạn lừng lẫy nhất trong sự nghiệp của mình, sử dụng kiến thức và kinh nghiệm cả đời để dẫn dắt TSMC đi lên trong ngành bán dẫn.
Ngay từ khi thành lập, ông Chang đã nhắm đến việc định vị TSMC như một công ty toàn cầu. Ông đã tuyển dụng những nhà quản lý đẳng cấp thế giới, với 3 tổng giám đốc đầu tiên là người Mỹ, để thúc đẩy một môi trường làm việc đa dạng và quốc tế. Mặc dù nhân viên chủ yếu là người Trung Quốc nhưng tiếng Anh vẫn được yêu cầu trong mọi hoạt động giao tiếp nội bộ nhằm nuôi dưỡng môi trường toàn cầu.
Thời điểm quan trọng đối với TSMC là giành được chứng nhận từ Intel, lúc đó do Giám đốc điều hành Andrew Grove đứng đầu. Khi không có tiêu chuẩn ISO (Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế) vào thời điểm đó, sự chứng thực của Intel là rất quan trọng.
Ban đầu, Intel xác định được tới 200 lỗi trong sản phẩm của TSMC. Tuy nhiên, TSMC đã nhanh chóng cải thiện, giảm thiểu đáng kể các sai lệch và trở nên phù hợp với các tiêu chuẩn đẳng cấp thế giới. Các khiếm khuyết đã giảm xuống còn 20 trong vòng vài tuần; chẳng bao lâu sau đã giảm xuống còn 4.
Sự cải tiến nhanh chóng này không chỉ giúp công ty nhận được chứng nhận từ Intel mà còn mang lại những đơn đặt hàng đáng kể từ gã khổng lồ bán dẫn. Năm 1988, bằng cách ký hợp đồng với Intel để sản xuất các linh kiện wafer cấp thấp hơn, TSMC đã tạo dựng được tên tuổi cho mình.
Ông Chang cũng thiết lập một bộ quy tắc và quy định toàn diện tại TSMC, đề ra các hướng dẫn và trách nhiệm giải trình rõ ràng. Ngoài khả năng lãnh đạo và tầm nhìn đẳng cấp thế giới, TSMC còn sở hữu môi trường vận hành và quản lý đẳng cấp thế giới.
Tuy nhiên, chỉ công nghệ tiên tiến và hiệu suất cao thôi là chưa đủ. Để thuyết phục nhiều công ty chip hơn, thường là các đối thủ cạnh tranh, giao phó các thiết kế có tính bảo mật cao của họ cho một nhà máy khác, khía cạnh quan trọng nhất là sự chính trực. Chỉ khi chiếm được lòng tin của khách hàng thì công ty mới có thể tiếp tục phát triển lành mạnh.
Ông Chang đã xác lập “Tính chính trực, Cam kết, Đổi mới và Niềm tin của Khách hàng” là bốn giá trị cốt lõi của TSMC. Những giá trị nền tảng này không chỉ là khẩu hiệu của công ty mà còn là nền tảng để TSMC xây dựng danh tiếng và thành công của mình.
Để giảm bớt lo ngại của khách hàng về rò rỉ thiết kế, nhân viên TSMC không được phép mang máy ảnh, điện thoại di động, đồng hồ, ổ cứng và các thiết bị điện tử khác vào nhà máy, thậm chí phải quẹt thẻ để vào nhà vệ sinh.
Cam kết về tính chính trực này không thể thiếu đối với TSMC đến nỗi có một câu nói ẩn dụ rằng: “Nếu bạn cắt mở một tấm wafer TSMC, mỗi inch sẽ được khắc chữ ‘sự chính trực’”.
Di sản
Với một tâm thái cạnh tranh đã trở thành huyền thoại, TSMC ngày càng giành được nhiều đơn đặt hàng quốc tế và thu về nhiều phần thưởng lớn. Nó không chỉ trở thành công ty có lợi nhuận cao nhất ở Đài Loan mà còn phát triển thành gã khổng lồ bán dẫn quốc tế, với vốn hóa thị trường khoảng 500 tỷ USD và thị phần toàn cầu cao nhất thế giới.
Trong bài phát biểu vinh danh ông Chang vào năm 2018, Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn (Tsai Ing-wen) cho biết thông qua TSMC, ông Chang đã giúp khai sinh ra ngành công nghiệp bán dẫn ở Đài Loan. Ông đã giúp Đài Loan nổi bật hơn trong mắt thế giới thông qua niềm đam mê đổi mới và xây dựng năng lực kỹ thuật của TSMC, bà Thái nói.
Hành trình của TSMC, vốn ban đầu vấp phải sự hoài nghi do mô hình xưởng đúc khác thường của ông Chang, đã định hình lại ngành công nghiệp bán dẫn. Mô hình này không chỉ thúc đẩy sự tăng trưởng của TSMC mà còn cho phép sự xuất hiện của các công ty thiết kế chip độc lập, làm thay đổi cục diện của ngành. Giáo sư Michael Porter của Trường Kinh doanh Harvard nhận xét rằng TSMC không chỉ tạo ra ngành công nghiệp của riêng mình mà còn là chất xúc tác cho việc tạo ra một ngành công nghiệp cho khách hàng của mình.
Ngoài mô hình kinh doanh, huyền thoại công nghệ Morris Chang tin rằng có ba yếu tố cần thiết cho sự thành công của một công ty - các giá trị, tầm nhìn và chiến lược. Ông nói: “Nếu chúng ta xếp hạng những thứ này thì các giá trị là quan trọng nhất; chúng quyết định tương lai của một công ty”.
Xuất hiện nổi bật tại hội nghị APEC
Tại Hội nghị Thượng đỉnh APEC (Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương) mới đây, ông Morris Chang xuất hiện nổi bật như một nhân vật trung tâm. Đại diện cho Đài Loan, ông Chang đã giao lưu với hơn một nửa số lãnh đạo quốc gia tham dự hội nghị thượng đỉnh.
Trong cuộc họp báo vào ngày 17/11 tại San Francisco, ông Chang đã nói về những tương tác của mình tại hội nghị thượng đỉnh. Mặc dù không tham gia các cuộc đàm phán song phương chính thức với Tổng thống Mỹ Joe Biden, nhưng ông Chang lưu ý rằng ông đã có rất nhiều sự tương tác với các nhà lãnh đạo Mỹ, bao gồm Ngoại trưởng Antony Blinken, Phó Tổng thống Kamala Harris và cố vấn cấp cao của Tòa Bạch Ốc Lael Brainard.
Hội nghị thượng đỉnh đã mang đến cho ông Chang nhiều cơ hội đối thoại không chính thức, trong đó có bữa trưa dành cho các quan chức quan trọng của APEC và bữa tối do Tổng thống Biden và Đệ nhất phu nhân chủ trì. Tại những cuộc gặp gỡ này, ông Chang đã trò chuyện với các nhà lãnh đạo như Thủ tướng Thái Lan Srettha Thavisin và Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long, chia sẻ những hiểu biết sâu sắc về ngành bán dẫn.
Chuyên môn về chất bán dẫn của ông Chang là thỏi nam châm thu hút sự tò mò và tôn trọng. Các nhà lãnh đạo đặt câu hỏi về sự thành công của Đài Loan trong lĩnh vực này và tìm kiếm lời giải thích về những nguyên lý cơ bản của công nghệ chip. Việc kể lại một cách đầy hài hước của ông Chang về những tương tác này đã làm nổi bật mối quan tâm thực sự của các nhà lãnh đạo đối với lĩnh vực hoạt động của TSMC.
Một quan chức đối ngoại Đài Loan chỉ ra sức ảnh hưởng đáng kể của ông Chang tại hội nghị thượng đỉnh, khi nhiều nhà lãnh đạo quan tâm tới công ty của ông. Điều này giúp nâng cao vị thế toàn cầu của Đài Loan và thúc đẩy tình hữu nghị quốc tế. Tuy nhiên, ông Chang cho biết ông không có tương tác nào với nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình trong sự kiện này.
Về vấn đề Mỹ hạn chế xuất khẩu công nghệ cao sang Trung Quốc, ông Chang bày tỏ sự ủng hộ đối với các biện pháp này, cho thấy TSMC sẽ tuân thủ các chính sách của Mỹ về lệnh cấm xuất khẩu chip.
Những con chip là bộ phận không thể thiếu trong hàng tỷ thiết bị điện tử trên toàn thế giới, bao gồm điện thoại di động, máy tính và ô tô. Với sự ra đời của trí tuệ nhân tạo, đặc biệt là AI tạo sinh, nhu cầu về chip tiên tiến đã tăng vọt. Khi thế kỷ 21 đang được định hình bởi trí tuệ nhân tạo, vai trò của chip tiên tiến như là cốt lõi của công nghệ AI càng nhấn mạnh vị trí then chốt của TSMC trên trường toàn cầu.
Lĩnh vực chip đang là một lĩnh vực nóng chứng kiến nhiều căng thẳng giữa Trung Quốc và phương Tây. Trung Quốc đang nỗ lực xây dựng sự độc lập về chip của mình, và đang phải đối mặt với nhiều khó khăn. Nước này được cho là rất "thèm muốn" năng lực sản xuất chip của TSMC và Đài Loan.
Năm nay đánh dấu lần thứ 7 ông Chang đại diện cho Đài Loan tại Hội nghị Thượng đỉnh APEC, trước đó ông từng đại diện cho các Tổng thống Đài Loan là bà Thái Anh Văn và ông Trần Thủy Biển.
Bảo Nguyên tổng hợp
