Hầu hết chúng ta đều muốn tận hưởng một chút hương vị của các món ăn khi vào những ngày lễ Tết. Tuy nhiên, 1% dân số sẽ xuất hiện cảm giác khó chịu sau bữa tối khoảng 20 phút, thậm chí họ phải gặp bác sĩ tiêu hóa trong vòng vài ngày sau đó.
Đó là một xu hướng diễn ra hàng năm mà tiến sĩ Daniel Davila, bác sĩ phẫu thuật đường tiêu hóa tại Trường Y Feinberg thuộc Đại học Northwestern, nhận thấy sau Lễ Tạ ơn.
Trả lời phỏng vấn với The Epoch Times, ông nói: “Thông thường điều này liên quan đến bệnh sỏi mật, vốn không hiếm gặp, đặc biệt là ở người Mỹ. Bệnh sỏi mật thường xảy ra do tiếp xúc với bữa ăn nhiều chất béo. Đặc biệt là sau Lễ Tạ ơn, không có gì lạ khi chúng tôi thấy bệnh nhân đến khám nhiều hơn sau dịp này - [các bữa ăn thường] chứa nhiều chất béo, gây ra các triệu chứng mới hoặc trầm trọng hơn liên quan đến sỏi mật”.
Sỏi mật - được tạo thành từ cholesterol hoặc bilirubin - có thể nhỏ như hạt cát hoặc lớn như quả bóng golf. Túi mật có thể tạo ra một hoặc hàng trăm sỏi mật với nhiều kích cỡ và chủng loại khác nhau; chúng phổ biến hơn ở các nước phát triển. Những người có nguy cơ mắc sỏi mật cao bao gồm những phụ nữ có nhiều estrogen, người lớn tuổi và những người có tiền sử gia đình. Các triệu chứng của nó tương tự như loét, viêm ruột thừa, viêm tụy và bệnh trào ngược dạ dày thực quản.
Ở góc phần tư phía trên bên phải của bụng có một cơ quan giống như túi nhỏ, nó có vai trò lưu trữ mật. Mật rất cần thiết để phân hủy chất béo thành axit béo trong quá trình tiêu hóa.
Mật - bao gồm chủ yếu là cholesterol, muối mật và bilirubin - thực ra được gan tạo ra. Nó được giữ trong túi mật cho đến khi cơ thể phát tín hiệu đổ vào ống mật dẫn đến tá tràng, lối vào ruột non.
Tiến sĩ Davila giải thích: “Một số tế bào trong ruột non phát hiện bữa ăn nhiều chất béo, gửi một loại hormone đến túi mật để tiết ra nhiều mật hơn. Đôi khi có những viên sỏi ở đó, làm xuất hiện các triệu chứng và gây đau đớn cho bệnh nhân”.
Kết quả là, ống mật có thể bị kẹt, thậm chí gây viêm túi mật, cũng như tổn thương cơ quan, ống mật hoặc gan. Sỏi cũng có thể khiến mật ứ lại trong ống dẫn và tràn vào các cơ quan lân cận như tuyến tụy, gây sưng tấy và mẩn đỏ.
Sỏi mật gây đau đớn
Tiến sĩ Davila giải thích, các cơn đau túi mật thường kéo dài khoảng 3-7 tiếng sau khi cơn đau bắt đầu. Khi cơn đau giảm đi, thường là do những viên sỏi tự bong ra.
Ông nói: “Đối với những người bị đau dai dẳng và kéo dài suốt 7 tiếng… những viên sỏi đó có thể không biến mất và họ cần phải nhập viện để được kiểm tra. Nó có thể xảy ra với bất cứ ai. Nhiều khi họ thậm chí còn không biết mình bị sỏi mật”.
Theo Viện Tiểu đường, Tiêu hóa và Bệnh thận Quốc gia (Hoa Kỳ), khoảng 25 triệu người Mỹ bị sỏi mật. Nó ảnh hưởng tới 15% dân số. Khoảng 1 triệu người được chẩn đoán mắc bệnh sỏi mật hàng năm, với khoảng 25% được điều trị, thường bằng phẫu thuật.
Loredana Shapson, dược sĩ, huấn luyện viên sức khỏe và bác sĩ trị liệu dinh dưỡng chức năng cho biết: “Cách khắc phục khẩn cấp để thoát khỏi cơn đau là cắt bỏ túi mật. Sỏi mật gây ra cơn đau rất lớn. Bạn hãy thử nghĩ xem, những ống dẫn mật đó nhỏ đến mức nào, liệu nó có chịu được tình trạng căng dày và đầy sỏi hay không. Khi nhắc đến sỏi, bạn đang nói về những vật sắc nhọn giống như pha lê. Cuối cùng chúng sẽ làm rách mô vải”.
Sống không có túi mật
Bởi vì bạn có thể sống mà không cần túi mật, nên cắt túi mật - phương pháp phẫu thuật phổ biến đối với tình trạng sỏi mật có vấn đề - không được coi là nguy cơ đối với sức khỏe tổng thể và chất lượng cuộc sống. Gan vẫn sản xuất ra lượng mật cần thiết. Nhưng nó có thể không đủ để hỗ trợ tiêu hóa đối với những bữa ăn lớn hoặc nhiều chất béo.
Cắt bỏ túi mật nói chung là an toàn, mặc dù tất cả các ca phẫu thuật đều có rủi ro do gây mê và tổn thương các cơ quan lân cận. Theo Mayo Clinic, các rủi ro khác bao gồm rò rỉ mật, chảy máu, nhiễm trùng, đông máu và viêm phổi. Nếu không có túi mật, nhu động ruột có thể trở nên yếu hoặc không nhất quán.
Bà Shapson nói: “Sau phẫu thuật, mật sẽ không còn được thêm vào quá trình tiêu hoá thức ăn. Bạn không thể ăn một số loại thực phẩm vì nó gây khó chịu cho dạ dày. Vậy thì việc tiêu thụ các loại thực phẩm sẽ bị hạn chế. Khi không có túi mật, rất có thể bạn sẽ bị táo bón”.
Ngoài ra, phẫu thuật không giải quyết hoàn toàn vấn đề đau sỏi mật, được gọi là sỏi ống mật chủ. Theo Trường Y khoa Icahn ở Mt. Sinai, sỏi vẫn có thể mắc kẹt trong các ống dẫn và gây ra các triệu chứng.
Trường hợp nghiêm trọng có thể xuất hiện triệu chứng buồn nôn và nôn, sốt, ớn lạnh, vàng da, nước tiểu có màu trà và phân nhạt màu. Quá trình biến đổi chính xác của mật thành sỏi vẫn chưa được hiểu đầy đủ.
Cứu túi mật
The Lancet năm 2019 kết luận rằng một số bệnh nhân không được hưởng lợi từ việc cắt bỏ túi mật.
Trong ba năm, 1.067 bệnh nhân đã được phân tích: 537 bệnh nhân được “chăm sóc thông thường” và 530 bệnh nhân được chỉ định áp dụng “chiến lược hạn chế” dành riêng cho phẫu thuật. Bệnh nhân được theo dõi trong một năm và 56% không bị đau ở nhóm hạn chế, so với 60% ở nhóm chăm sóc thông thường. Ngoài ra, nhóm hạn chế có 358 ca cắt túi mật, so với 404 ở nhóm chăm sóc thông thường.
Trong một tuyên bố, tiến sĩ Philip de Reuver, bác sĩ phẫu thuật tại Trung tâm Y tế Đại học Radboudumc và là tác giả chính của nghiên cứu: "Chúng tôi phải kết luận rằng phương pháp hạn chế không giải quyết được vấn đề. Việc cắt bỏ túi mật cũng không, bởi vì một năm sau thủ thuật, khoảng 40% bệnh nhân vẫn còn các triệu chứng. Cần có nghiên cứu mới hỏi bệnh nhân nào, với loại triệu chứng nào, được hưởng lợi nhiều nhất từ phẫu thuật cắt túi mật”.
Các nhà nghiên cứu tin rằng họ có thể xác định trước những bệnh nhân không được hưởng lợi từ phẫu thuật. Họ đã hoàn thành một nghiên cứu tiếp theo và phát triển một ứng dụng để giúp bệnh nhân và bác sĩ phẫu thuật đưa ra đánh giá tốt hơn.
Phẫu thuật không phải là phương pháp điều trị duy nhất cho sỏi mật, nhưng ursodiol, loại thuốc dùng để phá vỡ chúng, có thể mất nhiều tháng hoặc nhiều năm điều trị. Tán sỏi, sử dụng sóng xung kích để phá vỡ sỏi mật thành những mảnh nhỏ hơn, hiếm khi được sử dụng - thường kết hợp với ursodiol.
Dược sĩ Shapson cũng giúp đỡ những bệnh nhân muốn tránh phải cắt bỏ túi mật bằng nhiều loại thực phẩm bổ sung và thay đổi lối sống. Bà nói: “Bạn có thể cứu túi mật, ngay cả khi nó đầy bùn sỏi và tắc nghẽn”.
Dược sĩ cho biết, chìa khóa là làm loãng mật bằng cách:
- Uống nước ấm với chanh vào buổi sáng để kích thích hệ tiêu hóa.
- Uống enzym tiêu hóa.
- Tiêu thụ các loại thuốc đắng, chẳng hạn như rau arugula, trước mỗi bữa ăn.
- Ăn củ cải đường, có liên quan đến dòng chảy của mật tốt hơn.
- Uống đủ nước.
- Tiêu thụ chất béo chất lượng.
Bà Shapson nói: “Tránh dùng dầu hạt và sử dụng dầu bơ, dừa, ô liu, vừng và hạt mắc ca cũng như mỡ động vật hữu cơ ăn cỏ”.
Cân nặng cũng là một yếu tố
Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ cũng khuyến nghị nên ăn ít carbohydrate tinh chế, ít đường và tiêu thụ nhiều thực phẩm giàu chất xơ. Điều quan trọng nữa là giảm cân theo cách lành mạnh. Béo phì có liên quan đến bệnh túi mật.
Tiến sĩ Davila nói: “Thật khó để nói liệu nó có liên quan đến chế độ ăn kiêng hay không. Điều thú vị là, chúng tôi phát hiện ra rằng ngay cả việc giảm cân cũng có liên quan đến việc tăng khả năng mắc sỏi mật. Trước đây, chúng tôi đã thấy điều đó ở nhóm người có chủ ý giảm cân nhanh chóng hoặc đã phẫu thuật và giảm cân”.
Ông cho biết, mối liên hệ đó có thể là do nội tiết tố hoặc liên quan đến những thay đổi trong quá trình trao đổi chất. Khỏe mạnh nói chung có tác dụng bảo vệ cũng như giảm căng thẳng - điều này có thể tắt các cơ chế liên quan đến các vấn đề về tiêu hóa. Thật không may, một khi cơn đau sỏi mật bắt đầu, không có gì có thể làm dịu nó ngoại trừ thời gian.
“Hãy cố gắng giữ gìn và bảo vệ sức khỏe bằng tất cả các bữa ăn chứ không chỉ riêng Lễ Tạ Ơn”. Tiến sĩ Davila cho biết, cho dù bạn có bị sỏi mật hay không, đặc biệt là trong các dịp lễ, khi các bữa ăn có xu hướng béo hơn một chút, hãy lưu ý.
Theo Amy Denne - The Epoch Times
Hoàng Tuấn biên dịch
Amy Denney là phóng viên sức khỏe của The Epoch Times. Amy có bằng thạc sĩ về báo cáo các vấn đề công cộng của Đại học Illinois Springfield và đã giành được một số giải thưởng về báo cáo điều tra và sức khỏe. Cô thường viết các bài đề cập đến hệ vi sinh vật, các phương pháp điều trị mới và sức khỏe tích hợp.
