Theo một nghiên cứu gần đây, khoảng 3 tỷ người trên toàn thế giới đang mắc các bệnh về thần kinh vào năm 2021, cho thấy một cuộc khủng hoảng sức khỏe toàn cầu đang gia tăng.
Những phát hiện mới làm sáng tỏ hậu quả của chứng rối loạn này đối với cá nhân, gia đình và cộng đồng: từ chứng tự kỷ, đau nửa đầu đến đột quỵ và mất trí nhớ.
Tăng 18% số năm bị mất do tình trạng thần kinh
Theo nghiên cứu được công bố trên The Lancet Neurology, các dạng bệnh thần kinh khác nhau đã trở thành nguyên nhân hàng đầu gây suy yếu sức khỏe và tàn tật trên toàn cầu, với mức tăng 18% về số năm sống bị mất - được điều chỉnh theo tình trạng khuyết tật (DALY) trong khoảng thời gian từ năm 1990 – 2021.
Các nhà nghiên cứu, được tài trợ bởi Quỹ Bill & Melinda Gates, cũng phát hiện ra một sự chênh lệch đáng kể: Hơn 80% trường hợp tử vong và suy yếu sức khỏe do bệnh thần kinh xảy ra ở các nước thu nhập thấp và trung bình.
Điều này cho thấy sự bất bình đẳng trong việc tiếp cận dịch vụ điều trị và chăm sóc so với các quốc gia thu nhập cao.
Theo Tổng Giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới Tedros Adhanom Ghebreyesus, cần có các can thiệp nhắm trúng để giải quyết gánh nặng về thần kinh ngày càng tăng này và đảm bảo những người bị ảnh hưởng được tiếp cận với dịch vụ chăm sóc chất lượng, điều trị và phục hồi chức năng.
Trong một thông cáo báo chí, ông nói:
"Nghiên cứu này nên được coi là một lời kêu gọi hành động khẩn cấp để mở rộng các can thiệp nhắm trúng, cho phép ngày càng nhiều người mắc các bệnh thần kinh được tiếp cận với dịch vụ chăm sóc chất lượng, điều trị và phục hồi chức năng mà họ cần".
Đột quỵ, mất trí nhớ, đau nửa đầu và rối loạn phổ tự kỷ nằm trong số 10 bệnh thần kinh hàng đầu góp phần làm suy giảm sức khỏe được xác định bởi dữ liệu năm 2021.
Nguyên nhân nào dẫn đến sự gia tăng các bệnh về thần kinh?
Một mạng lưới phức tạp các yếu tố làm tăng gánh nặng toàn cầu đối với các rối loạn não và thần kinh:
1. Số trường hợp mắc bệnh bại liệt thần kinh do tiểu đường tăng vọt
Dữ liệu nghiên cứu cho thấy sự gia tăng nhanh chóng các trường hợp mắc bệnh thần kinh do tiểu đường, đã tăng gấp ba lần trên toàn cầu kể từ năm 1990, lên hơn 206 triệu trường hợp vào năm 2021, phù hợp với xu hướng gia tăng bệnh tiểu đường trên toàn thế giới.
Bệnh thần kinh do tiểu đường, một tình trạng liên quan đến tổn thương thần kinh phổ biến hơn ở chân và bàn chân, không chỉ do bệnh tiểu đường mãn tính hoặc lâu dài gây ra, mà thường xuyên hơn là do bệnh tiểu đường không được kiểm soát.
"Điều này có thể dẫn đến yếu, đau, tê và/hoặc ngứa ran ở các chi bị ảnh hưởng, điều này có thể gây ảnh hưởng đáng kể cho các hoạt động hàng ngày", Tiến sĩ Hai Hoang, bác sĩ thần kinh tại Weill Cornell Medicine ở New York, người không tham gia nghiên cứu, giải thích với The Epoch Times.
2. Tác động thần kinh của COVID-19
Nghiên cứu cũng nhấn mạnh những tình trạng mới nổi, chẳng hạn như các biến chứng thần kinh do COVID-19, góp phần vào gánh nặng chung của các rối loạn thần kinh.
Các nhà nghiên cứu đã kiểm tra tác động của các yếu tố nguy cơ có thể thay đổi đối với các bệnh thần kinh. Theo nghiên cứu, hơn một nửa số ca đột quỵ xảy ra do huyết áp cao.
Những yếu tố khác ảnh hưởng đến não, chẳng hạn như mất trí nhớ, hút thuốc và lượng đường trong máu cao cũng là nguyên nhân nổi bật.
Đối với một số cơn động kinh, uống quá nhiều rượu là lý do chính. Và đối với trẻ em gặp khó khăn trong học tập, tiếp xúc với chì là yếu tố góp phần chủ yếu.
3. Béo phì góp phần làm tăng tổn thương thần kinh
Bác sĩ Hoang cho biết, tỷ lệ béo phì gia tăng đóng vai trò trong việc gia tăng các bệnh về thần kinh.
Béo phì làm tăng tổn thương thần kinh thông qua các biến chứng phổ biến như huyết áp cao, cholesterol cao và bệnh tiểu đường.
"Thông qua các vấn đề này, nguy cơ đột quỵ, bệnh thần kinh và các tình trạng suy nhược khác cũng tăng lên", ông lưu ý.
Tuy nhiên, tiến sĩ John Littell, một bác sĩ gia đình ở Florida, lại giảm nhẹ vai trò của béo phì đối với sự gia tăng tỷ lệ suy giảm trí nhớ.
Ở bệnh nhân mắc chứng mất trí nhớ mà ông tiếp xúc, béo phì "hiếm khi" là một yếu tố. Nhưng ông nói thêm, trẻ em tự kỷ có xu hướng béo phì cao hơn so với trẻ em không tự kỷ.
3. Các bệnh thần kinh biểu hiện các mẫu tuổi riêng biệt
Trong một nghiên cứu khảo sát mẫu dân số lớn, các tình trạng thần kinh khác nhau sẽ tùy thuộc vào nhóm tuổi khác nhau, bác sĩ Littell nói với The Epoch Times.
"Nếu bạn chia thành các nhóm dân cư, rõ ràng điều đáng báo động nhất ở nhóm dân cư dưới 10 hoặc 15 tuổi là bệnh tự kỷ", ông nói. "Hoàn toàn chính xác, không nghi ngờ gì nữa, đó phải là bệnh số một ở trẻ em".
Đối với người lớn tuổi, tiến sĩ Littell cho biết đó là "sự giằng co" giữa bệnh Parkinson và chứng mất trí nhớ hoặc các bệnh mạch máu não khác. "Điều đó dường như xuất hiện nhiều hơn trong 35 năm kinh nghiệm của tôi", ông nói thêm.
3. Mối liên hệ với vaccine
Một yếu tố khác góp phần vào các bệnh thần kinh ở cả hai nhóm tuổi là mối liên hệ với vaccine, tiến sĩ Littell nói.
"Số lượng vaccine áp dụng cho trẻ em và người lớn, đặc biệt là người cao tuổi, quá nhiều, và liệu chúng có thể gây ra sự gián đoạn nào đối với quá trình phát triển bình thường ở trẻ em hay không là một vấn đề đáng kể", ông nói.
Với các loại vaccine được phát triển gần đây, chẳng hạn như vaccine dành cho COVID-19, tiến sĩ Littell cho biết ông đã quan sát thấy tỷ lệ mắc bệnh mạch máu nhỏ (microangiopathy) tăng lên - một tình trạng liên quan đến tổn thương mạch máu nhỏ ở các cơ quan quan trọng, bao gồm cả não.
Điều này xảy ra ở mọi nghiên cứu, vốn dựa trên dữ liệu từ trước khi triển khai vaccine SARS-CoV-2.
Tình trạng này có thể gây ra các cục máu đông rất nhỏ (microthrombosis) trong não, có thể làm cản trở việc cung cấp máu giàu oxy tới trung tâm trí nhớ và các vùng não khác, ông nói thêm.
Một số nghiên cứu đã phát hiện ra những trường hợp bị vi huyết khối trong não liên quan đến bệnh lý vi mạch.
Các nghiên cứu khác đã phát hiện ra rằng COVID-19 có liên quan đến nguy cơ mắc bệnh vi mạch cao hơn so với vaccine và trường hợp xảy ra ở cả hai đều rất hiếm.
Nhìn chung, các rối loạn hệ thần kinh là một trong những tác dụng phụ thường gặp nhất được báo cáo sau khi tiêm vaccine COVID-19, theo các thử nghiệm của Pfizer và Moderna.
Protein gai được tìm thấy trong virus có cấu trúc giống với protein trong hệ thần kinh của người, vì vậy khi phản ứng miễn dịch của cơ thể nhắm vào protein gai của virus, nó có thể vô tình gây hại cho các tế bào thần kinh.
"Theo tôi, vaccine thực sự góp phần vào một số bệnh mất trí nhớ hoặc các bệnh thoái hóa não khác", tiến sĩ Littell nói.
Theo George Citroner - The Epoch Times
Chấn Hưng
George Citroner viết các bài báo về sức khỏe và y học, bao gồm các chủ đề ung thư, bệnh truyền nhiễm và tình trạng thoái hóa thần kinh. Anh đã được trao giải thưởng Media Orthopaedic Reporting Excellence (MORE) vào năm 2020 cho một câu chuyện về nguy cơ loãng xương ở nam giới.
