Một nữ bệnh nhân 20 tuổi bị đột quỵ não, hôn mê và co giật sau khi hút thuốc lá điện tử. Ảnh chụp phim cho thấy mạch máu não của cô gái bị xơ cứng như người già, máu trong cơ thể lưu thông chậm như dòng sông ô nhiễm. Ngoài ra, kiểm tra phát hiện tổn thương đa tạng, suy thận.
Giới trẻ ưa chuộng thuốc lá điện tử
Khảo sát của Tổ chức Y tế Thế giới WHO cho thấy, xu hướng sử dụng thuốc lá điện tử đang có dấu hiệu gia tăng trong nhóm thanh thiếu niên.
Tỷ lệ hút thuốc lá điện tử nói chung năm 2020 đạt 3,6%, tăng 18 lần so với năm năm trước đó. Trong số này, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở nhóm 15-24 tuổi là 7,3%, tiếp đó là 3,2% ở nhóm 25-44 tuổi.
Năm 2023, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở nhóm tuổi 13-17 là 3,5%, nhóm 11-18 là 7% và nhóm 13-15 là 8%.
Cùng năm, Trường Đại học Y tế công cộng đã khảo sát ý kiến của các học sinh từ lớp 6 đến 12 trên khắp 11 tỉnh thành. Kết quả cho thấy, nam giới trưởng thành (trên 15 tuổi) sử dụng thuốc là giảm trung bình 0,5%/năm.
Mặc dù tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu giảm đáng kể là một khía cạnh đáng khích lệ, nhưng thuốc lá điện tử vẫn khá được ưa chuộng ở các nhóm trẻ tuổi hơn, trong đó, nhóm 15-24 tuổi có tỷ lệ sử dụng là 7,3%, cao gấp đôi so với nhóm 25-44 tuổi (3,2%), hoặc gấp năm lần nhóm 45-64 (1,4%).
Núp bóng dưới nhiều hình thức
Các công ty sản xuất thuốc lá đã chi bộn tiền để nghiên cứu kỹ lưỡng, từ khâu thiết kế sản phẩm đến các chiến dịch quảng cáo, tiếp thị nhằm hấp dẫn và thu hút giới trẻ.
Họ nhắm vào những người nổi tiếng (KOLs), ký hợp đồng thoả thuận để quảng cáo và trả hoa hồng hậu hĩnh. Mục đích là để những người này gián tiếp đưa sản phẩm tiếp cận đến nhiều người hơn thông qua các bài viết, hình ảnh trên mạng xã hội.
Các thông điệp quảng cáo cho thuốc lá điện tử thường được bọc dưới nhiều hình thức khác nhau.
Chúng có thể xuất hiện dưới lớp vỏ sành điệu, kiểu dáng đẹp bắt mắt cùng nhiều tính năng tiện lợi và hương vị mới lạ.
Chúng cũng có thể được quảng cáo như một sản phẩm an toàn và ít tác hại hơn so với thuốc lá điếu thông thường, những lời lẽ kiểu như: “Giúp người dùng hạn chế tối đa các chất độc hại có trong thuốc lá truyền thống. Với mong muốn xây dựng một tương lai không khói thuốc”…
Những chiêu trò này đã thành công trong việc đánh lừa giới trẻ, khiến họ cho rằng thuốc lá điện tử là một sản phẩm thay thế an toàn cho thuốc lá điếu vì chứa ít nicotine, ít độc, mùi hương dễ chịu, không hôi và ám mùi.
Bà Nguyễn Thị An, Giám đốc tổ chức HealthBrigde Việt Nam, cho biết thuốc lá điện tử “ẩn mình” dưới nhiều hình thức như thỏi son, thuốc trị mụn, mỹ phẩm, bàn chải điện, hộp sữa, que kem.
Hơn nữa, giá thành của loại sản phẩm này khá rẻ, chỉ từ 17.000 đồng, kèm khuyến mại như mua 2 tặng 1, tặng tinh dầu. Vì vậy, người trẻ với điều kiện tài chính hạn hẹp càng dễ tiếp cận với chúng.
Xu hướng sử dụng gia tăng trong giới trẻ không chỉ do tình trạng thiếu kiểm soát và quản lý, dẫn đến việc bày bán tràn lan trên thị trường, mà còn do hiệu ứng truyền tay.
Khảo sát mua thuốc lá điện tử trong một tháng qua cho thấy, hơn 60% người trẻ cho biết họ được người khác cho, bạn bè chia sẻ dùng chung, hơn 20% mua trên mạng và chỉ 2% mua từ chính bạn của mình.
Chất độc hại
Mặc dù vậy, tác hại của thuốc lá điện tử là điều không lường trước, không ít trường hợp phải nhập viện khẩn cấp sau khi sử dụng loại thuốc lá độc hại này.
Tại Hội thảo cung cấp thông tin về tác hại của thuốc lá mới và đề xuất biện pháp quản lý các sản phẩm này để bảo vệ sức khoẻ cộng đồng do Bộ Y tế tổ chức ngày 22/3, Tiến sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết hầu như tuần nào trung tâm cũng tiếp nhận ca cấp cứu do ngộ độc thuốc lá điện tử.
Một nữ bệnh nhân 20 tuổi bị đột quỵ não, hôn mê và co giật sau khi hút thuốc lá điện tử. Ảnh chụp phim cho thấy mạch máu não của cô gái bị xơ cứng như người già, máu trong cơ thể lưu thông chậm như dòng sông ô nhiễm. Ngoài ra, kiểm tra phát hiện tổn thương đa tạng, suy thận. Chẩn đoán cho thấy bệnh nhân bị ngộ độc do thuốc lá có chứa ma tuý tổng hợp.
Cũng có trường hợp thiếu niên 17 tuổi nhập viện với dấu hiệu động kinh, giảm trí nhớ và mất ngủ sau khi hút thuốc lá điện tử.
Thuốc lá điện tử chứa các chất gây độc gồm nicotin, hương liệu, các hoá chất dạng hơi… có thể làm tăng rủi ro sức khoẻ cho người sử dụng.
Bác sĩ Nguyên còn cảnh báo, thuốc lá điện tử là môi trường chứa chấp chính của các loại ma tuý tổng hợp. Việc đưa các loại ma túy, cần sa vào trong thuốc lá điện tử bán cho người sử dụng khiến nguy cơ dùng ma túy tăng gấp 3,5 lần so với không hút thuốc lá điện tử…
Theo bác sĩ Nguyên, người hút thuốc lá điện tử đa số là người trẻ dưới 30 tuổi, khi sử dụng, toàn bộ cơ quan từ não, tim, phổi, thận và mạch máu của họ đều đang chịu tổn thương nghiêm trọng.
Cấm thuốc lá điện tử là bảo vệ sức khoẻ của thế hệ trẻ Việt Nam
Bác sĩ Nguyên cho rằng việc thả nổi thuốc lá điện tử sẽ đem lại hậu quả khó lường, bất kỳ bảo hiểm nào cũng không thể trả đủ chi phí điều trị do tác hại của chúng.
Tính đến nay, ít nhất 39 quốc gia đã ban hành lệnh cấm thuốc lá điện tử, trong đó cả 5 nước thuộc Đông Nam Á như Lào, Campuchia, Singapore, Thái Lan và Brunei.
Hiện tại, thị trường thuốc lá điện tử ở Việt Nam vẫn chưa hình thành, việc mua bán chủ yếu diễn ra thông qua hàng xách tay và internet. Do đó, việc ban hành quy định cấm trước khi chúng được sử dụng rộng rãi là điều cần thiết.
Theo Thạc sĩ Đinh Thị Thu Thuỷ, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), việc cho phép sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử sẽ đi ngược lại với cam kết của Việt Nam khi tham gia Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá, mục tiêu của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và Chiến lược Quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030 cũng như các kế hoạch, chiến lược về nâng cao sức khỏe tại Việt Nam.
Bộ Y tế đề xuất Nhà nước cần phải có lệnh cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo thuốc lá mới.
Tán thành với đề xuất này, Thạc sĩ Nguyễn Tuấn Lâm cho hay, theo khuyến cáo của WHO, các sản phẩm thuốc lá mới rất độc hại, cả tác hại ngắn hạn và dài hạn.
Nếu không được ngăn chặn hiệu quả, sẽ có nguy cơ cao tạo ra một thế hệ trẻ nghiện nicotine và nhấn chìm những kết quả của phòng, chống tác hại thuốc lá trong những năm gần đây.
Nhóm sản phẩm cần cấm gồm: Các sản phẩm nicotine bao gồm thuốc lá điện tử, túi nicotine và các sản phẩm nicotine mới nổi khác; hệ thống phân phối điện tử không chứa nicotine (thuốc lá điện tử không chứa nicotine); sản phẩm thuốc lá nung nóng.
Về lâu dài, cần chuyển và hoàn thiện tiếp các quy định cấm từ nghị quyết vào trong luật sửa đổi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá.
Hoàng Tuấn (tổng hợp)
