Thị trường xe điện đang tỏ ra khá khốc liệt và tàn bạo đối với các nhà sản xuất xe phương Tây. Đồng thời, các công ty này đang gặp nhiều bất lợi trước sự trỗi dậy của các nhà sản xuất xe điện của Trung Quốc. Câu hỏi về lợi thế ít phát thải của xe điện và tính khả thi trong việc cung cấp năng lượng cho xe điện từ lưới điện của Mỹ vẫn còn đó.
Trong lúc chính quyền Tổng thống Biden đang ca ngợi “sự chuyển đổi lịch sử sang xe điện” của Mỹ trong thập kỷ tới và các nhà sản xuất ô tô đang cam kết rằng họ đang cải tiến dây chuyền sản xuất của mình để hướng tới tương lai của xe điện, cho đến nay, một nhóm người liên quan đã bị loại khỏi các cuộc thảo luận - người tiêu dùng.
Giờ đây, người tiêu dùng đang lên tiếng.
Với những chiếc xe điện chạy pin (EV) chưa bán được nằm chất đống ở các đại lý, các nhà sản xuất ô tô đang giảm giá trong nỗ lực tuyệt vọng để bán được chúng. Họ đồng thời đang phải gánh chịu khoản lỗ nhiều tỷ USD trong khi làm như vậy.
-
- F-150 Lightning của Ford Motor Company trên dây chuyền sản xuất tại Trung tâm xe điện Rouge của họ ở Dearborn, Michigan, Mỹ, vào ngày 08/09/2022. (Ảnh: Jeff Kowalsky/AFP qua Getty Images)
Ông Vince Sheehy, một nhà buôn xe hơi ở Washington cho biết trong một cuộc phỏng vấn với Business Insider: “Đó luôn là chiến lược ‘chế tạo nó và khách hàng sẽ đến’”. "Và họ đang không đến".
Trong báo cáo thu nhập được công bố vào tuần trước, Ford thông báo rằng bộ phận xe điện của hãng đã lỗ 1,33 tỷ USD trong quý vừa rồi, ngoài mức lỗ 1,08 tỷ USD trong quý trước đó. Ford cho biết họ sẽ ngừng sản xuất Mustang Mach-E chạy điện và cắt giảm khoản đầu tư 12 tỷ USD theo kế hoạch vào sản xuất xe điện mới, bao gồm cả việc trì hoãn việc mở nhà máy pin ở Kentucky.
Tương tự, GM công bố lợi nhuận đạt 1,5 tỷ USD trong quý này, một phần do thua lỗ về xe điện. Giám đốc điều hành GM Mary Barra, người trước đây từng tuyên bố rằng tương lai của công ty GM hoàn toàn là xe điện, đã thông báo rằng GM sẽ giảm mục tiêu sản xuất 500.000 xe điện trong 12 tháng tới, đồng thời cho biết quá trình chuyển đổi sang xe điện sẽ “hơi gập ghềnh”.
Vào ngày 17/10/2023, GM cho biết họ sẽ trì hoãn việc sản xuất xe tải chạy hoàn toàn bằng điện tại nhà máy ở Michigan cho đến cuối năm 2025.
Mặc dù vậy, nhiều nhà phân tích ô tô vẫn tiếp tục dự đoán rằng ngày tàn của ô tô động cơ đốt trong (ICE) đã sắp đến và tương lai của xe điện là điều không thể tránh khỏi.
JATO, một công ty phân tích ô tô, tuyên bố rằng “trong khi nhu cầu của người tiêu dùng đối với xe ICE sẽ còn duy trì trong thời gian ngắn, hoạt động sản xuất sẽ dần bị loại bỏ do [các nhà sản xuất ô tô] đẩy nhanh kế hoạch điện khí hóa của họ”.
Một vụ đặt cược tồi
Tuy nhiên, ngay cả với áp lực của chính phủ và sự chắc chắn của các nhà phân tích rằng xe điện chính là tương lai, các nhà sản xuất ô tô có thể bắt đầu tự hỏi liệu họ có đang thực hiện một canh bạc nguy hiểm khi lao vào một thị trường có thể không có đủ nhu cầu hay không, hoặc có thể họ không thể cạnh tranh với những chiếc xe điện rẻ hơn sản xuất tại Trung Quốc.
Giám đốc tài chính của Mercedes ông Harald Wilhelm đã tóm tắt tâm lý của nhiều công ty ô tô phương Tây, nêu rõ trong cuộc gọi với các nhà phân tích trong ngành vào ngày 26/10 rằng thị trường xe điện là “một không gian khá tàn bạo. Tôi khó có thể tưởng tượng được tình trạng hiện tại là hoàn toàn bền vững”.
Mercedes được cho là đang giảm giá gần như toàn bộ dòng xe điện của mình.
Nhà kinh tế học Stephen Moore cho biết trong một cuộc phỏng vấn với Fox News rằng xe điện có thể là “sự đại bại lớn kế tiếp” của các nhà sản xuất ô tô, so sánh chúng với vụ đặt cược tai hại của Ford vào mẫu xe “Edsel” vào những năm 1950.
Ông Moore nói: “Người mua ô tô không muốn chúng”.
Trong một cuộc thăm dò vào tháng 2/2023 do Viện Chính sách Năng lượng tại Đại học Chicago thực hiện, chỉ 19% số người được hỏi cho biết “rất” hoặc “cực kỳ” có khả năng họ sẽ mua xe điện. Khoảng một nửa số người được hỏi cho biết họ sẽ không mua xe điện và người tiêu dùng thường nói về chi phí cao, phạm vi hoạt động hạn chế và lo lắng về việc không thể sạc pin như là mối quan tâm chính của họ.
Ông Akio Toyoda, Chủ tịch Toyota, công ty có thời gian hoài nghi về xe chạy hoàn toàn bằng điện, đã nói với những người tham dự Triển lãm Di động Nhật Bản vào ngày 25/10 rằng “cuối cùng thì mọi người cũng đã nhận thấy thực tế” về xe điện.
-
- Ông Akio Toyoda tại cuộc họp về chiến lược pin xe điện tại phòng trưng bày của công ty Toyota ở Tokyo, Nhật Bản, vào ngày 14/12/2021. (Ảnh: Behrouz Mehri / AFP qua Getty Images)
Toyota là công ty tiên phong trong công nghệ hybrid và cũng đang phát triển dòng xe ô tô chạy bằng hydro. Từng là một trong số ít các nhà sản xuất ô tô có quan điểm “bảo thủ", Toyota đã tuyên bố rằng, thay vì cố gắng thị trường tiếp nhận xe điện, người tiêu dùng có thể quyết định loại ô tô nào họ muốn. [Tuy nhiên CEO mới của Toyota, ông Koji Sato lại là một người ủng hộ tích cực cho xe điện, trái ngược với vị Chủ tịch].
Giám đốc điều hành Honda Toshihiro Mibe đã thông báo vào ngày 25/10/2023 rằng công ty của ông đang hủy bỏ dự án với GM để phát triển xe điện có giá dưới 30.000 USD.
Ông Mibe nói: “Sau khi nghiên cứu vấn đề này trong một năm, chúng tôi quyết định rằng việc kinh doanh này sẽ khó khăn. Vì vậy, hiện tại chúng tôi đang kết thúc việc phát triển xe điện giá cả phải chăng”.
Cách đây vài tuần, Ford cho biết họ đang có kế hoạch giảm sản lượng xe bán tải chạy điện F-150 lightning và sẽ thay đổi để tái tập trung vào xe hybrid.
Trong khi đó, các công ty khởi nghiệp xe điện đang mất đi sự ưu ái ở Phố Wall, với các công ty từng được kỳ vọng như Rivian, Lordstown, Volta và Lucid hiện không đạt được các mục tiêu tài chính.
Lợi thế của Trung Quốc
Nếu các nhà sản xuất ô tô phương Tây thực sự đang đặt cược vào một tương lai chạy hoàn toàn bằng điện thì họ đang gia nhập thị trường này với vô số bất lợi so với các nhà sản xuất ô tô đang lên ở Trung Quốc. Theo các nhà phân tích của JATO, Trung Quốc đã sánh ngang với các nhà sản xuất ô tô phương Tây về chất lượng xe điện và đang sản xuất chúng với chi phí thấp hơn nhiều.
-
- Một người đàn ông đi ngang qua bảng quảng cáo mẫu xe mới của nhà sản xuất ô tô điện Trung Quốc Li Auto, tại một trung tâm mua sắm ở Bắc Kinh, Trung Quốc, vào ngày 12/08/2021. (Ảnh: Jade Gao/AFP qua Getty Images)
Ông Felipe Munoz, nhà phân tích toàn cầu tại JATO Dynamics, cho biết: “Giá bán lẻ trung bình của một chiếc ô tô điện có sẵn ở Trung Quốc hiện thấp hơn một nửa so với giá ở cả châu Âu và Mỹ”. Và trong khi các nhà sản xuất ô tô phương Tây tập trung vào phân khúc thị trường cao cấp, phục vụ người giàu, Trung Quốc lại tập trung vào sản xuất xe điện giá cả phải chăng, với 78% xe điện do Trung Quốc sản xuất có giá dưới 43.500 USD và 1/3 có giá dưới 21.700 USD.
Hơn nữa, trong khi người tiêu dùng Mỹ hiện phải trả nhiều hơn 146% cho chiếc xe điện rẻ nhất so với chiếc ô tô đốt trong rẻ nhất, thì ở Trung Quốc, chiếc xe điện rẻ nhất lại có giá thấp hơn 8% so với chiếc ô tô động cơ đốt trong rẻ nhất. Do đó, Trung Quốc đang đạt được lợi thế về quy mô, với doanh số bán xe điện nội địa đạt 25 triệu chiếc.
Chiến lược giá của các hãng xe Trung Quốc cho phép họ không chỉ chiếm lĩnh thị trường nội địa mà còn chiếm thế thượng phong ở các nước đang phát triển. Theo phó chủ tịch JATO Samir Sawalhi, xe Trung Quốc hiện chiếm phần lớn xe điện được bán ở Israel, Nga và Thái Lan, đồng thời hơn 1/4 số xe điện được bán ở Brazil, Malaysia, Mexico, Philippines, Chile và Indonesia.
Trung Quốc cũng đang thâm nhập vào Ảrập Xêút, Úc và New Zealand.
Trung Quốc không chỉ có chi phí lao động thấp hơn đáng kể mà còn có thể hỗ trợ ngành công nghiệp của mình bằng các nhà máy than giá rẻ và đáng tin cậy. Có lẽ quan trọng hơn nữa, nó thống trị phần lớn chuỗi cung ứng nguyên liệu thô của pin xe điện.
Ví dụ, Trung Quốc kiểm soát 67% việc tinh chế lithium, một trong những nguyên liệu cần thiết để sản xuất pin xe điện. Và Trung Quốc có thể cắt giảm nguồn cung cho các nhà sản xuất ô tô phương Tây, điều này đã được thể hiện qua động thái gần đây nhằm hạn chế xuất khẩu than chì.
Chính quyền Trung Quốc dường như có cam kết sâu sắc trong việc phát triển ngành công nghiệp ô tô quốc gia và xe điện đang chứng tỏ là điểm khởi đầu lý tưởng.
Ông Munoz nói: “Tiến bộ nhanh chóng mà Trung Quốc đạt được trong việc sản xuất xe điện có giá cạnh tranh, có thể so sánh với phần còn lại của thế giới về cả công nghệ và kiểu dáng là một phần trong tham vọng tăng trưởng kinh tế của nước này”. “Với sự tăng trưởng của nền kinh tế Trung Quốc có dấu hiệu chậm lại, ngành công nghiệp ô tô điện của nước này ngày càng trở nên quan trọng trong việc hỗ trợ nền kinh tế bằng những việc làm xanh và đổi mới công nghệ”.
Mỹ cố gắng bắt chước Trung Quốc
Mỹ đang cố gắng sao chép chiến lược của Trung Quốc, với hàng trăm tỷ chi tiêu và trợ cấp liên bang hiện được dành cho việc tái thiết ngành công nghiệp ô tô của Mỹ thông qua kế hoạch hóa tập trung.
Tòa Bạch Ốc thông báo vào ngày 17/4 rằng “là một phần trong mục tiêu của Tổng thống Joe Biden là có 50% tổng doanh số bán xe mới là xe điện vào năm 2030, Tòa Bạch Ốc đang công bố các cam kết công và tư nhằm hỗ trợ quá trình chuyển đổi lịch sử sang xe điện của Mỹ (EV) trong Thử thách tăng tốc EV”.
Tòa Bạch Ốc cho biết: “Nhờ sự lãnh đạo và các khoản đầu tư lịch sử của Tổng thống Biden, doanh số bán xe điện đã tăng gấp ba lần và số lượng cổng sạc công cộng đã tăng hơn 40% kể từ khi ông nhậm chức”. “Hiện có hơn ba triệu xe điện trên đường và hơn 135.000 cổng sạc xe điện công cộng trên toàn quốc”.
-
- Những chiếc xe GMC Hummer EV được nhìn thấy khi tổng thống Mỹ thăm nhà máy lắp ráp xe điện General Motors Factory ZERO ở Detroit, Michigan, Mỹ, ngày 17/11/2021. (Ảnh: Mandel Ngan / AFP qua Getty Images)
Những vấn đề lớn
Rõ ràng, mục tiêu định hướng lại các nhà sản xuất ô tô phương Tây, khiến họ rời bỏ xe ICE và xe hybrid, các sản phẩm mà họ có lợi thế cạnh tranh về nhận diện thương hiệu, chuỗi cung ứng và chuyên môn kỹ thuật trong nhiều thập kỷ, và hướng tới xe điện, sản phẩm mà họ đang gặp bất lợi trước Trung Quốc, tất cả là để phục vụ mục tiêu giảm lượng khí thải CO2. Tuy nhiên, điều kỳ lạ là các quy định của EPA [Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ] được thiết kế để buộc các nhà sản xuất ô tô chuyển sang sản xuất xe điện chỉ đo lượng khí thải ở ống xả của xe; họ không tính đến lượng khí thải từ việc khai thác và tinh chế nguyên liệu thô, từ việc lắp ráp pin hoặc từ việc sạc chúng trên lưới điện khi xe điện chạy trên đường.
Nếu những yếu tố này được tính đến, các loại xe điện thường không cung cấp giải pháp thay thế phát thải thấp hơn đáng kể khi so sánh với xe ICE. Theo một nghiên cứu của Cổng thông tin Khí hậu của Viện Công nghệ Massachusetts, việc liệu xe điện có phát thải thấp hơn khi so sánh với xe ICE hoặc xe hybrid trong suốt vòng đời của chúng phụ thuộc rất lớn vào loại năng lượng được dùng để sạc chúng.
Nếu ô tô được vận hành ở một quốc gia như Na Uy, nơi sản xuất phần lớn điện từ thủy điện, xe điện sẽ tạo ra ít CO2 hơn trong suốt vòng đời của chúng. Nếu chúng được vận hành ở Trung Quốc hoặc các vùng của Mỹ sản xuất phần lớn điện từ than, lợi thế trong việc giảm lượng khí thải CO2 sẽ biến mất.
-
- GMC Hummer EV tại nhà máy lắp ráp xe điện Factory ZERO của General Motors ở Detroit, Michigan, Mỹ, vào ngày 17/11/2021. (Ảnh: Nic Antaya / Getty Images)
Những người hoài nghi về chính sách công nghiệp ô tô của Mỹ cũng chỉ ra rằng lưới điện của Mỹ khó có thể đáp ứng được nhu cầu bổ sung từ xe điện, đặt ra câu hỏi liệu người tiêu dùng có thể cung cấp năng lượng cho xe điện một cách đáng tin cậy hay không nếu xe điện đạt được thị phần đáng kể.
Trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 4 với The Epoch Times, ông John Moura, giám đốc đánh giá độ tin cậy của Công ty Độ tin cậy Điện lực Bắc Mỹ (NERC), một cơ quan quản lý quốc gia, cho biết “một bộ sạc xe điện [tiêu tốn điện] tương đương với khoảng 2,5 máy điều hòa không khí cỡ bình thường”.
Ông Moura cho biết: “Ngày nay, chúng ta không có công suất phát điện cần thiết để phục vụ bất kỳ tỷ lệ phần trăm nào trong tổng số ô tô điện ở một khu vực nhất định”. “Ngày nay không có khu vực nào có đủ khả năng để xử lý nó”.
Bảo Nguyên tổng hợp
