Sự đảo cực Mặt trời vào năm 1859 đã khiến cho hệ thống lưới điện và thông tin liên lạc trên Trái đất bị gián đoạn. Sự kiện năm 2024 này dự kiến sẽ xảy ra từ tháng 4 đến tháng 8; các nhà khoa học cũng đã có dự báo trước và ‘không quá lo lắng'!
Các cực từ của mặt trời sắp đảo ngược, điều này có thể tạo ra ánh sáng phía Bắc ở vĩ độ thấp hơn, các cơn bão mặt trời dữ dội hơn, gây nguy hiểm cho các phi hành gia và hệ thống liên lạc vệ tinh. Tuy nhiên, các chuyên gia dự báo không có lý do gì lớn đáng lo ngại.
Nhiều ngôi sao và hành tinh, bao gồm Trái đất và mặt trời, có từ trường. Tuy nhiên, những từ trường này không ổn định và chúng chuyển đổi theo chu kỳ trong các chu kỳ cao điểm của Mặt trời.
Paul Charbonneau, một nhà vật lý năng lượng mặt trời tại Đại học Montreal, đã nhận xét về chu kỳ từ tính của mặt trời, nói rằng: “Chúng tôi thực sự đang nhìn thấy mặt trời hoạt động mạnh hơn so với trước đây khoảng 20 năm”.
Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (United States Geological Survey), trong khi cực từ phía Bắc của Trái đất không thường xuyên chuyển đổi xuống phía Nam và ngược lại (từ 10 nghìn năm một lần đến 50 triệu năm một lần), thì các cực từ của Mặt trời lại chuyển đổi liên tục cứ sau 11 năm.
Vì vậy, trong khi lần đảo ngược cuối cùng của Trái đất xảy ra cách đây vào khoảng 780.000 năm trước; thì lần đảo cực từ của Mặt trời lần trước mới xảy ra vào năm 2013. Theo một bài báo đăng trên trang Arxiv, các nhà khoa học dự đoán sự đảo cực tiếp theo của Mặt trời sẽ xảy ra vào một thời điểm nào đó trong năm 2024.
Tại sao các cực của mặt trời lại bị đảo ngược?
Theo NASA, dòng điện trong mặt trời được tạo ra “bởi dòng khí nóng, bị ion hóa” và từ trường là sản phẩm phụ. Các nhà khoa học gọi quá trình này là “máy phát điện”.
NASA giải thích rằng máy phát điện “tự tổ chức lại” ở đỉnh điểm của mỗi chu kỳ kéo dài khoảng một thập kỷ của mặt trời.
Nhà vật lý mặt trời Phil Scherrer của Stanford đã mô tả quá trình này: “Từ trường cực của mặt trời yếu đi, tiến về 0 và sau đó xuất hiện trở lại với cực ngược lại. Đây là một phần bình thường của chu kỳ mặt trời.”
Đảo ngược cực từ Mặt trời có thể gây ra thiệt hại gì?
Theo Earth Sky, sự đảo cực từ của Mặt trời thường gây ra những cơn bão mặt trời dữ dội hơn, có thể gây gián đoạn cho các vệ tinh, hệ thống thông tin liên lạc và GPS trong không gian và có thể vô hiệu hóa mạng lưới điện.
Các nhà vật lý của NASA James Green và Scott Boardsen đã xuất bản một bài báo nêu về một ví dụ nổi tiếng về các cơn bão mặt trời dữ dội trên tạp chí Advances in Space Research. Họ mô tả “cơn bão địa từ lớn” nhất mà chúng ta biết đã xảy ra vào mùa hè năm 1859, đó là “sự kiện thời tiết không gian nổi tiếng nhất trong hai trăm năm qua”. Nó thường được gọi là “Sự kiện Carrington”.
Mùa hè năm đó, cường độ cực quang được ghi nhận ở mức dữ dội, những người chứng kiến tận mắt đã miêu tả chúng như là “máu hoặc màu đỏ thẫm đậm”, sáng đến mức “có thể đọc được một tờ báo”. Thậm chí đã đánh thức một số người đang ngủ trong buổi cắm trại trên núi ở Colorado Rockies, Mỹ, và khi đó có người còn khẳng định đó là “ánh sáng ban ngày và bắt đầu chuẩn bị bữa sáng”.
Xa hơn về phía tây ở San Francisco, tờ San Francisco Herald đăng một bài viết tương tự: “Toàn bộ bầu trời dường như gợn sóng giống như một cánh đồng lúa mì trong cơn gió lớn; vùng nước của Vịnh phản chiếu màu sắc rực rỡ của Cực quang.”
Như Cơ quan Vũ trụ Quốc gia Nam Phi mô tả, sự đảo ngược cực từ không chỉ tạo ra các ánh sáng phía bắc sống động hơn (và nhiều ánh sáng phía nam hơn), mà nó còn “tàn phá” mạng lưới các dây điện báo thời bấy giờ.
Tờ Advances in Space Research đã viết: “Một phần đáng kể trong số 200.000 km đường dây điện báo trên thế giới đã bị ảnh hưởng, bị đứt đoạn trong thông tin liên lạc, không sử dụng được và có “tác động kinh tế thực sự”.
Sự đảo cực của năm 2024 sẽ mang lại những thay đổi gì?
Bình thường thì từ trường của Trái đất sẽ làm chệch hướng các cơn bão mặt trời. Về sự kiện năm nay, giáo sư kỹ thuật hàng không vũ trụ tại Đại học Colorado Boulder Delores Knipp đã nói với Vox rằng những cơn bão mặt trời dữ dội “có thể đi xuyên qua từ trường của Trái đất và cho phép nhiều năng lượng và khối lượng hơn đi vào khí quyển Trái đất; và khi điều đó xảy ra, chúng ta thấy có đủ loại tác động.”
Trong những trường hợp như năm 1859, bão mặt trời “có thể làm gián đoạn nguồn điện trên Trái đất” và “rất nguy hiểm đối với các vệ tinh và phi hành gia”, Smithsonian đưa tin.
Tuy nhiên, Đài quan sát Mặt trời Quốc gia của Mỹ cho biết không cần phải hoảng sợ và sự đảo cực liên tục của mặt trời là bằng chứng cho thấy các nhà khoa học của chúng ta đã hiểu được một phần về hoạt động của mặt trời.
Mike Murray, giám đốc chương trình tại Cung thiên văn Đại học Delta, dự đoán rằng hiện tượng đảo cực năm nay, có khả năng xảy ra trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 8, và sẽ “không có gì phải lo lắng”.
