Tìm hiểu các nguyên nhân đằng sau hiện tượng rụng tóc, tóc bạc sớm và các phương pháp điều trị, ngăn ngừa.
Mọi người đều mong muốn có được mái tóc bóng mượt và khỏe mạnh. Tuy nhiên, với nhiều người, khi họ gặp phải tình huống căng thẳng tâm lý cao độ, thay đổi thói quen hàng ngày, suy nhược cơ thể hay bệnh tật, đã đột ngột bị bạc tóc hoặc bị bạc thêm nhiều hơn.
Đây là một dấu hiệu cảnh báo cơ thể có thể đang có vấn đề tiềm ẩn nào đó. Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào tìm hiểu nguyên nhân gây ra tình trạng rụng tóc, tóc bạc sớm cũng như các phương pháp điều trị và phòng ngừa.
Tìm hiểu sinh lý và giải phẫu tóc
Mỗi sợi tóc mọc ra từ một nang tóc, nhú bì (dermal papilla) và chất nền (matrix) tạo thành bầu tóc ở gốc nang. Nhú bì điều chỉnh số lượng tế bào mầm, quyết định độ dài của tóc; nó còn chứa các mao mạch cung cấp dưỡng chất cho tóc. Chất nền tóc chứa các hắc tố bào tạo thành màu sắc của tóc. Ở phần giữa nang tóc, có tuyến bã tiết ra dầu để nuôi dưỡng cả tóc lẫn da đầu.
Khi lượng máu cung cấp từ các mao mạch ở đáy nang tóc không đủ hoặc khi tuyến bã tiết ra quá nhiều chất nhờn có thể làm tắc nghẽn lỗ chân tóc và gây viêm nhiễm. Điều này sẽ khiến cho nang tóc teo đi, dẫn đến rụng tóc. Mặt khác, thiếu hắc tố bào có thể dẫn đến sự phát triển của các sợi tóc bạc.
-
- Mỗi sợi tóc mọc ra từ một nang tóc, nhú bì (dermal papilla) và chất nền (matrix) tạo thành bầu tóc ở gốc nang. Ảnh: ET
8 Nguyên nhân chính gây rụng tóc
Nguyên nhân hàng đầu gây rụng tóc thường liên quan đến các yếu tố như di truyền, căng thẳng, bệnh tật, nội tiết tố, dinh dưỡng và chế độ ăn.
- Di truyền: Chủ yếu ảnh hưởng đến nam giới, chứng hói đầu ở nam giới hoặc chứng rụng tóc do nội tiết tố nam, là tình trạng di truyền do nội tiết tố nam gây ra và là dạng hói đầu phổ biến nhất. Loại rụng tóc này thường bắt đầu ở độ tuổi 20 đến 30, có tính chất gia đình và tiến triển nhanh nhất ở độ tuổi 30.
- Căng thẳng quá mức và mất cân bằng miễn dịch: Rụng tóc do những yếu tố này thường biểu hiện dưới dạng rụng tóc từng vùng hay còn gọi là “ma cạo đầu” trong y học cổ truyền Trung Quốc (TCM). Nó cũng bao gồm các tình trạng như rụng tóc tiết bã. Bệnh nhân có thể thấy một mảng tóc bị rụng đột ngột. Điều này được đặc trưng bởi chứng rụng tóc không kèm viêm, không để lại sẹo, có hình tròn hoặc hình bầu dục trên da đầu, có ranh giới rõ ràng và vùng da bị ảnh hưởng nhẵn mịn.
- Thuốc: Nhiều loại thuốc có tác dụng phụ gây rụng tóc. Chúng gồm các loại thuốc điều trị tăng huyết áp, tiểu đường, bệnh tim và tăng cholesterol. Ngoài ra, thuốc tránh thai, liệu pháp thay thế nội tiết tố cho cả nam và nữ, steroid, thuốc trị mụn trứng cá ở tuổi vị thành niên, thuốc kháng giáp trạng, thuốc chống động kinh và hóa chất trị liệu cũng đều được biết là có tác loại dụng phụ này.
- Thay đổi nội tiết tố: Phụ nữ có thể bị rụng tóc đáng kể trong những thời kỳ nội tiết tố dao động, chẳng hạn như sau khi sinh nở và mãn kinh. Nói chung, tình hình sẽ được cải thiện khi nồng độ hormone trở lại ổn định.
- Suy giáp trạng: Tuyến Giáp tiết ra nhiều loại hormone khác nhau để điều chỉnh quá trình trao đổi chất của cơ thể. Tuyến Giáp hoạt động kém có thể dẫn đến rụng tóc.
- Thiếu máu do thiếu sắt: Thiếu máu có thể làm giảm lượng máu cung cấp tới hệ vi mạch của nang tóc, dẫn đến tóc rụng rải rác, lan tỏa.
- Thiếu hụt các chất dinh dưỡng thiết yếu: Ngoài thiếu sắt, việc bổ sung không đủ các chất dinh dưỡng thiết yếu như protein hay vitamin nhóm C, B và kẽm cũng có thể dẫn đến rụng tóc.
- Thói quen ăn uống không lành mạnh: Tiêu thụ quá nhiều thực phẩm chiên, cay hoặc nướng cháy có thể góp phần gây rụng tóc. Nguyên nhân cơ bản là những thực phẩm như vậy có xu hướng gây ra tình trạng viêm mạn tính trong cơ thể, dẫn đến tuyến bã nhờn tăng tiết bất thường, làm da đầu có nhiều dầu, làm tắc nghẽn lỗ chân tóc và gây rụng tóc.
Ngoài ra, một loại nấm có tên Malassezia, tồn tại bình thường trên da đầu, tiêu thụ chất bã nhờn để phát triển. Khi bã nhờn được tiết ra quá mức, Malassezia sẽ phát triển quá nhanh chóng, dẫn đến viêm nang tóc, hậu quả là tóc rụng.
Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature vào năm 2021 cho thấy khi cho chuột ăn chế độ ăn nhiều chất béo, chúng sẽ phát triển lông thưa hơn do viêm tế bào gốc nang lông.
Điều trị chứng rụng tóc từng mảng
Trong bản y văn cổ “Tấm Gương Vàng của Y học”, bệnh rụng tóc từng mảng được mô tả như sau: “Tình trạng biểu hiện bởi tóc bị khô, cháy sém, rụng từng mảng, da trở nên đỏ sáng bóng, đi kèm với ngứa ngáy giống như có côn trùng đang bò, thường được ví với bị ma cạo trọc đầu. Nguyên nhân là do nang lông giãn rộng, tạo điều kiện cho khí (phong) bệnh xâm nhập. Điều này dẫn đến phong thừa và huyết khô, ngăn cản nuôi dưỡng tóc.
Nên dùng Thần Anh Dưỡng Chân Đan (神应养真丹) để giải quyết nguyên nhân gốc rễ, còn Hải Ngải Thang (海艾汤）thì dùng ngoài để giảm bớt các triệu chứng”.
1. Thần Anh Dưỡng Chân Đan
Thành phần: Đương Quy, Bạch thược, Xuyên khung, Cao Thục địa (Địa hoàng chưng rượu nấu thành cao), Khương hoạt và Thiên ma. Trong các bản văn y học cổ xưa cũng có đề cập đến việc thêm hạt đu đủ và hạt tơ hồng, mỗi loại có lượng bằng nhau, nghiền thành bột và viên thành những viên mật ong có kích thước bằng hạt đậu.
Phân tích công thức: Công thức này bắt nguồn từ “Luận về ba yếu tố gây bệnh và đơn thuốc”. Đương quy, Xuyên khung, Bạch thược và Thục địa có tác dụng bổ và hoạt huyết. Thục địa, hạt đu đủ và hạt tơ hồng có tác dụng dưỡng gan và thận. Khương hoạt và Thiên ma có vị chát, tính ấm, có tác dụng trừ phong, thông hoạt, dẫn thuốc lên đầu.
Phương pháp sử dụng: Dùng 10 gram mỗi lần, hai lần một ngày. Dùng sau bữa ăn với rượu ấm hoặc canh mặn.
2. Kỹ thuật châm Kim Thất Tinh
Kim Thất Tinh hay còn gọi là Kim Hoa Mai dùng để vỗ lên vùng da đầu bị ảnh hưởng. Kỹ thuật này có thể kích hoạt khí và lưu thông máu cục bộ, kích thích trao đổi chất và thúc đẩy mọc tóc. Nó đặc biệt hiệu quả đối với các vấn đề như chân tóc thưa và rụng tóc từng vùng.
Phương pháp ứng dụng: Khử trùng Kim Thất Tinh bằng cồn, sau đó vỗ nhẹ vào vùng da đầu bị rụng tóc cho đến khi nó hơi đỏ và ấm lên. Tiếp theo, thoa lên da một ít dầu cây Rum. Chú ý không dùng lực quá mạnh trong quá trình vỗ tránh gây tổn thương da. Nếu có chảy máu, bôi một ít dầu mè hoặc thuốc bôi ngoài da.
Một nghiên cứu cho thấy rằng những bệnh nhân mắc chứng rụng tóc tiết bã nhờn, sau khi bôi dung dịch Y học cổ truyền Trung quốc lên vùng bị ảnh hưởng và gõ nhẹ bằng Kim Thât Tinh, kết hợp với thuốc uống (cũng là của Y học cổ truyền Trung Quốc), đã có cải thiện đáng kể tình trạng rụng tóc và còn thúc đẩy mọc tóc. Tỷ lệ có hiệu quả đạt tới 95%.
Điều trị rụng tóc lan tỏa
Nguyên nhân chính dẫn đến rụng tóc lan tỏa là khí huyết không đủ, can, thận tinh thiếu, huyết hư, ứ huyết cục bộ. Phương pháp điều trị bao gồm kiện khí, bổ huyết, bổ gan, thận tinh và máu, hoạt huyết và loại bỏ huyết ứ.
Các công thức như Thập Toàn Đại Bổ Thang, Nhân Sâm Dưỡng Vinh Thang (人參養榮湯), Thất Bảo Mỹ Nhiêm Đan (七宝美髯丹) và Thông Khiếu Hoạt Huyết Thang (通竅活血汤) cũng có thể được sử dụng để trị liệu.
Chế độ ăn cho người bị rụng tóc
Để đảm bảo khả năng kích hoạt và độ chắc khỏe của tóc, cần phải cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho tóc, đặc biệt là 5 chất thiết yếu sau đây:
- Sắt: Nguồn cung cấp từ động vật bao gồm tiết heo, tiết vịt, thịt và hải sản. Nguồn thực vật bao gồm rau dền đỏ, rau bina Okinawa, rong biển, các loại đậu (như đậu nành, đậu đỏ và đậu xanh), chà là đỏ, chà là đen, nho khô, các loại nhân và hạt (như hạt vừng và hạt điều). Cơ thể hấp thu và sử dụng sắt từ nguồn động vật nhìn chung tốt hơn so với từ nguồn thực vật.
- Protein: các sản phẩm từ sữa, trứng, hải sản, thịt, các loại đậu và ngũ cốc nguyên hạt.
- Vitamin nhóm B: các thực phẩm giàu vitamin B6, B9, B12. Thực phẩm có nguồn gốc động vật bao gồm cá ngừ, cá hồi, gan heo, gan bò, thịt bò, ức gà, nghêu và sữa. Thực phẩm có nguồn gốc thực vật bao gồm gạo trắng, khoai tây, rau bina, măng tây, súp lơ, quả bơ và chuối.
- Vitamin C: kiwi, trái cây họ cam quýt, ổi, đu đủ, dâu tây và cà chua.
- Kẽm: hàu, trai, nghêu, tôm hùm, cua, thịt lợn, thịt bò, thịt cừu, lòng đỏ trứng, sữa, phô mai, các loại hạt (hạt điều, hạnh nhân và hạt bí ngô).
Các kỹ thuật chăm sóc tóc đơn giản và hiệu quả
1. Massage da đầu bằng cồn ngâm thuốc
Phương pháp điều trị rụng tóc chủ yếu chính là làm tăng cường lưu thông khí và huyết ở da đầu, từ đó kích thích tái tạo nang tóc. Có một kỹ thuật là xoa bóp vùng da đầu bị ảnh hưởng bằng cồn ngâm thuốc. Dùng khoảng 30 gram vỏ gừng và 60 gam Cốt Toái Bổ đem ngâm rượu trong 10 ngày. Sau đó dùng rượu này để xoa bóp.
2. Chải tóc bằng cả 10 ngón tay
Phương pháp đơn giản và thuận tiện nhất để điều trị và ngăn ngừa rụng tóc là “chải tóc thường xuyên”. Vào thời cổ đại, chải tóc rất được chú trọng trong việc giữ gìn sức khỏe.
Tô Đông Pha, một nhà thơ nổi tiếng thời nhà Tống, từng bị rụng tóc rất nhiều, đã nhận được lời khuyên từ một thầy thuốc lành nghề là hãy chăm chỉ chải tóc vào buổi sáng và buổi tối. Theo hướng dẫn của thầy thuốc, chải tóc hơn trăm lần trước khi ngủ và để tóc xõa ra khi nằm, Tô Đông Pha đã có thể chữa khỏi chứng rụng tóc của mình trong một thời gian ngắn.
Y học cổ truyền Trung Quốc (TCM) coi phần đầu là “nơi hội tụ của tất cả các nguồn năng lượng dương” và là “ngôi nhà của nguyên thần”, nơi cuối cùng tập hợp tất cả các kinh mạch của cơ thể. Theo lý thuyết Toàn ảnh của TCM, phần đầu phản ánh toàn bộ cơ thể. Bằng cách kích thích các vùng da đầu cụ thể thông qua châm cứu, các cơ quan nội tạng tương ứng có thể được điều trị. Do đó, massage da đầu thúc đẩy lưu thông máu ở da đầu và có thể giải quyết nhiều bệnh khác nhau trên khắp cơ thể.
Cách làm: Dùng cả 10 ngón tay để chải tóc, bắt đầu từ đường chân tóc hướng về đỉnh. Cả hai tay di chuyển từ trung tâm ra phía sau, sau đó tách cả hai tay ra và chải sang hai bên. Lặp lại quá trình này 100 lần vào mỗi buổi sáng, buổi chiều và buổi tối. Sự kiên trì, nhất quán là chìa khóa để mang lại kết quả tích cực với phương pháp này.
Theo The Epoch Times
Quân Dương biên dịch
Tác giả: Kuo-Pin Wu
Kuo-pin Wu là giám đốc Bệnh viện Tim Xinyitang Đài Loan, năm 2008, ông bắt đầu học y học cổ truyền Trung Quốc và lấy bằng cử nhân của Đại học Y khoa Trung Quốc tại Đài Loan.
