Nhiều chính sách của Bắc Kinh đã dẫn đến thất bại. Nhưng xe điện dường như là một trường hợp thành công. Liệu sự phát triển của lĩnh vực này có bền vững?
Trong cuộc họp “Lưỡng hội” của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) vào tháng 3, chế độ này đã đưa ra khái niệm về “lực lượng sản xuất chất lượng mới” để thúc đẩy lĩnh vực phương tiện sử dụng năng lượng mới hay xe điện của Trung Quốc.
Năm ngoái, Trung Quốc đã vượt qua Nhật Bản để trở thành nước xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới, xuất khẩu tổng cộng gần 5 triệu ô tô, trong đó 1,2 triệu là phương tiện sử dụng năng lượng mới.
Trợ cấp khổng lồ
Bà Quách Quân (Guo Jun), tổng biên tập ấn bản Hong Kong của The Epoch Times, cho biết trong chương trình “Pinnacle View” rằng số liệu thống kê cho thấy xuất khẩu ô tô của Nhật Bản tăng 16% lên 4,2 triệu xe vào năm 2023, trong khi xuất khẩu ô tô của Trung Quốc tăng 58%. lên 4,91 triệu xe, lần đầu tiên vượt qua Nhật Bản để trở thành quốc gia dẫn đầu toàn cầu trong lĩnh vực này.
Hai yếu tố chính dẫn đến sự gia tăng xuất khẩu ô tô của Trung Quốc: thứ nhất, xuất khẩu sang Nga tăng gấp 7 lần lên 700.000 ô tô trong một năm do lệnh trừng phạt của các nước phương Tây đối với Nga; và thứ hai, xuất khẩu ô tô điện đạt 1,2 triệu xe vào năm 2023, tăng gấp đôi so với năm trước.
Bà Quách nói: “Chúng ta thường nói đùa rằng nhiều chính sách của Bắc Kinh cuối cùng đều thất bại”. “Nhưng có một lĩnh vực mà kế hoạch dài hạn của ĐCSTQ cùng với các khoản trợ cấp khổng lồ đã dẫn đến những kết quả có vẻ thành công. Đó là ngành công nghiệp xe điện.”
Bà Quách giải thích rằng Trung Quốc bắt đầu đưa ra các khoản trợ cấp cao cho ô tô điện vào năm 2009. Tùy thuộc vào chủng loại, mỗi chiếc ô tô có thể nhận được khoản trợ cấp lên tới 50.000 CNY (nhân dân tệ) (6.900 USD), một chính sách kéo dài trong 13 năm. Ngoài ra, còn có các khoản trợ cấp từ chính quyền địa phương về nhiều mặt khác nhau như tài chính, thuế và sử dụng đất.
Nói cách khác, trước năm 2022, với mỗi ô tô điện được sản xuất tại Trung Quốc, các công ty có thể nhận được khoản trợ cấp lên tới 120.000 CNY (16.600 USD) từ chính quyền Trung Quốc.
Đặc điểm chính của trợ cấp là nó chủ yếu đến tay các nhà sản xuất ô tô thay vì người tiêu dùng, khác với châu Âu và Hoa Kỳ. Điều này dẫn đến có hơn 200 nhà sản xuất ô tô điện nổi lên ở Trung Quốc trong thập kỷ qua, cạnh tranh khốc liệt với nhau. Trong môi trường này, các nhà sản xuất ô tô còn sống sót có sức cạnh tranh đáng kể trên trường quốc tế.
-
- Những chiếc ô tô điện BYD đang chờ xếp lên tàu được xếp chồng lên nhau tại bến container quốc tế tại Cảng Tô Châu, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc, vào ngày 11/9/2023. (Ảnh: -/AFP qua Getty Images)
Vai trò của Tesla, thách thức về an toàn
Nhà sản xuất truyền hình độc lập Trung Quốc Lý Quân cho biết trên “Pinnacle View” rằng trợ cấp chắc chắn là lý do rất quan trọng cho sự phát triển nhanh chóng của ngành công nghiệp ô tô điện Trung Quốc. Tuy nhiên, chỉ dựa vào trợ cấp, ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc đã không thể đạt được bất kỳ bước đột phá nào về công nghệ. Chính Tesla đã thay đổi quá trình phát triển công nghệ ô tô điện của Trung Quốc.
Năm 2019, Tesla bắt đầu xây dựng nhà máy ở Thượng Hải và phải sử dụng nhiều linh kiện do Trung Quốc sản xuất. Hơn 95% linh kiện được sử dụng trong các nhà máy của Tesla ở Trung Quốc là sản phẩm Trung Quốc được sản xuất trong nước. Tesla có các tiêu chuẩn của mình và yêu cầu tất cả các nhà cung cấp phải sản xuất theo tiêu chuẩn của mình.
Điều này dẫn đến sự cải thiện về trình độ tổng thể của chuỗi công nghiệp ô tô điện của Trung Quốc. Vì vậy, Tesla đóng vai trò xúc tác trong quá trình phát triển công nghệ ô tô điện của Trung Quốc.
Ông Lý nói: “ĐCSTQ đã nỗ lực rất nhiều trong việc [phát triển] pin ô tô vì cốt lõi của [xe điện] là pin”. “Nhiều khu vực khoáng sản đất hiếm chính trên thế giới do các công ty Trung Quốc kiểm soát, đây là nguồn nguyên liệu quan trọng cho hoạt động nghiên cứu và phát triển [pin]. Điều này đã cải thiện số lượng và chất lượng sản xuất pin của Trung Quốc lên một mức nhất định”.
Tuy nhiên, theo ông Lý, an toàn về pin vẫn là thách thức lớn đối với ngành ô tô điện Trung Quốc. Trung bình mỗi ngày có 8 ô tô điện bốc cháy ở Trung Quốc trong quý I năm 2023.
Tesla sử dụng công nghệ tiên tiến để giám sát pin. Một khi phát hiện ra vấn đề, Tesla sẽ khóa xe cho đến khi pin được sửa chữa, từ đó giảm tỷ lệ cháy nổ do tai nạn. Tuy nhiên, Trung Quốc không sử dụng công nghệ này dẫn đến tỷ lệ tai nạn cháy nổ cao hơn.
-
- Một người đàn ông sạc một chiếc xe điện ở Lâm Nam, thuộc tỉnh Chiết Giang phía đông Trung Quốc, vào ngày 02/03/2016. (Ảnh: STR/AFP qua Getty Images)
Dự đoán về tương lai
Ông Meng Jun, một doanh nhân Trung Quốc sống lưu vong ở Hoa Kỳ, cho biết trong chương trình rằng kể từ khi ông Tập Cận Bình lên nắm quyền, các phương tiện sử dụng năng lượng mới đã được quảng bá mạnh mẽ như một lực lượng sản xuất mới quan trọng đối với Trung Quốc. Ngành này đã được ĐCSTQ hỗ trợ mạnh mẽ để mở rộng quy mô và sức ảnh hưởng đến thị trường toàn cầu.
“[Công nghệ ô tô của Trung Quốc] tụt hậu so với ngành ô tô truyền thống”, ông nói. “Kể từ khi xuất hiện các phương tiện sử dụng năng lượng mới sau năm 2008, ĐCSTQ đã nhìn thấy cơ hội vượt qua các nước phát triển ở Châu Âu và Châu Mỹ. Vì vậy, nó đã thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của các phương tiện sử dụng năng lượng mới”.
Ông Meng giải thích thêm rằng ngành công nghiệp xe điện của Trung Quốc có thể không bền vững trong tương lai do Trung Quốc thiếu chất bán dẫn và chip tiên tiến, vốn là thành phần chính của phương tiện sử dụng năng lượng mới.
Bà Quách cho rằng, điểm thu hút lớn nhất của ô tô điện đối với người tiêu dùng là sự tích hợp công nghệ máy tính. Ví dụ, Elon Musk từng gọi Tesla Model S là một chiếc máy tính rất “tinh vi”. Do đó, chìa khóa cho sự cạnh tranh trong tương lai nằm ở việc tích hợp các công nghệ thông tin liên quan vào xe điện, nhằm đạt được khả năng lái tự động hoàn toàn được hướng dẫn bởi AI và định vị vệ tinh.
Bà Quách dự đoán rằng trong tương lai, Hoa Kỳ và các nước phương Tây sẽ tiến hành các biện pháp hạn chế ảnh hưởng của ĐCSTQ, và Trung Quốc sẽ gặp trở ngại đáng kể trong việc tiếp tục phát triển ô tô điện.
Tổng thống Joe Biden đã chỉ ra rằng các phương tiện “kết nối” của Trung Quốc, bao gồm cả xe điện, là mối đe dọa đáng kể đối với an ninh quốc gia. Bà Quách nói: “Vì vậy, trong vòng 5 năm tới, ô tô điện của Trung Quốc có thể rất mạnh mẽ, nhưng nhìn xa hơn về phía trước, tôi nghĩ chúng sẽ thiếu động lực [để phát triển]”.
Gần 20 triệu xe điện Trung Quốc sắp hết hạn sử dụng pin
Thời hạn sử dụng pin của lô xe năng lượng mới đầu tiên của Trung Quốc sắp hết hạn. Chủ tịch NIO Li Bin mới đây đã phát biểu tại một diễn đàn về triển vọng phát triển của xe điện rằng pin Trung Quốc đắt tiền và có thời gian sử dụng ngắn. Xe điện phải đối mặt với vấn đề thay thế pin, điều này sẽ trở thành trở ngại lớn cho sự phát triển của lĩnh vực xe điện của Trung Quốc.
Hôm thứ 7 (16/3), ông Li Bin đã phát biểu tại diễn đàn “Xe điện Trung Quốc 100 2024” ("2024 China Electric Vehicles 100") tổ chức tại Bắc Kinh. Ông cho biết, thời hạn sử dụng của hầu hết pin xe năng lượng mới ở Trung Quốc hiện nay là 8 năm hoặc 120.000 km. Trên thực tế, pin xe điện cần đạt 70% tình trạng pin tốt nhất. Khi nó giảm xuống dưới 70%, hiệu suất của pin sẽ giảm mạnh, gây ra các vấn đề về an toàn.
-
- Chiếc NIO ET5 trong Triển lãm Ô tô Quốc tế Miền Trung Trung Quốc 2023 vào ngày 25/5/2023 tại Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc. (Ảnh: Getty Images)
Ông cho biết, ước tính từ năm 2025 đến 2032, Trung Quốc sẽ có hơn 19,4 triệu phương tiện sử dụng năng lượng mới có pin vượt quá thời hạn sử dụng và sẽ phải đối mặt với vấn đề thay thế pin. Tuy nhiên, pin Trung Quốc rất đắt tiền. Nếu là xe plug-in hybrid tiêu thụ điện năng 30 kWh thì thay pin sẽ tốn 60.000 CNY (nhân dân tệ); nếu nó tiêu thụ 40 kWh, nó sẽ có giá 86.000 CNY. Tình huống này có thể khiến một số chủ xe phải cân nhắc xem nên "thay pin" hay "thay xe".
Ông Li Bin cho biết, mặc dù ngành công nghiệp này đã làm việc tích cực để xử lý các vấn đề về an toàn pin, tuổi thọ pin, hiệu quả sạc và chi phí trong vài năm qua nhưng tiêu chuẩn về tuổi thọ pin vẫn chưa được cải thiện. Sản lượng và doanh số bán xe sử dụng năng lượng mới của Trung Quốc chiếm hơn 60% tổng sản lượng của thế giới. Đối với ngành công nghiệp xe điện Trung Quốc, việc giải quyết vấn đề pin đắt tiền và tuổi thọ ngắn là điều “khẩn cấp”.
Theo thông tin công khai, hiện tại, ở Trung Quốc, 60.000 CNY chỉ là giá của một bộ pin xe hybrid thông thường. Nếu là xe điện thuần túy thì giá pin còn đắt hơn. Ví dụ: Giá thay pin của một chiếc Tesla Model 3 sản xuất tại Trung Quốc là 126.900 CNY, gần bằng một nửa giá mua một chiếc ô tô mới.
Mặt khác, tuổi thọ của pin sản xuất tại Trung Quốc thường chỉ là vài trăm nghìn km. Một khi pin tụt xuống dưới 70% và không được thay thế, bản thân xe điện sẽ khó có thể tiếp tục hoạt động bình thường.
Theo một bài báo trên tạp chí xe hơi Trung Quốc “Cheyougen”, một khi tình trạng pin của xe điện rơi xuống dưới 70%, bộ pin sẽ không thể đạt công suất ổn định. Chỉ cần một trong các pin bị hỏng thì các pin khác sẽ hỏng theo. Thời hạn sử dụng pin của các hãng ô tô Trung Quốc bình thường chỉ khoảng 6 năm, còn thời hạn sử dụng pin của hãng xe hàng đầu CATL chỉ khoảng 8 năm.
Tệ hơn nữa, do chất lượng pin không đạt tiêu chuẩn, tai nạn cháy pin tự phát thường xuyên xảy ra ở các xe điện do Trung Quốc sản xuất.
-
- Một công nhân đang thao tác với pin ô tô tại một nhà máy của Công ty TNHH Pin xe điện Xinwangda, công ty sản xuất pin lithium cho ô tô điện và các mục đích sử dụng khác, ở Nam Kinh, tỉnh Giang Tô phía đông Trung Quốc, vào ngày 12/03/2021. (Ảnh: STR/AFP qua Getty Images)
Gia đình ông Tập tham gia vào lĩnh vực xe điện
Vào ngày 27/11/2023, Trung tâm Phân tích Chính sách Châu Âu (CEPA), một tổ chức tư vấn của Mỹ có trụ sở tại Washington, đã công bố một bài báo cho biết các thành viên trong gia đình ông Tập Cận Bình tham gia vào ngành công nghiệp xe điện của Trung Quốc và được hưởng lợi từ trợ cấp của chính phủ cũng như việc xây dựng các nhà máy sản xuất xe điện mới. Nhân vật chủ chốt trong số họ là ông Daniel Foa, một người Anh lớn lên ở Wimbledon và kết hôn với bà Wu Yaning, con gái của bà Qi An'an, chị gái của ông Tập Cận Bình.
Mùa hè năm 2023, khi Fisker, một công ty khởi nghiệp sản xuất ô tô điện đang gặp khó khăn của Mỹ, tuyên bố sẽ thành lập một trung tâm giao hàng ở Thượng Hải, ông Daniel Foa đã xuất hiện và trở thành thành viên ban giám đốc tại Trung Quốc của công ty này.
Ông Daniel Foa chuyển đến Trung Quốc vào năm 2005, tham gia một loạt dự án liên doanh năng lượng sạch và sau đó kết hôn với bà Wu Yaning, cháu gái của ông Tập Cận Bình.
Bài báo trích dẫn lời giới thiệu về ông Daniel Foa trên tạp chí The Atlantic Magazine rằng: “Vì vậy, cùng một anh chàng từng đi chơi ở các quán bar tồi tàn dành cho người nước ngoài ở Bắc Kinh giờ đây tiếp đãi các CEO và các nhà lãnh đạo thế giới tại Đại lễ đường Nhân dân ở Quảng trường Thiên An Môn”.
Bài báo cho rằng Fisker vẫn đang trong tình cảnh khó khăn do sự cạnh tranh từ xe điện Tesla và nhiều nhà sản xuất xe điện địa phương của Trung Quốc. Tuy nhiên, giới lãnh đạo Trung Quốc có phần cảnh giác với tỷ phú Elon Musk và muốn giảm thiểu rủi ro thông qua những người mà họ tin tưởng. Thế là ông Daniel Foa đã xuất hiện.
Bảo Nguyên tổng hợp
