Nợ của chính quyền địa phương của Trung Quốc giống như một quả bom hẹn giờ có thể phát nổ bất cứ lúc nào. Moody’s đã chỉ rõ nguy cơ từ vấn đề nợ, và Bắc Kinh đã phản ứng một cách yếu ớt.
Trong 11 tháng đầu năm nay, tổng lượng phát hành trái phiếu của chính quyền địa phương Trung Quốc đạt xấp xỉ 9,14 nghìn tỷ CNY (nhân dân tệ) (khoảng 1,27 nghìn tỷ USD), vượt xa mức phát hành trái phiếu 7,4 nghìn tỷ CNY (khoảng 1,03 nghìn tỷ USD) cho cả năm 2022. Trong số đó, trái phiếu đảo nợ lên tới 459 triệu CNY (gần 64 triệu USD), tăng 82% so với cùng kỳ năm ngoái. Những dữ liệu này chỉ là phần nổi của tảng băng chìm trong cuộc khủng hoảng nợ chính quyền địa phương của Trung Quốc. Tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc đã chậm lại và chính quyền địa phương không có khả năng trả lãi và gốc. Họ tiếp tục vay mới và trả nợ cũ. Điều này có thể nhanh chóng phát triển thành một cuộc khủng hoảng tài chính toàn quốc.
Ba năm đại dịch đã gây thiệt hại nặng nề cho nền kinh tế thực của Trung Quốc, cùng với cuộc khủng hoảng bất động sản đang lan rộng khắp đất nước, khiến cuộc khủng hoảng tài chính địa phương của Trung Quốc trở nên tồi tệ hơn.
Trong 11 tháng đầu năm nay, tổng lượng trái phiếu chính quyền địa phương phát hành đạt 9,14 nghìn tỷ CNY, một nửa trong số đó được dùng để trả nợ cũ. Tổng lượng phát hành trái phiếu không chỉ đạt mức cao mới trong cùng kỳ mà còn vượt xa tổng quy mô phát hành trái phiếu là 7,4 nghìn tỷ CNY cho cả năm 2022.
Ông Wang Guochen, trợ lý nghiên cứu tại Viện nghiên cứu kinh tế Chung-Hua, cho biết: “Ngày nay, nợ địa phương rất nhiều, cộng với sự suy yếu của bất động sản nên thu nhập giảm, đồng nghĩa với thu nhập từ nguồn tài chính đất đai cũng giảm. Mặt khác, vì đại dịch nên rất nhiều chi phí liên quan đến y tế hoặc xã hội đã được tích lũy”. Theo ông Wang Guochen, tổng số nợ ngày càng tăng và sẽ khó để có thể trả hết nợ.
The Wall Street Journal chỉ ra rằng sau nhiều năm vay mượn và chi tiêu không kiềm chế ở Trung Quốc, các tỉnh, thành phố trên cả nước đã tích lũy một lượng lớn nợ ẩn, và cuộc khủng hoảng đã đến thời điểm nguy cấp. Không ai biết quy mô thực sự của các khoản nợ ẩn của Trung Quốc và chính quyền đang cố gắng ngăn chặn làn sóng vỡ nợ của chính quyền địa phương, thứ có thể gây bất ổn cho khu vực tài chính.
Nhà bình luận Vương Hách (Wang He) cho biết: "... nợ chính thức về cơ bản hiện nay là 40 nghìn tỷ CNY (khoảng 5,57 nghìn tỷ USD). Đây là lượng nợ công khai và [ngoài ra] có cả nợ ẩn. Nợ ẩn của địa phương có lẽ lên tới hơn 60 nghìn tỷ CNY (khoảng 8,36 nghìn tỷ USD). Đây đã là một quả bom hẹn giờ có thể phát nổ bất cứ lúc nào. Vì vậy, ĐCSTQ thực sự không còn cách nào để xử lý nó lúc này. Nó chỉ đang trì hoãn bằng các biện pháp tài chính. Đồng thời, nó cũng đang tài chính hóa nợ. Ví dụ, [nó] buộc 5 ngân hàng quốc doanh lớn phải trả những khoản nợ này. Nợ phải được vay để trả nợ cũ, nợ phải được thay thế, điều này sẽ kéo hệ thống tài chính Trung Quốc vào cuộc, sớm muộn gì [hệ thống] cũng sẽ sụp đổ”.
Theo dữ liệu do chính quyền Trung Quốc công bố vào ngày 30/11, tính đến cuối tháng 10/2023, dư nợ chính quyền địa phương lần đầu tiên vượt mốc 40 nghìn tỷ CNY.
Các nhà phân tích tin rằng sự tích lũy nợ dài hạn của địa phương và tình hình tài chính của các doanh nghiệp nhà nước lớn và các đại gia bất động sản có mối liên quan chặt chẽ với nhau. Trong những năm gần đây, vấn đề nợ nần của các doanh nghiệp nhà nước và công ty bất động sản đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến tài chính của chính quyền địa phương và là nguyên nhân chính khiến nợ của địa phương tăng nhanh.
Ông Wang Guochen cho biết: "Tất cả những gì chính quyền địa phương có thể làm là cắt giảm nhân sự và cắt giảm lương. Trong trường hợp này, tiêu dùng và đầu tư ở Trung Quốc đại lục sẽ tiếp tục giảm. Nếu các khoản nợ mới tiếp theo bị hạn chế, thì khoản đầu tư do chính quyền địa phương thúc đẩy cũng sẽ bị cản trở. Hiện nay trong cuộc chiến công nghệ Mỹ - Trung hay chiến tranh kinh tế thương mại, họ [Bắc Kinh] cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải phát triển sự độc lập về công nghệ. Trong trường hợp này, các ngành công nghiệp mới nổi mang tính chiến lược này cũng cần sự đầu tư và trợ cấp sớm từ chính quyền nên lỗ hổng này thực sự sẽ ngày càng lớn hơn và lớn hơn".
Đối mặt với rủi ro nợ địa phương ở Trung Quốc, chính quyền Bắc Kinh đang cố gắng ngăn chặn sự xuất hiện của làn sóng vỡ nợ chính quyền địa phương để không làm xói mòn sự ổn định của ngành tài chính, nhưng dường như các biến pháp vẫn chưa có mấy tác dụng.
Ông Wang Guochen nói: "Việc thay thế nợ của họ tương đối dễ dàng. Đầu tiên là gia hạn thời hạn, thứ hai là gia hạn thời gian ân hạn, thứ ba là tiền lãi phải trả cũng giảm. Nhưng tất nhiên, cách tiếp cận này có các tác động kéo theo. Nói cách khác, điều rõ ràng nhất là khi lãi suất của toàn bộ nợ công của chính quyền địa phương hoặc thậm chí của chính quyền trung ương giảm xuống, nó sẽ tạo thành sự tương phản mạnh mẽ với việc Mỹ tăng lãi suất, điều này sẽ khiến toàn bộ vốn chảy ra ngoài và đồng CNY mất giá, vì vậy đây cũng là nguyên nhân chính khiến đồng CNY mất giá gần đây".
-
- Tờ 100 nhân dân tệ của Trung Quốc và tờ đô la Mỹ ở Bắc Kinh, Trung Quốc, vào ngày 6/1/2017. (Ảnh: FRED DUFOUR/AFP qua Getty Images)
Nhà kinh tế học người Mỹ DAVY J. Wong: “Bởi vì bạn phát hành khoản nợ mới, điều đó có nghĩa là bạn đang kỳ vọng tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng trong tương lai và bạn có thể trả khoản nợ hiện tại như kỳ vọng, đồng nghĩa với việc dàn trải khoản nợ theo thời gian. Nhưng nếu tăng trưởng kinh tế không cao như dự kiến ban đầu, nợ sẽ tích lũy ngày càng cao, tốc độ tăng trưởng kinh tế không theo kịp tốc độ tăng lãi suất phải trả. Với việc tích lũy nợ cũ, nó sẽ trở thành một vòng luẩn quẩn”.
Moody’s thừa nhận vấn đề nợ Trung Quốc, Bắc Kinh phản ứng yếu ớt
Moody's gần đây đã hướng sự chú ý vào các vấn đề tín dụng ngày càng nghiêm trọng của Trung Quốc, thông báo rằng họ sẽ thay đổi triển vọng về nợ của nước này từ "ổn định" sang "tiêu cực".
Bình luận về động thái này của Moody's chuyên gia Milton Ezrati đã có bài phân tích có tựa đề “Moody's nhận ra thực tế của các vấn đề nợ Trung Quốc”, đăng ngày 12/12, trên tờ The Epoch Times. Bài viết xoáy sâu về vấn đề nợ của Trung Quốc, với nợ chính quyền địa phương là một thành phần quan trọng.
Theo ông Ezrati, độc giả có thể không thấy ngạc nhiên vì động thái của Moody's. Đứng đầu danh sách những gánh nặng đối với nền tài chính và kinh tế Trung Quốc được ông Ezrati nhắc đến là tình trạng gần như sụp đổ của ngành phát triển bất động sản Trung Quốc và di sản với các khoản nợ đáng ngờ mà nó đã để lại trên sổ sách của các ngân hàng Trung Quốc và các tổ chức tài chính khác. Chính quyền địa phương cũng đã cho thấy rõ khoản nợ khổng lồ mà họ phải gánh chịu do nỗ lực tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng của Bắc Kinh, nhiều dự án trong số đó đã không thể trả đủ lợi nhuận. Những con nợ nước ngoài theo Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc đã khiến các ngân hàng quốc doanh Trung Quốc phải gánh thêm các khoản nợ đáng ngờ trên sổ sách của họ. Đồng thời, sự sụt giảm trong xuất khẩu của Trung Quốc và suy giảm kinh tế nói chung đã khiến nước này khó có thể bù đắp những tổn thất.
-
- Một khu phức hợp dân cư do nhà phát triển bất động sản Trung Quốc Country Garden xây dựng ở Nam Kinh, tỉnh Giang Tô phía đông Trung Quốc, vào ngày 31/8/2023. (Ảnh: STR/AFP qua Getty Images)
Cùng với sự thay đổi trong triển vọng nợ chung của Trung Quốc, Moody’s cũng hạ triển vọng của 8 ngân hàng quốc doanh Trung Quốc cũng như 22 chính quyền địa phương. Việc hạ cấp triển vọng cũng được ban hành đối với Hong Kong và Ma Cao. Tuy nhiên, Moody’s đã không hạ cấp chất lượng tín dụng tổng thể của Trung Quốc mà họ vẫn giữ nó ở mức A1, mức khuyến khích đầu tư, thấp hơn 4 bậc so với xếp hạng tín dụng hàng đầu của Moody’s là Aaa, và mức xếp hạng này đã duy trì kể từ năm 2017.
Động thái có vẻ kịch tính này chẳng làm được gì hơn ngoài việc thừa nhận một thực tế vốn đã khó khăn và khả năng các vấn đề sẽ trở nên tồi tệ hơn tại Trung Quốc. Thật dễ đoán, Bắc Kinh đã chỉ trích động thái của tổ chức này, mặc dù bằng ngôn ngữ nhẹ nhàng không điển hình. Bộ Tài chính Trung Quốc bày tỏ “thất vọng”, mô tả nền kinh tế Trung Quốc là “kiên cường”. Người phát ngôn của họ đã chỉ ra rằng Bắc Kinh đã thực hiện các bước để giải quyết vấn đề nợ của chính quyền địa phương và đang thực hiện các bước bổ sung để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Bộ đã không đưa ra nhiều chi tiết cụ thể.
Một số bình luận, mặc dù không phải của Bộ Tài chính, đã cố gắng hạ thấp mức độ nghiêm trọng của tình hình nợ của Trung Quốc bằng cách chỉ ra rằng các khoản nợ của chính quyền trung ương Trung Quốc tương đối nhẹ nhàng hơn so với của Mỹ và Nhật Bản. Nợ của Trung Quốc, theo như được xác định, chiếm 77% tổng sản phẩm quốc nội của nước này, trong khi con số tương đương của Mỹ là 123% và của Nhật Bản là 264%.
Mặc dù tất cả những điều này là không thể chối cãi, nhưng nó lại né tránh vấn đề mà Moody's và bất kỳ phân tích trung thực nào về tình hình của Trung Quốc chỉ ra. Bắc Kinh đã giữ nợ ở mức thấp bằng cách buộc chính quyền địa phương tài trợ cho chi tiêu cơ sở hạ tầng. Bên cạnh đó, sức nặng đối với nền tài chính Trung Quốc đến từ tất cả các loại nợ, của chính quyền trung ương và địa phương cũng như của những người đi vay tư nhân. Trong bối cảnh này, việc phân loại nợ như thế nào không phải là điều quan trọng.
Moody's đã thể hiện rõ ràng sự hiểu biết của mình về vấn đề này bằng ngôn ngữ được sử dụng kèm theo thông báo hạ cấp triển vọng. Các nhà phân tích đã không phân biệt giữa nợ công và nợ tư nhân hay cấp chính quyền nào phải chịu gánh nặng lớn nhất. Họ tập trung vào gánh nặng nợ chung, phần lớn liên quan đến các dự án sẽ không bao giờ trả đủ lợi nhuận để trang trải cho các nghĩa vụ tài chính liên quan.
-
- Tên của hãng xếp hạng Moody's tại trụ sở công ty ở New York, ngày 18/9/2012. (Ảnh: EMMANUEL DUNAND/AFP/GettyImages)
Các nhà phân tích này có thể đã thấy rằng sự đổ vỡ trong ngay cả một phần của khoản nợ đáng nghi ngờ này sẽ hạn chế nghiêm trọng khả năng của các tổ chức tài chính Trung Quốc – thuộc sở hữu nhà nước hoặc tư nhân – trong việc tài trợ cho các khoản đầu tư liên tục cần thiết cho tăng trưởng kinh tế trong tương lai của Trung Quốc. Đặc biệt là khi xuất khẩu của Trung Quốc đang sụt giảm và nền kinh tế chậm lại, các nhà phân tích này kết luận rằng các vấn đề này gây ra “rủi ro lớn đối với sức mạnh tài chính, kinh tế và thể chế của Trung Quốc”.
Cách Bắc Kinh đáp trả động thái của Moody cũng không mang lại bất cứ niềm tin nào rằng Trung Quốc có thể khắc phục các vấn đề của mình. Ví dụ, giải pháp của Bộ Tài chính đối với vấn đề nợ của chính quyền địa phương là phân loại lại các khoản nợ liên quan đến cơ sở hạ tầng của họ, vốn thuộc về phương tiện tài trợ của chính quyền địa phương (LGFV). Nhưng việc phân loại lại không làm giảm bớt nghĩa vụ thanh toán. Nó chỉ di chuyển nghĩa vụ thanh toán trong nền kinh tế.
Rủi ro vỡ nợ vẫn là gánh nặng đối với hệ thống tài chính. Bộ Tài chính cũng thảo luận về những nỗ lực nhằm kích thích tăng trưởng kinh tế nhanh hơn bằng cách tăng cường chi tiêu cho cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, Bộ không nói gì để giải thích cách chi tiêu đó sẽ được tài trợ như thế nào hoặc bằng cách nào các nhà quy hoạch có thể đảm bảo rằng các dự án của họ có thể thu lợi nhuận đủ để trả bất kỳ khoản nợ nào. Những lo ngại như vậy là khá hợp lý vì nhiều dự án cơ sở hạ tầng gần đây đã không mang lại lợi nhuận thích hợp.
Đây không phải là một tình huống đáng khích lệ vì ít nhất ba lý do. Đầu tiên, Moody’s đã nắm bắt chính xác mức độ nghiêm trọng của tình hình nợ hiện tại của Trung Quốc và mối đe dọa mà nó gây ra đối với sự ổn định của nền tài chính Trung Quốc và triển vọng tăng trưởng của nền kinh tế. Thứ hai, Bắc Kinh đã đưa ra phản ứng yếu ớt trước thực tế mà Moody’s đã nhấn mạnh. Thứ ba, phản ứng của Bắc Kinh khiến người ta không mấy tin tưởng rằng họ có ý chí giải quyết vấn đề hoặc thậm chí hiểu được những gì họ phải đối mặt.
Bảo Nguyên tổng hợp
