Tàu sân bay là biểu tượng sức mạnh của Mỹ, nổi tiếng với khả năng tấn công mạnh mẽ và tính linh hoạt vô song. Bất chấp những lo ngại về chi phí và tính dễ bị tổn thương, những gã khổng lồ chạy bằng năng lượng hạt nhân này vẫn là một phần không thể thiếu trong khả năng mở rộng tầm ảnh hưởng toàn cầu của Mỹ.
Các tướng lĩnh cấp cao của Hải quân Hoa Kỳ nói với các thành viên của cả hai đảng trong Quốc hội rằng các lãnh đạo Cộng sản Trung Quốc vẫn đang phấn đấu để có khả năng chiếm Đài Loan bằng vũ lực vào năm 2027. Tuy nhiên, lo sợ trước sức mạnh hàng hải hùng mạnh của quân đội Mỹ, Bắc Kinh có thể muốn chiếm Đài Loan mà không phát động chiến tranh hơn là sử dụng vũ lực, nhưng sẽ cố gắng hết sức để tiến hành các hành động đe dọa quân sự hung hãn.
Vào ngày 20/3, John Aquilino, chỉ huy Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Hoa Kỳ, tuyên bố tại phiên điều trần của Ủy ban Quân vụ Hạ viện về tình hình và thách thức quân sự ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, rằng Trung Quốc đang tiến hành xây dựng quân đội với quy mô lớn nhất kể từ Thế chiến thứ hai. Ông cho rằng hành động của Quân đội Trung Quốc cho thấy họ đang thực hiện chỉ thị của lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc và chuẩn bị tấn công Đài Loan bằng vũ lực vào năm 2027.
Đồng thời, Tướng Aquilino cho rằng Trung Quốc vẫn hy vọng thống nhất được Đài Loan mà không cần đánh nhau, dù Bắc Kinh đang nhanh chóng tiếp cận khả năng tấn công Đài Loan. Ông cho rằng nguy cơ xung đột trực tiếp giữa Mỹ và Trung Quốc không phải trước mắt cũng như không thể tránh khỏi. Nhưng Lầu Năm Góc phải hành động nhanh chóng để giảm nguy cơ chiến tranh. Thời gian biểu dự kiến của ông phù hợp với thời gian biểu do người tiền nhiệm Phillip Davidson đưa ra. Ông Davidson cho rằng Trung Quốc đang tìm cách đạt được khả năng xâm chiếm Đài Loan vào năm 2027, nhưng điều đó không nhất thiết có nghĩa là chiến tranh sẽ thực sự xảy ra.
Tướng Aquilino cho rằng, 3 mối quan tâm chính của Mỹ ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương là: Trung Quốc, Nga và Triều Tiên, trong đó Trung Quốc là quốc gia duy nhất trong khu vực có khả năng và ý đồ phá hoại trật tự quốc tế. Ông cho biết, trong 3 năm qua, kho vũ khí quân sự của Trung Quốc đã bổ sung hơn 400 máy bay chiến đấu và hơn 20 tàu chiến, đồng thời tăng gấp đôi số lượng đầu đạn hạt nhân, tên lửa và vệ tinh. Kết quả là, các mối đe dọa ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tiếp tục gia tăng nhanh chóng.
Ông đề xuất triển khai hệ thống phòng thủ chống lại tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo siêu thanh trên đảo Guam vào năm 2027, trước hai năm so với thời hạn mà Quốc hội Mỹ đặt ra vào tháng 12.
Quân đội Mỹ cho rằng cần phải chuẩn bị nhanh hơn và đầy đủ hơn trước mối đe dọa hung hãn của Trung Quốc. Nhưng liệu một cuộc chiến có thực sự bắt đầu hay không không chỉ phụ thuộc vào sự mở rộng quân sự của Trung Quốc mà còn phụ thuộc vào khả năng răn đe quân sự của Hoa Kỳ có đủ mạnh để ngăn cản Trung Quốc sử dụng vũ lực hay không. Lý do trực tiếp khiến Trung Quốc ngại sử dụng vũ lực chống lại Đài Loan một cách hấp tấp là sự hiện diện lâu dài của nhiều nhóm tấn công tàu sân bay của Hải quân Hoa Kỳ ở Tây Thái Bình Dương. Trong số tất cả các khả năng của Hoa Kỳ nhằm ngăn chặn sự xâm lược và bành trướng của Trung Quốc, nhóm tác chiến tàu sân bay đóng vai trò then chốt.
Tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân boong lớn là biểu tượng cho sức mạnh quân sự của Mỹ. Không có hệ thống chiến đấu nào khác trong quân đội Hoa Kỳ có thể cung cấp lực lượng tấn công mạnh mẽ như vậy trong nhiều tháng tại bất kỳ địa điểm nào mà không cần thiết lập căn cứ trên bộ. Do đó, nhu cầu của các chỉ huy khu vực đối với 11 tàu sân bay hiện có tiếp tục tăng lên và việc các nhóm tấn công tàu sân bay kéo dài lịch trình chiến đấu ở nước ngoài đã trở nên phổ biến.
Tàu sân bay cỡ lớn (CVN) đóng vai trò chủ chốt trong chiến lược hải quân của Hoa Kỳ. Hiện nay, Hoa Kỳ là quốc gia duy nhất có khả năng triển khai liên tục 3 hoặc nhiều nhóm tác chiến tàu sân bay (CSG) trên toàn cầu. Tuy nhiên, sự xuất hiện của tên lửa chống hạm siêu thanh tầm xa từ Trung Quốc và Nga đang đặt ra những nghi vấn về tính thực tiễn của CVN: Thứ nhất, về chi phí, CVN là loại tàu chiến đắt đỏ nhất. Việc đóng mới, vận hành và bảo trì một CVN tiêu tốn hàng tỷ USD; thứ hai, khả năng bị tấn công: Tên lửa chống hạm siêu thanh có thể tấn công CVN từ khoảng cách xa, khiến chúng dễ bị tổn thương hơn so với trước đây. Nhiều nhà quan sát lo ngại về tính an toàn của CVN và đặt câu hỏi về độ tin cậy của tàu sân bay với tư cách là nòng cốt của hạm đội Hải quân Hoa Kỳ.
Chi phí quá cao, đây dường như là một ý kiến sai lầm, nếu nhìn vào khả năng chiến đấu sức mạnh tổng thể thì thậm chí không thành vấn đề. Chi phí đóng, vận hành và bảo trì các tàu sân bay hiện tại chỉ chiếm 1% ngân sách liên bang và không có giải pháp thay thế đáng tin cậy nào để đạt được các mục tiêu quân sự của Hoa Kỳ nếu không có tàu sân bay. Các nhà phê bình cho rằng các tàu sân bay quá đắt vì việc hạch toán chính xác cũng bao gồm cả chi phí của đội tàu hộ tống của chúng. Nếu Hải quân Hoa Kỳ phải ứng phó với một cuộc xung đột mà không có tàu sân bay, họ có thể cần một hạm đội lớn hơn và lực lượng không quân tầm xa, điều này sẽ phải gánh chịu chi phí lớn hơn.
Ngược lại, vấn đề dễ bị tổn thương có thể còn thách thức hơn, bởi việc đưa 5.000 thủy thủ và gần 100 máy bay hiệu suất cao lên tàu chiến trị giá hàng tỷ USD sẽ tạo ra một loại máy bay hiệu suất cao rất “béo bở” đạt được mục tiêu. Loại bỏ bất kỳ một trong số chúng sẽ là một thành tựu to lớn đối với kẻ thù của nước Mỹ và là một mất mát bi thảm đối với quân đội Hoa Kỳ. Tuy nhiên, khả năng bất kỳ đối thủ nào thực sự đạt được mục tiêu này mà không cần sử dụng vũ khí hạt nhân là gần như bằng không.
Có một số lý do khiến tàu sân bay không thể bị đánh chìm bằng các phương tiện thông thường. Đầu tiên là khả năng cơ động của tàu sân bay boong lớn. Các tàu sân bay lớp Nimitz thống trị hiện nay trong hạm đội và các tàu sân bay lớp Ford thế hệ mới là những tàu chiến lớn nhất trong lịch sử, có lượng giãn nước 100.000 tấn, hàng trăm khoang kín nước và lớp giáp hàng nghìn tấn, miễn nhiễm với mọi loại vũ khí, tên lửa, ngư lôi thông thường cả mìn đều không thể gây sát thương chí mạng cho nó. Chúng có thể đạt tốc độ lên tới 35 dặm một giờ và di chuyển liên tục, khiến chúng khó bị phát hiện và theo dõi trong đại dương rộng lớn. Ngay cả đối với tên lửa đạn đạo siêu thanh, phải mất hàng chục phút để hoàn tất toàn bộ quá trình tấn công sau khi bị phát hiện. Tuy nhiên, trong vòng 30 phút, khu vực chiến đấu của tàu sân bay đã mở rộng tới 700 dặm vuông; 90 phút sau, nó còn mở rộng thêm tới 6.000 dặm vuông.
Tàu sân bay có hệ thống phòng thủ mạnh mẽ. Các tàu sân bay Mỹ được trang bị nhiều hệ thống phòng thủ chủ động và thụ động để chống lại các mối đe dọa như tên lửa đạn đạo tầm cao, tên lửa hành trình tầm thấp và tàu ngầm. Nó bao gồm một loạt cảm biến hiệu suất cao, hệ thống phòng không dẫn đường bằng radar và hỏa lực Phalanx tầm ngắn để tạo thành một mạng lưới phòng thủ nhiều lớp mạnh mẽ. Những hệ thống phòng thủ này không những không bị vô hiệu hóa bởi sự xuất hiện của tên lửa siêu thanh mà thậm chí còn không bị suy yếu. Những đổi mới về chiến thuật và công nghệ của Hải quân Hoa Kỳ, chẳng hạn như Kế hoạch Phòng không và Kiểm soát Hỏa lực Tích hợp của Hải quân, cũng đang nâng cao sự an toàn của các tàu sân bay.
Hơn nữa, các tàu sân bay thường là một phần của nhóm tấn công tàu sân bay và được bảo vệ bởi nhiều tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường được trang bị Hệ thống chiến đấu Aegis, tàu khu trục và một hoặc nhiều tàu ngầm tấn công có khả năng đánh bại các mối đe dọa dưới biển và trên mặt nước. Aegis là hệ thống phòng thủ tên lửa tiên tiến nhất thế giới, có khả năng đánh bại nhiều mối đe dọa tiềm ẩn trên không, trên mặt nước và dưới nước, bao gồm cả tên lửa đạn đạo. Hơn nữa, sự kết hợp giữa máy bay chiến đấu trên tàu sân bay và máy bay cảnh báo sớm cũng có thể nhanh chóng làm suy yếu khả năng tấn công của đối phương.
Mặc dù các tàu sân bay được bảo vệ bởi lá chắn phòng thủ nhiều lớp mạnh mẽ nhất từng được tạo ra nhưng chúng vẫn không mạo hiểm triển khai trong phạm vi có kẻ thù tiềm năng. Hải quân Hoa Kỳ đang thay đổi chiến lược tác chiến và giảm thiểu rủi ro trong khi thực hiện các cuộc tấn công, đó là lý do chính khiến họ tiếp tục tồn tại.
Các tàu sân bay thường không hoạt động ở vùng biển nguy hiểm, thích ở lại trên biển cả và không đi vào các khu vực kín đầy đe dọa khiến việc sơ tán khó khăn. Điều này sẽ khiến việc nhắm mục tiêu của kẻ thù trở nên rất phức tạp. Nó cũng sử dụng các hệ thống chỉ huy và kiểm soát chung với các tài sản khác dưới đáy biển, trên mặt đất, trên không và trong quỹ đạo Trái đất thấp để đạt được nhận thức tình huống chính xác trên phạm vi rộng.
Tất nhiên, điều này không thể xóa tan hoàn toàn những nghi ngờ của nhiều người về những mối đe dọa mới đối với tàu sân bay, và Hải quân Mỹ đang đầu tư mạnh vào các công nghệ tấn công và phòng thủ mới được thiết kế để đối phó với những mối nguy hiểm như vậy.
Một trong những bước phát triển quan trọng nhất trong những năm gần đây là kết nối tất cả các tài sản hải quân trong một khu vực với nhau để các cảm biến và vũ khí có thể được sử dụng với hiệu quả tối đa. Ví dụ, kế hoạch Phòng không - Kiểm soát Hỏa lực Tích hợp của Hải quân (NIFC-CA) là kết nối tất cả các hệ thống chiến đấu hiện có để tạo thành một hàng rào phòng thủ phản ứng nhanh, liền mạch. Rất ít đối thủ có thể xâm nhập vào một hệ thống như vậy. Nhiều tiến bộ khác cũng đang được giới thiệu, từ khả năng trinh sát xuyên thấu của máy bay chiến đấu tàng hình đến hệ thống gây nhiễu trên tàu cho đến các vật cản tiên tiến khiến hệ thống dẫn đường tên lửa bối rối.
Điểm mấu chốt về khả năng sống sót của tàu sân bay là chỉ một số quốc gia có thể gây ra mối đe dọa thực sự đối với tài sản hàng hải có giá trị nhất của Mỹ. Không quốc gia nào trong số này có thể đánh chìm một tàu sân bay Mỹ nếu không sử dụng vũ khí hạt nhân. Mặc dù Hải quân Hoa Kỳ đã thay đổi chiến thuật để ứng phó với những diễn biến mới trong việc phổ biến tên lửa chống hạm siêu thanh và sự hiện diện quân sự ngày càng tăng của Trung Quốc ở Tây Thái Bình Dương, các tàu sân bay boong lớn vẫn là một trong những hệ thống chiến đấu an toàn và hữu ích nhất ở Hoa Kỳ. Theo xu hướng phát triển về hoạt động và trang bị của hải quân Mỹ, vị thế của tàu sân bay có thể không thay đổi trong vài thập kỷ tới.
Theo Shishi Junshi
Lý Ngọc biên dịch
