Bất chấp sự cải thiện trong dữ liệu thất nghiệp thanh niên mới được Bắc Kinh công bố, vấn đề việc làm trong thanh niên Trung Quốc vẫn đang rất căng thẳng. Gần đây, dư luận đất nước này đang quan tâm tới hiện tượng các sinh viên tốt nghiệp đại học xuống học ở trường nghề để tìm kiếm thêm cơ hội việc làm.
Hiện nay, sinh viên đại học Trung Quốc thường thất nghiệp sau khi tốt nghiệp. Nhiều sinh viên tốt nghiệp không có lựa chọn nào khác ngoài việc theo học các trường dạy nghề để thành thạo một kỹ năng và lấy thêm chứng chỉ. Thời gian gần đây, việc sinh viên bậc đại học “quay trở lại” trường dạy nghề đang trở thành chủ đề được dư luận Trung Quốc quan tâm.
Theo bài báo của China Business News ngày 21/1, Trường Kỹ thuật và Dạy nghề Quảng Đông Lĩnh Nam đã tiếp nhận hơn 150 sinh viên tốt nghiệp có bằng đại học trở lên trong hai năm qua và những người này chủ yếu theo học các ngành như cố vấn tâm lý, chuyên gia dinh dưỡng công và quản trị viên y tế….
Một giáo viên họ He từ văn phòng tuyển sinh của trường cho biết hầu hết những sinh viên này muốn tìm việc ở các thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải, Quảng Châu và Thâm Quyến. “Suy cho cùng, nếu bạn nhận được nhiều ‘chứng chỉ kỹ năng kỹ thuật’ hơn, bạn có thể có nhiều cơ hội hơn và có thể khám phá các lĩnh vực mới”.
Anh Xiao Mou đã tốt nghiệp đại học tiết lộ rằng anh học y học cổ truyền Trung Quốc và muốn thử vận may ở Bắc Kinh khi tốt nghiệp. Tuy nhiên, trong một môi trường rộng lớn cùng với sự khó khăn trong tìm việc làm, anh chỉ có thể làm bảo vệ cho một công ty bất động sản ở Bắc Kinh vào thời gian trước đây để duy trì cuộc sống một cách cơ bản. Bây giờ khi đã xin nghỉ việc, anh ấy muốn học một kỹ năng khác. Anh Xiao Mou hiện đã trở lại Chiết Giang và đang lắng nghe tư vấn từ cho một số trường dạy nghề và kỹ thuật địa phương với hy vọng có thể trở lại trường học sau Tết Nguyên đán.
Anh Xiao Mou cho biết, so với việc quay lại theo học ở trường dạy nghề, việc không tìm được việc làm còn đáng xấu hổ hơn.
Gần đây, nhiều phương tiện truyền thông đại lục đã đưa tin về hiện tượng này. Trong số sinh viên quay về trường nghề có nhiều thạc sĩ, tiến sĩ và sinh viên đại học đến từ các trường đại học hàng đầu.
-
- Người tìm việc đang xem tờ rơi thông tin trong một hội chợ nghề nghiệp ở Trịnh Châu, tỉnh Hà Nam của Trung Quốc, vào ngày 25/7/2020. (Ảnh: WANG ZHAO/AFP qua Getty Images)
Theo Đài Tiếng nói Hoa Kỳ, một nhân viên tuyển dụng họ Wu tiết lộ nền kinh tế Trung Quốc đang yếu kém, tiền lương và tiền công bị sụt giảm đáng kể, bằng đại học cũng bị mất giá. Mức lương khởi điểm của sinh viên tại các trường đại học trọng điểm hàng đầu đã bị cắt giảm ít nhất 30%. Và ngay cả khi sinh viên tốt nghiệp từ các trường đại học xếp hạng thấp hơn tìm được việc làm ở các thành phố hạng nhất, nhiều người trong số họ có thể không đủ khả năng trang trải cuộc sống hàng tháng.
Một giáo viên họ Li tại một trường đại học ở thành phố ven biển tiết lộ, hiện nay chỉ những sinh viên tốt nghiệp các chuyên ngành “nóng" như trí tuệ nhân tạo (AI) mới có thể dễ dàng tìm được việc làm. Trong lúc khó tìm được việc làm và mức lương là không lý tưởng, khoảng 20% sinh viên ra trường thuộc các gia đình khá giả chỉ đơn giản là ở nhà và sống nhờ cha mẹ.
Cư dân mạng “Guo Yi Ming thích khoa học" xác nhận: "Có không chỉ một người xung quanh tôi đã chọn học tiếp tục từ đại học sang trường cao đẳng cấp thấp hơn sau khi tốt nghiệp, hoặc thậm chí chọn tốt nghiệp từ trường cao đẳng này đến trường cao đẳng khác sau khi tốt nghiệp đại học. Điều này là sự thật. Đó là tiếng nói chung và sự lựa chọn của thời đại…”.
Tình hình thất nghiệp trong thanh niên Trung Quốc đã được cải thiện?
Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc đã quay trở lại công bố dữ liệu thất nghiệp của thanh niên vào ngày 17/1, cho biết tỷ lệ thất nghiệp được khảo sát ở thành thị trên toàn quốc vào tháng 12 năm ngoái là 5,1%. Trong khi đó, tỷ lệ thất nghiệp trong lực lượng lao động được khảo sát ở độ tuổi 16 đến 24, 25 đến 29 tuổi và 30 đến 59 tuổi, không bao gồm sinh viên và học sinh, lần lượt là 14,9%, 6,1% và 3,9%.
-
- Một nam và nữ thanh niên nói chuyện với nhà tuyển dụng khi họ tìm việc làm tại hội chợ việc làm vào ngày 9/6/2023 ở Bắc Kinh, Trung Quốc. (Ảnh: Kevin Frayer/Getty Images)
Đây là lần đầu tiên Bắc Kinh công bố dữ liệu liên quan kể từ khi họ tuyên bố tạm dừng công bố dữ liệu thất nghiệp ở thanh niên vào tháng 8 năm ngoái. Trước tháng 8 năm ngoái, tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên Trung Quốc lên tới 21,3% trong tháng 6. Do đó, dữ liệu thất nghiệp mới cho thấy sự cải thiện so với tình hình cũ (14,9% so với 21,3%).
Cục Thống kê Quốc gia cho rằng mục đích của việc loại học sinh sinh viên khỏi dữ liệu tỷ lệ thất nghiệp lần này là để phản ánh chính xác hơn tình hình việc làm và thất nghiệp của thanh niên.
Tuy nhiên, cư dân mạng Trung Quốc đại lục bày tỏ nghi ngờ và chế giễu dữ liệu đã được điều chỉnh này.
Một số người nói: Tỷ lệ thất nghiệp đã giảm như thế nào? Nếu không đăng ký thất nghiệp thì không bị coi là thất nghiệp... Nếu muốn thất nghiệp thì phải liên hệ với bộ phận liên quan để đăng ký.
Một số người còn cho rằng tỷ lệ thất nghiệp của sinh viên mới ra trường có thể vượt quá 40%.
Ngoài ra còn có các câu hỏi: Tỷ lệ thất nghiệp ở đô thị toàn quốc là 5,2%. Bạn đã được khảo sát chưa? Tỷ lệ thất nghiệp ở những vùng nông thôn thì như thế nào?
Nhà kinh tế tổng hợp Đài Loan Wu Jialong cũng cho rằng dữ liệu kinh tế của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) không có độ tin cậy và dù được công bố như thế nào thì nó cũng vô nghĩa.
Cựu luật sư Trung Quốc Liang Shaohua cho rằng dữ liệu của Bắc Kinh là dữ liệu mang tính chính trị, được bịa đặt theo sở thích của các nhà lãnh đạo và không đáng tin.
Thực tế vẫn rất khó khăn
Năm 2024 đã bắt đầu và người dân Trung Quốc vẫn chưa thể ăn mừng sự phục hồi kinh tế sau khi các hạn chế về đại dịch được dỡ bỏ. Khi nền kinh tế Trung Quốc tiếp tục suy giảm, vấn đề thất nghiệp ở thanh niên Trung Quốc vẫn đang thu hút nhiều sự chú ý.
Các quan chức ĐCSTQ đã kêu gọi "ổn định việc làm" trong những năm gần đây, nhưng trên thực tế, tình hình việc làm của thanh niên Trung Quốc vẫn đang tiếp tục xấu đi. Năm 2023, 11,58 triệu sinh viên tốt nghiệp đại học đã tham gia thị trường việc làm. Tuy nhiên, với “mùa tốt nghiệp khó khăn nhất” trong lịch sử, việc sinh viên đại học thất nghiệp sau khi tốt nghiệp đã trở thành chuyện phổ biến.
Tác động của các lệnh phong tỏa nghiêm ngặt trong vài năm qua vẫn còn đó, nhiều ngành vẫn chưa phục hồi hoàn toàn. Do đó, không có đủ việc làm cho sinh viên đại học tốt nghiệp.
Chụp ảnh “xác sống” (zombie) khi tốt nghiệp đã trở thành xu hướng mới để sinh viên đại học thể hiện sự bất lực của mình. Đông đảo bạn trẻ chọn cách “nằm ngửa" (sống mà không có mong muốn đạt được thành tựu gì) và trở thành “thanh niên 4 xấu”, những người “không yêu, không lấy chồng, không sinh con, không mua nhà”.
Bộ Giáo dục của Trung Quốc hôm 5/12/2023 công bố rằng 11,79 triệu sinh viên đại học Trung Quốc sẽ tốt nghiệp vào năm 2024, tăng 210.000 so với năm 2023, thiết lập một mức cao mới.
-
- Sinh viên tốt nghiệp tạo dáng chụp ảnh khi màn hình kỹ thuật số chiếu bài phát biểu của người sáng lập Công ty Công nghệ Xiaomi Lôi Quân trong lễ tốt nghiệp tại Đại học Vũ Hán vào ngày 20/6/2023 tại Vũ Hán, Trung Quốc. (Ảnh: Getty Images)
Ông Liu Yuanchun, hiệu trưởng Đại học Tài chính và Kinh tế Thượng Hải, đồng thời là một nhà kinh tế, đã cảnh báo vào tháng 6/2023: “Thất nghiệp ở thanh niên không chỉ là vấn đề mang tính chu kỳ mà còn là vấn đề mang tính hệ thống và vấn đề xu hướng”.
Ông nói: “Chúng tôi đánh giá vấn đề thất nghiệp ở thanh niên có thể kéo dài trong 10 năm tới và sẽ tiếp tục trầm trọng hơn trong ngắn hạn”. Ông tiếp tục: “Nếu không được xử lý đúng cách, nó sẽ gây ra các vấn đề xã hội khác ngoài lĩnh vực kinh tế và thậm chí trở thành ngòi nổ cho các vấn đề chính trị".
Trước khi quay trở lại công bố tỷ lệ thất nghiệp cho tháng 12 vừa rồi, vào ngày 17/7/2023, Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc công bố số liệu cho thấy tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên Trung Quốc đạt mức cao kỷ lục 21,3% trong tháng 6/2023. Vào tháng 8/2023, Cục Thống kê đã ngừng công bố dữ liệu về tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên Trung Quốc với lý do “các phương pháp thống kê cần phải được tối ưu hóa”. Các tháng trước tháng 6 cũng liên tiếp ghi nhận mức tỷ lệ thất nghiệp thanh niên cao.
Theo số liệu kinh tế của Cục Thống kê Quốc gia, tỷ lệ thất nghiệp khảo sát ở thành thị trong tháng 6 là 5,2%, trong đó tỷ lệ thất nghiệp ở nhóm tuổi 16 đến 24 tăng lên 21,3%; tỷ lệ thất nghiệp ở những người từ 25 đến 59 tuổi là 4,1%.
Dường như, việc ngừng công bố dữ liệu thất nghiệp thanh niên đã làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng niềm tin.
Mặc dù dữ liệu về thanh niên thất nghiệp đã có thời gian bị ngừng công bố nhưng những người thất nghiệp này thì không biến mất. Thay vào đó, họ xuất hiện trong các thư viện ở các thành phố lớn. "Chỉ số Thư viện" đã trở thành công cụ để quan sát tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên Trung Quốc.
Có rất nhiều video trực tuyến cho thấy các thư viện công cộng ở Bắc Kinh, Thượng Hải, Quảng Châu, Thâm Quyến và các thành phố khác đã trở thành nơi ẩn náu cho những người thất nghiệp. Ở đây có máy lạnh, nước nóng và ổ cắm sạc miễn phí. Nhiều sinh viên đại học chưa tìm được việc làm và những người trung niên mất việc đang chen chúc trong thư viện, học bài để thi tuyển sau đại học hoặc giả vờ đi làm. Giống như nhân viên văn phòng, họ đến sớm và về muộn mỗi ngày. Sự khác biệt duy nhất là họ không có việc làm và không được trả lương.
Trong khi đó, năm 2023 cũng là một năm mà trạng thái tinh thần chung của giới trẻ Trung Quốc thu hút nhiều sự quan tâm. Các báo cáo cho thấy những người trẻ tuổi có nguy cơ gia tăng bị trầm cảm hay tự tử.
-
- Một người phụ nữ nghỉ trên bàn tại hội chợ việc làm vào ngày 9/6/2023 tại Bắc Kinh, Trung Quốc. (Ảnh: Kevin Frayer/Getty Images)
“Báo cáo Sự phát triển Sức khỏe Tâm thần Quốc gia Trung Quốc (2021-2022)” do Viện Nghiên cứu Tâm lý thuộc Viện Khoa học Trung Quốc công bố vào tháng 2/2023 cho thấy giới trẻ là nhóm có nguy cơ cao mắc bệnh trầm cảm. Đặc biệt, nguy cơ trầm cảm ở nhóm tuổi từ 18 đến 24 sau sàng lọc là 24,1%, cao hơn đáng kể so với các nhóm tuổi khác; nguy cơ trầm cảm ở nhóm tuổi từ 25 đến 34 là khoảng 12,3%, cũng cao hơn đáng kể so với các nhóm tuổi từ 35 trở lên.
Theo một báo cáo nghiên cứu được công bố vào năm 2023 trên “Tuần báo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Trung Quốc”, từ năm 2010 đến năm 2021, tỷ lệ tử vong do tự tử ở nhóm tuổi từ 5 đến 14 tuổi đã tăng trung bình gần 10% mỗi năm; tỷ lệ tử vong do tự tử ở nhóm tuổi từ 15 đến 24 tuổi tăng 19,6% mỗi năm từ năm 2017 đến năm 2021.
Một số nhà phân tích truyền thông nước ngoài tin rằng giới trẻ Trung Quốc từ lâu đã phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt về giáo dục và việc làm. Tỷ lệ thanh niên thất nghiệp cũng đẩy áp lực to lớn lên mức cao kỷ lục.
Khi tình hình việc làm ngày càng trở nên trầm trọng, những thuật ngữ như “việc làm chậm”, “trẻ em toàn thời gian”, “thanh niên 45 độ” liên tục xuất hiện. Thuật ngữ mới nhất “thanh niên 45 độ” từng trở thành một chủ đề tìm kiếm nóng. “Nằm ngửa” là 0°, còn phấn đấu hết mình là 90°. Loay hoay tìm một vị trí giữa “nằm ngửa" và phấn đấu hết mình chính là trạng thái 45°, mô tả tình thế tiến thoái lưỡng nan của thanh niên Trung Quốc, những người “không thể đứng thẳng nhưng cũng không thể nằm ngửa”.
Học giả Xia Zhuzhi, phó giáo sư Khoa Xã hội học tại Đại học Vũ Hán, cho rằng trạng thái loay hoay của “cuộc sống 45°”, không có đường lên hay xuống, khiến ông nhớ đến khái niệm “tầng lớp trung lưu” trong lĩnh vực nghiên cứu xã hội học, vốn chủ yếu đề cập đến người lao động cổ cồn trắng ở các thành phố. Những bạn trẻ mới gia nhập nhóm này sau khi ra trường thường phải chịu rất nhiều áp lực nhưng những ước muốn của họ thay đổi quá nhanh và cơ hội thì phân bố không đồng đều. Trong thực tế xã hội này, tinh thần của con người rất dễ rơi vào trạng thái bị kiệt sức.
Thanh niên và các sinh viên mới ra trường vốn là một đối tượng dễ bị tổn thương trong thị trường việc làm, đặc biệt khi kinh tế lâm vào khó khăn. Những dữ liệu kinh tế gần đây ở Trung Quốc cho thấy các vấn đề kinh tế của đất nước này đang ngày một trầm trọng. Trung Quốc vừa ghi nhận chuỗi giảm phát dài nhất kể từ 2009. Chỉ số PMI sản xuất đại diện cho lĩnh vực sản xuất của Trung Quốc đã nằm trong diện thu hẹp trong 3 tháng liên tiếp vào tháng 12/2023. Dữ liệu xuất khẩu cho năm 2023 cũng cho thấy lần sụt giảm đầu tiên kể từ lần giảm năm 2016. Trong khi đó, cuộc khủng hoảng bất động sản vẫn đang diễn ra căng thẳng, và dường như các vấn đề đang lan sang lĩnh vực tài chính.
Ngay cả chính nhà lãnh đạo Tập Cận Bình cũng công khai thừa nhận các thách thức kinh tế trong bài phát biểu năm mới. Ông nói: “Một số doanh nghiệp đã gặp khó khăn. Một số người gặp khó khăn trong việc tìm việc làm và đáp ứng các nhu cầu cơ bản”.
Bắc Kinh vừa mới công bố dữ liệu GDP cho năm 2023, khẳng định đã hoàn thành chỉ tiêu GDP cho năm 2023 (GDP thực tế cho năm 2023 đạt 5,2%, vượt mức 5% đề ra vào đầu năm). Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, kinh tế Trung Quốc đang đi trên một quỹ đạo tiêu cực. Rhodium Group, một nhóm nghiên cứu độc lập có trụ sở ở Mỹ, thậm chí còn cho rằng GDP thực tế của Trung Quốc ở gần mức 1,5% hơn. Rất nhiều các chuyên gia và viện nghiên cứu đều cho rằng tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc trong năm 2024 sẽ thấp đi. Tập đoàn Eurasia còn đưa khả năng Trung Quốc không thể phục hồi về kinh tế sau đại dịch trở thành 1 trong 10 rủi ro toàn cầu hàng đầu trong năm.
Bảo Nguyên tổng hợp
