Kinh tế Trung Quốc vừa trải qua một năm 2023 đầy sóng gió. Giới lãnh đạo ở Bắc Kinh có phản ứng như thế nào, và liệu diễn biến sắp tới tại Trung Quốc sẽ ra sao? Tình hình những ngày đầu năm mới dường như ngày một căng thẳng.
Trong bài báo “Lãnh đạo Trung Quốc thừa nhận kinh tế yếu kém, trong khi không có giải pháp", đăng ngày 3/1/2024 trên tờ The Epoch Times, chuyên gia Antonio Graceffo đã phân tích những phát biểu năm mới của ông Tập và bối cảnh kinh tế của Trung Quốc.
Ông Antonio Graceffo là nhà phân tích kinh tế Trung Quốc đã sống 20 năm ở châu Á. Bài viết cho thấy rõ tình hình kinh tế Trung Quốc lúc này cũng như cách giới lãnh đạo tại Bắc Kinh phản ứng với nó.
Ông Graceffo khẳng định, lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) Tập Cận Bình biết rằng triển vọng kinh tế Trung Quốc rất ảm đạm, nhưng ông Tập không có câu trả lời cho bài toán vực dậy nền kinh tế.
Mặc dù Trung Quốc đạt mục tiêu tăng trưởng 5% vào năm 2023, nền kinh tế vẫn trì trệ, được đánh dấu bởi lĩnh vực sản xuất đang thu hẹp. Chỉ số Nhà quản lý Mua hàng (PMI) sản xuất, thước đo hoạt động công nghiệp, đã giảm xuống 49 vào tháng trước, dưới ngưỡng 50, biểu thị sự thu hẹp kinh tế.
Có rất ít hy vọng rằng tình hình sẽ được cải thiện. Điều này là do các vấn đề dai dẳng, bao gồm suy thoái bất động sản, tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên cao kỷ lục, giá tiêu dùng yếu, nhu cầu bị kìm hãm và nợ gia tăng trong bối cảnh doanh thu của chính quyền địa phương giảm. Cho đến khi những vấn đề này được giải quyết, nền kinh tế Trung Quốc sẽ không thể quay trở lại những năm tháng tăng trưởng vượt bậc.
Trong thời gian tới, thị trường nhà ở, chiếm khoảng 1/4 GDP, được dự đoán sẽ tiếp tục thu hẹp trong lúc phải vật lộn với vấn đề dư cung dai dẳng. Đồng thời, việc tích lũy nợ ngày càng trở nên rõ rệt hơn, và các nhà phát triển bất động sản, chính quyền địa phương và doanh nghiệp nhà nước phải đối mặt với những thách thức ngày càng tăng trong việc đáp ứng các khoản thanh toán lãi vay.
-
- Một công nhân đứng nhìn chuẩn bị băng qua đường bên ngoài một công trường xây dựng ở Bắc Kinh, Trung Quốc, vào ngày 26/4/2022. (Ảnh: Wang Zhao/AFP qua Getty Images)
Cuộc khủng hoảng già hóa đang góp phần làm giảm quy mô lực lượng lao động, đặt ra mối lo ngại đáng kể đối với một quốc gia đang có năng suất trì trệ. Do đó, Ngân hàng Thế giới dự đoán mức tăng trưởng chỉ là 4,5% cho Trung Quốc vào năm 2024, trong khi Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự đoán việc suy yếu sẽ tiếp tục, và tăng trưởng sẽ đạt 3,5% vào năm 2028.
Theo cách thông thường, ĐCSTQ không thích công khai những thách thức kinh tế của Trung Quốc. Bắc Kinh đã tung ra làn sóng chỉ trích chống lại Moody's Investor Services vào đầu tháng 12 khi tổ chức này hạ triển vọng đối với trái phiếu chính phủ Trung Quốc từ ổn định xuống tiêu cực. Gần đây hơn, ĐCSTQ đã trấn áp việc đưa tin những thông tin tiêu cực về nền kinh tế Trung Quốc, với hy vọng xây dựng lại niềm tin của công chúng.
Tuy nhiên, trong bài phát biểu năm mới, ông Tập thừa nhận nền kinh tế đang gặp khó khăn: “Một số doanh nghiệp đã gặp khó khăn. Một số người gặp khó khăn trong việc tìm việc làm và đáp ứng các nhu cầu cơ bản”.
Ông Tập tuyên bố: “Chúng ta sẽ củng cố và tăng cường đà phục hồi kinh tế, đồng thời nỗ lực đạt được sự phát triển kinh tế ổn định và lâu dài”.
Tuy nhiên, dường như Bắc Kinh không có kế hoạch nào để thực hiện điều đó.
Trong cùng bài phát biểu, ông cũng nói: “Trung Quốc chắc chắn sẽ thống nhất, và tất cả người Trung Quốc ở cả hai bên eo biển Đài Loan nên được ràng buộc bởi ý thức chung về mục đích và chia sẻ vinh quang trong công cuộc khôi phục sức sống của đất nước Trung Quốc”.
Chiếm Đài Loan bằng vũ lực sẽ không cứu được nền kinh tế Trung Quốc. Trên thực tế, đây là một trong nhiều chính sách đang xua đuổi các nhà đầu tư nước ngoài và cản trở tăng trưởng kinh tế.
Xu hướng ngày càng tăng của Bắc Kinh đối với một chiến lược kinh tế mang tính can thiệp nhiều hơn, ưu tiên cho sự kiểm soát của ĐCSTQ đối với các vấn đề kinh tế và xã hội trong khi gây tổn hại cho khu vực tư nhân, đã khiến các doanh nhân bất an. Một ví dụ nổi bật là Tập đoàn Alibaba, một trong những nạn nhân đầu tiên trong cuộc đàn áp công nghệ của ĐCSTQ. Công ty đã tuyên bố vào tháng 1 năm ngoái rằng sẽ thoái vốn khỏi Ant Group.
-
- Tỷ phú Trung Quốc và người sáng lập Alibaba Jack Ma tham dự một diễn đàn ở Hong Kong vào ngày 02/02/2015. (Ảnh: STR/AFP qua Getty Images)
Chính các doanh nghiệp tràn đầy tinh thần kinh doanh từng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhanh chóng của Trung Quốc hiện đang phải vật lộn với việc chính trị hóa các quy định và môi trường kinh doanh. Những hạn chế do ĐCSTQ áp đặt không chỉ tước đi những cơ hội việc làm quan trọng của đất nước mà còn cản trở việc tạo ra nguồn thu thuế thiết yếu.
Hơn nữa, các biện pháp nghiêm ngặt của ĐCSTQ, bề ngoài được thực hiện vì lý do an ninh quốc gia, dường như đã làm nản lòng các nhà đầu tư quốc tế. Các công ty nước ngoài hiện đang phải vật lộn với một quyết định đầy thách thức – nên ở lại hay rời khỏi Trung Quốc. ĐCSTQ đã thay đổi các chính sách trong nước, với sự ảnh hưởng của những thay đổi trong bối cảnh địa chính trị và mối quan hệ căng thẳng với Mỹ, gây ra sự bất ổn ngày càng cao trong môi trường hoạt động của các công ty nước ngoài.
-
- Quang cảnh tòa nhà nơi đặt cơ sở của tập đoàn bán dẫn khổng lồ Micron của Mỹ tại Thượng Hải, Trung Quốc, vào ngày 22/05/2023. (Ảnh: Hector Retamal/AFP qua Getty Images)
Mặc dù Bắc Kinh tuyên bố khuyến khích đầu tư nước ngoài và thực hiện một số bước để thúc đẩy điều này, Luật Chống gián điệp vẫn được áp dụng, khiến Trung tâm An ninh và Chống gián điệp Quốc gia Mỹ đưa ra cảnh báo cho các công ty Mỹ. Cách diễn đạt mơ hồ của luật có thể dẫn đến việc xác định các hoạt động kinh doanh thông thường - chẳng hạn như kiểm toán và thẩm định - là bất hợp pháp.
Do đó, các công ty như Apple đang chuyển ít nhất một số hoạt động sản xuất sang Ấn Độ, Việt Nam và các quốc gia thân thiện hơn khác. Do đầu tư bị chuyển hướng khỏi Trung Quốc, Cục Quản lý Ngoại hối Nhà nước của Trung Quốc đã báo cáo trong quý III rằng đầu tư trực tiếp nước ngoài là âm 11,8 tỷ USD.
Sự thừa nhận của ông Tập về triển vọng kinh tế yếu kém là đáng chú ý. Rõ ràng là ông Tập nhận ra vấn đề nhưng lại thiếu các giải pháp. Tuyên bố của ông về Đài Loan đặc biệt đáng lo ngại. Không thể xây dựng di sản của mình với tư cách là vị cứu tinh vĩ đại về kinh tế đối với Trung Quốc, ông Tập có thể coi việc xâm chiếm Đài Loan là con đường khả thi duy nhất hướng tới sự bất tử về chính trị, ông Graceffo kết luận.
Trên thực tế, ĐCSTQ không phải là không có các biện pháp của riêng mình. Tuy nhiên, các biện pháp vẫn thiếu thực chất. Trong khi các vấn đề cốt lõi không được cải thiện, Bắc Kinh tiếp tục áp dụng các biện pháp cực đoan điển hình.
Tình hình dường như ngày càng tồi tệ trong những ngày đầu năm mới. Mới đây, gã khổng lồ ngân hàng ngầm Zhongzhi đã được chấp thuận tiến hành thanh lý phá sản. Mặc dù sự sụp đổ của Zhongzhi đã được dự đoán trước, nhưng việc công ty trực tiếp nộp đơn xin thanh lý phá sản có thể là một động thái gây sốc. Tác động của vụ việc sẽ không nhỏ, trong khi đây chính là bằng chứng cho ảnh hưởng lan tỏa của khủng hoảng bất động sản lên ngành tài chính Trung Quốc.
-
- Một người đàn ông đi trên con đường phía trước văn phòng Bắc Kinh của Zhongrong International Trust Co., thuộc sở hữu một phần của Zhongzhi Enterprise Group, tại Bắc Kinh, Trung Quốc, vào ngày 17/8/2023. (Ảnh: GREG BAKER/AFP qua Getty Images)
Cấm nói xấu nền kinh tế hay là gián tiếp thừa nhận tình hình nghiêm trọng
Việc ông Tập thừa nhận các thách thức về kinh tế còn đáng chú ý bởi mới gần đây, Bắc Kinh còn đang rất tích cực đàn áp việc nói xấu nền kinh tế Trung Quốc.
Ngoài việc đưa ra thông báo yêu cầu những người nổi tiếng trên Internet phải im lặng, Bộ An ninh Quốc gia Trung Quốc thậm chí còn trực tiếp vào cuộc để đe dọa. Những động thái này đã thu hút sự chú ý của công chúng.
Ảnh chụp màn hình được đăng trực tuyến cho thấy các tài khoản quản trị của Weibo (một mạng xã hội lớn của Trung Quốc) là "Weibo Finance" và "Weibo Stocks" đã thông báo cho những người nổi tiếng trên Internet vào ngày 14/12/2023, "Xin hãy chú ý đến tiêu chuẩn ngôn luận khi đăng bài trong thời gian sắp tới và không đăng bất kỳ nhận xét nào nói xấu nền kinh tế". "Weibo Law" thông báo: "Hình phạt cho tội nói xấu nền kinh tế sẽ rất nghiêm khắc trong thời gian sắp tới. Vui lòng không chạm vào vạch đỏ khi đăng bài".
Không chỉ vậy, Weibo còn mở rộng phạm vi của các biện pháp, thậm chí nói tốt cho kinh tế Mỹ cũng bị cấm.
Tuy nhiên, vẫn có một số người nổi tiếng về lĩnh vực tài chính trên Internet dường như không ủng hộ cuộc đàn áp của Weibo. Vì vậy, Bộ An ninh Quốc gia của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đã trực tiếp tham gia. Sáng ngày 15/12/2023, tài khoản công khai WeChat của Bộ An ninh Quốc gia đã đăng bài viết “Các cơ quan An ninh Quốc gia kiên quyết xây dựng hàng rào an ninh kinh tế mạnh mẽ”, nâng những phát biểu thể hiện thái độ bi quan về nền kinh tế lên thành vấn đề an ninh quốc gia.
-
- Cảnh sát bán quân sự đứng gác phía nam Đại lễ đường Nhân dân trước phiên khai mạc Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc ở Bắc Kinh, Trung Quốc, vào ngày 5/3/2023. (Ảnh: GREG BAKER/AFP qua Getty Images)
Bộ An ninh Quốc gia cho rằng nhiều "lời nói rập khuôn" nhằm bôi nhọ nền kinh tế Trung Quốc tiếp tục xuất hiện, dựng nên "bẫy diễn ngôn" và "bẫy nhận thức" về "sự suy tàn của Trung Quốc". Bài viết tóm tắt một số nhận xét "nói xấu nền kinh tế Trung Quốc", bao gồm cáo buộc chính quyền "thay thế phát triển bằng an ninh", "xua đuổi đầu tư nước ngoài" và "đàn áp các doanh nghiệp tư nhân". Bài viết đe dọa "đàn áp và trừng phạt" "những người có động cơ ẩn giấu".
Bài viết cũng tuyên bố rằng cơ quan này sẽ duy trì an ninh kinh tế của Trung Quốc. Nó sẽ trấn áp và trừng phạt cái gọi là “các hoạt động bất hợp pháp và tội phạm gây nguy hiểm cho an ninh quốc gia” trong lĩnh vực an ninh kinh tế; làm việc với các bộ phận liên quan để ngăn chặn và giải quyết các rủi ro an ninh trong lĩnh vực kinh tế và duy trì các yếu tố then chốt trong việc ngăn ngừa rủi ro hệ thống.
Trước đó, ngày 12/12/2023, bài phát biểu của ông Tập Cận Bình tại Hội nghị Công tác Kinh tế Trung ương do Tân Hoa Xã, cơ quan truyền thông chính thức của ĐCSTQ đăng tải, đã đề cập rõ ràng về cái gọi là “tăng cường tuyên truyền kinh tế và hướng dẫn dư luận”.
Trước cuộc đàn áp “ồn ào” của Bắc Kinh đối với việc "nói xấu nền kinh tế Trung Quốc", nhiều cư dân mạng đã để lại bình luận trên các nền tảng xã hội ở nước ngoài để chế giễu: "Tuyệt vời, điều này tương đương với việc xác nhận chính thức rằng nền kinh tế Trung Quốc là vô vọng". "Còn cần nói xấu nữa à? Không cần nói xấu nữa. Không thể tệ hơn được nữa". "Hệ thống chuyên quyền vốn đã không bền vững, và sự suy tàn của nó là điều khó tránh khỏi".
Cư dân mạng "Jinchi Luyeji" viết trên mạng xã hội Weibo (một nền tảng trong nước của Trung Quốc): "Vấn đề kinh tế nên được giải quyết bằng biện pháp kinh tế. Nó chẳng liên quan gì đến bộ phận an ninh. Họ càng kiểm soát thì càng hỗn loạn!".
"Under the clear sky_" bình luận: "Điều tốt nhất là hãy im lặng. Đó là điều quan trọng".
“guy against the wind” nói: “Trông đáng sợ quá. Không biết doanh nghiệp tư nhân, giới truyền thông và vốn nước ngoài nghĩ sao”.
Trước lần can thiệp này, Bộ An ninh Quốc gia Trung Quốc đã từng đăng một bài viết trên tài khoản chính thức của mình trên nền tảng mạng xã hội WeChat của Trung Quốc vào ngày 2/11, cam kết “tham gia tích cực vào việc bảo vệ sự ổn định tài chính của đất nước và giám sát chặt chẽ các rủi ro trong ngành”. Nó cảnh báo rằng cần phải “hiểu rõ ràng nhiều rủi ro và thách thức đối với an ninh tài chính của đất nước”.
Bài viết nói rằng có bốn loại người: những người dự đoán về sự "rút ruột" của nền kinh tế Trung Quốc, những người đã thực hiện hành động rút tiền khỏi Trung Quốc, những người nói và thúc đẩy ý tưởng rút vốn ra khỏi Trung Quốc, và những kẻ đang vắt kiệt nền kinh tế Trung Quốc từ bên trong. Những người này và hành động của họ đang cố gắng làm lung lay niềm tin của cộng đồng quốc tế vào hoạt động đầu tư vào Trung Quốc và gây ra tình trạng bất ổn tài chính trong nước ở Trung Quốc. Bài viết đe dọa sẽ trừng phạt những “tội phạm tài chính” này theo quy định của pháp luật.
-
- Một sĩ quan cảnh sát đứng gác trước phiên bế mạc Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc (CPPCC) tại Đại lễ đường Nhân dân vào ngày 10/3/2022 ở Bắc Kinh, Trung Quốc. (Ảnh: Kevin Frayer/Getty Images)
Bộ An ninh Quốc gia của Trung Quốc cũng đồng thời chỉ trích những “con gấu” thị trường, những người luôn là những kẻ bi quan nhắm vào lĩnh vực tài chính của Trung Quốc nhằm làm lung lay niềm tin của cộng đồng quốc tế khi đầu tư vào Trung Quốc, với mục đích duy nhất là gây ra tình trạng hỗn loạn tài chính. Bộ cảnh báo rằng những “hoạt động tội phạm” gây nguy hiểm cho sự ổn định tài chính của nhà nước sẽ bị xử lý nghiêm khắc theo pháp luật.
Bắc Kinh đã gán cho những người “nói xấu kinh tế Trung Quốc" tội phá hoại nền kinh tế trong nước. Giữa lúc kinh tế rối ren, biện pháp của Bắc Kinh là đẩy mạnh việc quy trách nhiệm và đổ lỗi. Một số đối tượng được nhắm đến để Bắc Kinh quy trách nhiệm là các giám đốc tài chính, các nền tảng cho vay ngang hàng (P2P) và cố Thủ tướng Lý Khắc Cường.
Các cuộc họp kinh tế thiếu thực chất
Trong khi đó, ĐCSTQ không cho thấy nhiều biện pháp thực chất có thể thực sự cải thiện nền kinh tế.
Hội nghị Công tác Kinh tế Trung ương (CEWC) của ĐCSTQ đã kết thúc vào tối thứ 3 (12/12/2023). Trong cuộc họp, Bắc Kinh cam kết sẽ coi trọng tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, các chuyên gia phân tích rằng việc thiếu các biện pháp thúc đẩy nhu cầu tiêu dùng khiến tầm nhìn phát triển kinh tế trở thành những lời nói trống rỗng và vô nghĩa.
CEWC thường đề ra quan điểm chung cho chính sách kinh tế của năm tới. Cuộc họp vừa rồi cam kết sẽ “tập trung vào nhiệm vụ trọng tâm là xây dựng nền kinh tế và nhiệm vụ hàng đầu là phát triển chất lượng cao”.
Ông Larry Hu, nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc tại Macquarie Group, nói với CNN rằng Bắc Kinh có thể đặt mục tiêu tăng trưởng GDP cho năm 2024 ở mức "4,5% đến 5%" hoặc "khoảng 5%", sát với mục tiêu cho năm 2023.
Nhưng các nhà phân tích khác đặt câu hỏi liệu Trung Quốc có đạt được mức tăng trưởng như vậy hay không nếu không có các biện pháp kích thích nhắm trực tiếp vào người tiêu dùng. Đây vốn là điều mà Trung Quốc tránh nói đến.
-
- Quang cảnh từ trên cao của các tòa nhà dân cư ở Thiên Tân, Trung Quốc, vào ngày 10/5/2018. (Ảnh: Fred Dufour/AFP qua Getty Images)
Hôm thứ 4 (13/12/2023), các nhà phân tích của Citi cho biết “không có dấu hiệu nào cho thấy Trung Quốc sẽ đưa ra các chính sách hỗ trợ tiêu dùng quy mô lớn” và “không có cuộc thảo luận chi tiết nào về việc tăng thu nhập hộ gia đình”.
Hiện tại, Bắc Kinh đang phải đối mặt với những khó khăn ngày càng sâu sắc, trong đó sức tiêu dùng yếu là lực cản chính. Mặc dù Bắc Kinh nhiều lần hứa sẽ mở rộng nhu cầu trong nước và kích thích tiêu dùng nhưng nước này vẫn chưa thực hiện bất kỳ biện pháp kích thích quy mô lớn nào.
Trước đó, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương ĐCSTQ đã kết thúc một cuộc họp quan trọng khác vào ngày 8/12/2023, do nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình chủ trì, nhằm chỉ đạo công tác kinh tế của Trung Quốc trong năm sắp tới. Cuộc họp nhằm phác thảo các nguyên tắc cần thiết để ổn định và cải thiện nền kinh tế Trung Quốc trước môi trường bên trong và bên ngoài phức tạp. Tuy nhiên, kết quả dường như mang tính hùng biện hơn trong khi không có nội dung thực chất.
Các tuyên bố chính thức từ cuộc họp cho biết “chính sách tài khóa chủ động cần được tăng cường và cải thiện một cách thích hợp về chất lượng và hiệu quả”, mặc dù không có bước đi rõ ràng nào được vạch ra để đối phó với tình trạng tăng trưởng kinh tế suy yếu. Tương tự, ĐCSTQ đặt ưu tiên “ngăn chặn và hạ nhiệt rủi ro trong các lĩnh vực trọng điểm và kiên quyết bảo vệ các điểm mấu chốt trước các rủi ro hệ thống”. Mặc dù đây là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy sự chú ý đang hướng tới bong bóng nợ bất động sản, nhưng một lần nữa, không có sự đề cập nào đến kế hoạch cụ thể để thực hiện điều này.
Bảo Nguyên tổng hợp
