Đối với Hải quân Hoa Kỳ, các khu vực triển khai nhiệm vụ chuyên sâu nhất có thể là các vùng biển xung quanh Trung Quốc như Biển Đông, Biển Philippines và Eo biển Đài Loan. Ngay cả Biển Đỏ và Địa Trung Hải, nơi đang diễn ra xung đột mạnh mẽ, cũng chưa bao giờ thu hút nhiều lực lượng hải quân và không quân Mỹ như các vùng biển ở Tây Thái Bình Dương này, hơn nữa xu hướng này đang ngày càng gia tăng. Điều này nêu bật những hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra qua việc Trung Quốc mở rộng sự bành trướng và đe dọa nhanh chóng đối với Đài Loan, đồng thời gửi một tín hiệu mạnh mẽ đến Bắc Kinh.
Hải quân Mỹ, Đài Loan bí mật tập trận ở Thái Bình Dương
Ngày 14-5, Hãng tin Reuters dẫn các nguồn thạo tin cho hay hải quân Mỹ và Đài Loan đã bí mật tập trận chung ở Thái Bình Dương, khi hai bên tăng cường hợp tác trước mối đe dọa quân sự từ Trung Quốc. Theo các nguồn tin giấu tên được Reuters dẫn lại, các cuộc tập trận chung giữa hải quân Mỹ và Đài Loan đã diễn ra ở khu vực tây Thái Bình Dương hồi tháng 4.
Một nguồn tin nói nhiều khí tài đã được triển khai. Nguồn tin thứ hai cho biết các cuộc tập trận này "về mặt chính thức không tồn tại", mà chỉ được coi là "những cuộc chạm trán ngoài kế hoạch trên biển". Hai bên có thỏa thuận ngầm mà theo đó đều khẳng định các cuộc tập trận như vậy chỉ đơn giản là kết quả của những cuộc chạm trán ngẫu nhiên.
Tàu hải quân của hai bên - bao gồm tàu khu trục và tàu tiếp tế, hỗ trợ - đã tham gia các cuộc tập trận kéo dài nhiều ngày. Các cuộc tập trận được thiết kế để thực hành những hoạt động "cơ bản" như liên lạc, tiếp nhiên liệu và tiếp tế.
Trong tuyên bố gửi tới Reuters, hải quân Đài Loan cho biết để xử lý các tình huống bất ngờ trên biển và giảm thiểu "sự can thiệp" với nhau, lực lượng này "hành động phù hợp với Bộ quy tắc ứng xử cho những cuộc chạm trán ngoài ý muốn trên biển (CUES) do Mỹ thúc đẩy".
Hải quân Đài Loan thông tin họ thường liên lạc với tàu của các bên khác và tiến hành các cuộc tập trận chạm trán khi cần thiết.
Một nguồn tin thứ ba chỉ rằng mặc dù "các cuộc chạm trán ngoài kế hoạch" của hải quân Mỹ và Đài Loan chủ yếu bao gồm các cuộc tập trận cơ bản, nhưng những cuộc tập trận như vậy rất quan trọng trong việc đảm bảo quân đội hai bên có thể hoạt động cùng nhau trong trường hợp khẩn cấp.
Nguồn tin này nói thêm hải quân Mỹ và Đài Loan cũng thực hành nhiều hoạt động chiến thuật khác nhau, gồm cả việc tìm kiếm mục tiêu dưới nước.
Hãng Reuters đưa tin người đứng đầu lực lượng hải quân Đài Loan Tang Hua tháng trước đã đến thăm Mỹ và thảo luận về cách tăng cường hợp tác giữa hải quân hai bên. Phản ứng lại, Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói họ kiên quyết phản đối "sự cấu kết quân sự" giữa Mỹ và Đài Loan.
Trung Quốc coi Đài Loan là một phần lãnh thổ của nước này và đến nay không loại trừ biện pháp vũ lực để thống nhất. Trong khi đó, Mỹ không có quan hệ ngoại giao chính thức với Đài Loan, nhưng bị ràng buộc phải hỗ trợ hòn đảo này phòng vệ theo Đạo luật Quan hệ Đài Loan.
Mỹ và vùng lãnh thổ Đài Loan đã tăng cường hợp tác quân sự trong những năm gần đây trong bối cảnh Trung Quốc xâm nhập vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) do Đài Loan tuyên bố gần như hằng ngày và tập trận gần hòn đảo này.
Các hoạt động tương tác quân sự giữa Mỹ và Đài Loan, bao gồm các chuyến thăm và huấn luyện, thường không công khai và không được xác nhận chính thức do vấp phải sự phản đối từ Bắc Kinh.
Trong tương lai gần, Hải quân Mỹ vẫn sẽ tiếp tục tăng cường việc thể hiện sức mạnh ở Tây Thái Bình Dương. Các báo cáo gần đây cho thấy 5 trong số 11 tàu sân bay của Hải quân Mỹ có thể sớm được triển khai tới Thái Bình Dương cùng lúc. Trong đó, hai nhóm tác chiến tàu sân bay USS Carl Vinson và USS Theodore Roosevelt vẫn luôn tham gia cuộc tập trận quân sự với Nhật Bản ở Biển Philippines.
Cùng lúc đó, tàu USS Ronald Reagan, tàu sân bay siêu cấp được triển khai ở tiền tuyến duy nhất của Hoa Kỳ, đã cập bến cảng Yokosuka ở Nhật Bản. Dự kiến trong những tháng tới, tàu Reagan sẽ đến Nhà máy đóng tàu hải quân Puget Sound ở Bremerton, bang Washington để tiến hành việc bảo dưỡng; đến lúc đó, vị trí cốt lõi của tàu Reagan trong Hạm đội 7 của Hải quân Hoa Kỳ sẽ do tàu USS George Washington tiếp quản.
Viện Hải quân Mỹ dẫn lời những người theo dõi con tàu cho biết, tàu USS Abraham Lincoln, một trong những tàu sân bay được triển khai tới Thái Bình Dương trong năm nay, mọi người đã nhìn thấy nó khởi hành từ cảng nhà ở San Diego vào ngày 5/2.
Đây là một hoạt động bất thường của Hải quân Hoa Kỳ nhằm tập hợp một lực lượng tấn công khổng lồ như vậy vào một khu vực, và nó được hiểu rộng rãi là một lời cảnh báo nhắm vào Trung Quốc và Triều Tiên. Đồng thời, nó cũng cho các đồng minh châu Á thấy rằng Mỹ thực hiện nghiêm túc cam kết của mình.
Nói từ góc độ các lựa chọn năng lực hiện có, ngoài việc tận dụng lợi thế dưới nước, việc Hoa Kỳ tiếp tục đe dọa bất kỳ hành động thôn tính Đài Loan mau chóng hoặc các hành động gây hấn ở Biển Đông của Trung Quốc, đều có thể liên quan đến số lượng, tính khả dụng và phạm vi hoạt động của các máy bay chiến đấu thế hệ thứ 5 được Hoa Kỳ và các đối tác khu vực của nước này triển khai ở Thái Bình Dương. Nếu triển khai đủ số lượng F-35 tại các khu vực xung đột tiềm tàng có thể được bao phủ bởi bán kính chiến đấu của F-35, Trung Quốc sẽ khó có thể thiết lập bất kỳ hình thức chiếm ưu thế trên không nào ở khu vực Thái Bình Dương, ít nhất là ở thời điểm hiện tại.
Sự gia tăng hiện diện quân sự của Hoa Kỳ trên quy mô lớn ở Philippines có thể mang lại nhiều cơ hội hơn cho Hoa Kỳ trong việc triển khai máy bay chiến đấu F-35 tại các căn cứ của Hoa Kỳ ở nước này, hiện thực hóa tiền cảnh triển khai quy mô lớn các máy bay F-35A trên đất liền xung quanh biển Philippines. Đồng thời, những chiếc F-35A phóng từ đất liền từ Nhật Bản, Hàn Quốc và Singapore cũng có thể được sử dụng làm phương án dự phòng. Tuy nhiên, sự lựa chọn đối với sức mạnh không quân thế hệ thứ 5 đáng tin cậy nhất, mang tính quyết định nhất và có ảnh hưởng nhất đối với Hoa Kỳ và các đồng minh rất có thể đến từ trên biển. Trong những năm gần đây, kinh nghiệm tác chiến của quân đội Mỹ đã chứng minh rằng khả năng Mỹ và các lực lượng đồng minh vận hành F-35B/C trên biển có thể là yếu tố quyết định nhất trong bất kỳ cuộc xung đột nào với Trung Quốc.
Hai tàu sân bay trực thăng Kaga và Izumo của Nhật Bản có thể mang theo chiếc F-35B, một trong số đó đã được tân trang lại và dự kiến sẽ được tân trang toàn bộ vào năm 2027. Khi đó, Nhật Bản sẽ có 2 tàu sân bay trực thăng có thể chở lần lượt tới 20 chiếc F-35B. Đến lúc đó, Nhật Bản sẽ có 2 tàu sân bay, mỗi chiếc có thể mang tới 20 chiếc F-35B.
Các tàu tấn công đổ bộ lớp America của Hải quân Mỹ cũng có thể mang theo không dưới 20 chiếc F-35B. Có lẽ còn có ảnh hưởng lớn hơn nữa là tàu sân bay lớp Nimitz của Hải quân Hoa Kỳ, có thể dễ dàng mang từ 50 đến 90 chiếc F-35C, và nó có khả năng mở ra kỷ nguyên mới về sự thống trị của F-35 ở Thái Bình Dương. Hoa Kỳ và các đồng minh trong khu vực thực sự có thể triển khai hàng trăm máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm với khả năng chiến đấu chung bao trùm cả eo biển Đài Loan hoặc Biển Đông.
Điều này cũng đưa đến một câu hỏi thú vị: Nếu Trung Quốc leo thang căng thẳng trong khu vực, thì Mỹ và các đồng minh trong khu vực có thể tăng cường sức mạnh trên biển và trên không một cách thích hợp. Cách tiếp cận trực tiếp nhất chính là, Hải quân Mỹ đang tăng cường sự hiện diện của tàu sân bay ở Thái Bình Dương từ 2 nhóm tác chiến tàu sân bay thông thường lên thành 3 nhóm, hoặc thậm chí 5 nhóm.
Đây có vẻ là một câu trả lời vừa rõ ràng, lại vừa đơn giản, vì nó liên quan đến khả năng do Mỹ dẫn đầu nhằm triển khai sức mạnh không quân với quy mô lớn trên biển cả. Với 5 tàu sân bay được triển khai trong khu vực này, lực lượng chung F-35 của Mỹ và Nhật Bản có thể hình thành một mạng lưới trên không được hỗ trợ bởi các máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm để bao vây Đài Loan và các khu vực nguy hiểm gần Biển Đông. Đối mặt với sự leo thang căng thẳng trong khu vực do sức mạnh hàng hải và không quân của Trung Quốc tạo ra, việc tăng cường triển khai các nhóm tấn công tàu sân bay trong khu vực có thể là giải pháp dễ dàng nhất mà Lầu Năm Góc và Hải quân Mỹ nghĩ tới.
Sự hiện diện của nhiều tàu sân bay hơn ở Tây Thái Bình Dương sẽ mang lại năng lực không quân thế hệ thứ 5 chưa từng có cho eo biển Đài Loan và Biển Đông. Kiểu phô diễn sức mạnh này mang ý nghĩa một mô hình răn đe hoàn toàn khác, cái gọi là “ma cao 1 thước, đạo cao 1 trượng”.
Nhưng không chỉ Đài Loan, liên minh Tây Thái Bình Dương của Mỹ và các đồng minh ngày càng hình thành những con sóng ngầm đáng sợ đối với Trung Quốc.
Tây Thái Bình Dương - Sóng ngầm đã nổi
Ngày 3/5, tại Hawaii, Bộ trưởng Quốc phòng 4 nước Mỹ, Australia, Nhật Bản và Philippines tề tựu, để tái khẳng định những cam kết hợp tác quốc phòng trong thời gian tới. Cùng lúc, ngoài khơi vùng biển thuộc lãnh hải Philippines, cuộc tập trận thường niên Balikatan tiếp diễn, với những hoạt động bắn đạn thật hướng về phía Biển Đông. Dường như, những vùng xoáy mới lại bắt đầu lộ diện, suốt một dải Tây Thái Bình Dương.
Diễn ra từ ngày 22/4 đến 10/5, cuộc tập trận Balikatan năm nay, bao gồm diễn tập về an ninh hàng hải, phòng không và tên lửa, phòng thủ mạng và thông tin..., có sự tham gia của khoảng 16.700 binh sĩ. Tuy nhiên, rất đáng chú ý, khác với mọi lần tổ chức trước, Balikatan lần này có thêm hai lực lượng hải quân "khách mời": Pháp và Australia.
Từ trước tới nay, Balikatan được đánh giá là cuộc diễn tập quân sự có quy mô toàn diện nhất, trong số các cuộc tập trận quân sự giữa Philippines và Mỹ. Do đó, sự góp mặt của hai thành phần mới hiển nhiên đã thu hút sự chú ý của giới quan sát toàn cầu, đặc biệt là từ phía Trung Quốc - nước tuyên bố chủ quyền đơn phương ở hầu hết Biển Đông, mà Philippines cũng là một bên tranh chấp.
Trên lý thuyết, các quan chức Mỹ và Philippines đều mô tả hoạt động thường niên lần này không nhắm tới nước thứ ba, mà chỉ hướng tới mục tiêu cải thiện khả năng phối hợp giữa quân đội hai nước. Song, thực tế, chiều ngày 2/5, hàng loạt rocket đã được phóng về hướng Biển Đông, trong khuôn khổ nội dung diễn tập bắn đạn thật, được tiến hành gần ngôi làng ven biển Campong Ulay ở Palawan, một đảo nhỏ của Philippines.
Theo tờ South China Morning Post, rocket được phóng hướng ra Biển Đông từ hai hệ thống tên lửa pháo binh cơ động cao M142, một bệ phóng tên lửa hạng nhẹ có khả năng bắn trúng mục tiêu ở khoảng cách xa tới 80 km. Cuộc diễn tập có sự tham gia của cả pháo binh, súng máy và tên lửa chống tăng Javelin. Về việc tiến hành tập trận bắn đạn thật gần khu vực xảy ra nhiều cuộc đụng độ trên biển thời gian qua giữa Bắc Kinh và Manila, Chuẩn tướng quân đội Philippines Romulo Quemade II giải thích: "Chúng tôi mô phỏng một mối đe dọa đến từ ngoài khơi, do đó chúng tôi đang sử dụng khả năng đa lĩnh vực của mình để bảo vệ chủ quyền. Đó là một khoảng cách khá xa và chúng tôi chỉ khai hỏa trong lãnh hải của mình".
Người đồng cấp của ông bên phía quân đội Mỹ - Chuẩn tướng Bernard Harrington cũng nhấn mạnh: hoạt động này không nhắm vào bất kỳ quốc gia cụ thể nào và "Mọi thứ chúng tôi thực hiện đều nằm trong phạm vi ranh giới lãnh thổ của Philippines".
Tuy vậy, đối với các nhà phân tích, điều thật sự đáng chú ý có lẽ lại không nằm trong khói đạn Balikatan - điều có lẽ sẽ dễ dàng lắng xuống sau một thời gian. Bị che khuất sau lớp màn mỏng và những âm thanh ầm ĩ đó, thực ra, là một kết cấu đang sẵn sàng hình thành và hiện hữu lâu dài, thông qua Hội nghị cấp Bộ trưởng Quốc phòng lần thứ hai, giữa Mỹ - Australia - Nhật Bản - Philippines, tại Hawaii.
Tại đó, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin đã nhấn mạnh cam kết của Mỹ, về việc củng cố quan hệ với các đồng minh chủ chốt ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (Indo-Pacific). Ông cũng đồng thời cho biết: Cuộc gặp diễn ra tại Hawaii này là nhằm thúc đẩy một tầm nhìn chung, về một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở.
Bộ trưởng Quốc phòng 4 nước đã thảo luận tình hình an ninh hiện nay trong khu vực, cũng như các sáng kiến mới nhằm củng cố an ninh và ổn định ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Các nỗ lực này bao gồm mở rộng tiến hành thêm các cuộc diễn tập trên biển và thúc đẩy hỗ trợ an ninh cho Philippines. Cùng ngày, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ cũng có các cuộc gặp song phương riêng rẽ với Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Quốc phòng Australia và Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản, cùng một cuộc gặp 3 bên với người đồng cấp từ hai nước này.
Không những liên minh quân sự, tháng trước, Mỹ đã bắt đầu điều tra ngành công nghiệp đóng tàu do Trung Quốc thống trị, một động thái gây thêm áp lực cho Trung Quốc khi cuộc thương chiến giữa hai nước vượt ra ngoài công nghệ và lan sang lĩnh vực chế tạo.
Mỹ đưa ngành đóng tàu Trung Quốc vào tầm ngắm
Sau khi 5 liên đoàn lao động nộp đơn kiến nghị, vào ngày 17/4, Katherine Tai, Đại diện Thương mại Mỹ (USTR), đã công bố cái gọi là cuộc điều tra 301 nhắm vào các hoạt động của Trung Quốc trong lĩnh vực thiết bị hàng hải, hậu cần, và đóng tàu. Một phiên điều trần công khai sẽ được tổ chức vào ngày 29/5 sắp tới. Đây là cuộc điều tra theo ngành đầu tiên của chính quyền Biden trên cơ sở Mục 301 của Đạo luật Thương mại Mỹ năm 1974 – một công cụ cho phép chính phủ Mỹ thực thi các hiệp định thương mại và áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các quốc gia vi phạm các quy tắc của thương mại quốc tế.
Phát biểu từ trụ sở Liên đoàn Công nhân Thép ở Pittsburgh vào ngày công bố điều tra, Tổng thống Joe Biden đã kêu gọi Đại diện Tai xem xét tăng gấp ba thuế quan đối với thép và nhôm Trung Quốc cho đến khi hoàn thành đợt đánh giá kéo dài bốn năm. Ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của ngành đóng tàu đối với an ninh quốc gia, và rằng chính quyền của ông đang nghiêm túc xem xét kiến nghị của các liên đoàn lao động, liên quan đến việc liệu chính phủ Trung Quốc có đang sử dụng các biện pháp cạnh tranh không lành mạnh để giúp các công ty đóng tàu của nước này hạ giá tàu hay không.
“Chúng tôi đã nghe thấy các bạn,” Biden nói. “Và nếu chính phủ Trung Quốc thực sự đang sử dụng các chiến thuật không công bằng nhằm làm suy yếu cạnh tranh thương mại tự do và công bằng trong ngành vận tải biển, tôi sẽ hành động.”
Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết trong một tuyên bố rằng nước này “kiên quyết phản đối” cuộc điều tra của Mỹ, xem nó là một “sai lầm chồng chất.” “Bản kiến nghị đã diễn giải sai các hoạt động thương mại và đầu tư thông thường thành hoạt động gây tổn hại đến an ninh quốc gia và lợi ích doanh nghiệp của Mỹ, đồng thời đổ lỗi cho Trung Quốc về các vấn đề công nghiệp của Mỹ. Nó thiếu cơ sở thực tế và đi ngược lại kinh tế học thông thường.”
Mỹ đã bắt đầu có lập trường cứng rắn hơn đối với Trung Quốc trong năm 2024, khi bối cảnh tranh chấp kinh tế và thương mại ngày càng căng thẳng với hàng loạt cáo buộc, điều tra, và trừng phạt. Cuộc đàn áp mới nhất nhắm vào TikTok, nền tảng mạng xã hội và chia sẻ video thuộc sở hữu của Trung Quốc. Một đạo luật vừa được Biden ký duyệt đã yêu cầu công ty mẹ ByteDance bán TikTok trong vòng 270 ngày. Nếu không, Mỹ sẽ cấm ứng dụng này.
Áp lực ngày càng đè nặng lên Trung Quốc không chỉ trong lĩnh vực kỹ thuật số mà còn lan sang cả lĩnh vực chế tạo, đặc biệt là trong các lĩnh vực liên quan đến các công nghệ then chốt như chất bán dẫn và xe điện. Vào ngày 21/02, Nhà Trắng đã tăng cường tập trung vào an ninh hàng hải, với việc Biden trao cho Bộ An ninh Nội địa quyền chống lại các mối đe dọa mạng, đặc biệt là trong lĩnh vực hàng hải. Công việc này bao gồm các chỉ thị nhắm vào các cần cẩu cảng do Trung Quốc sản xuất, vốn chiếm gần 80% lượng cần cẩu hoạt động tại các cảng của Mỹ và bị cáo buộc gây ra rủi ro an ninh mạng đáng kể.
Giữa bối cảnh căng thẳng này, Tập đoàn Công nghiệp Nặng Chấn Hoa Thượng Hải, một công ty nhà nước Trung Quốc và là nhà sản xuất cần cẩu cảng hàng đầu thế giới, đang thấy mình đứng giữa tâm bão địa chính trị. Một cuộc điều tra của Quốc hội Mỹ cáo buộc một số cần cẩu do Trung Quốc sản xuất tại các cảng của Mỹ có chứa modem di động không có giấy tờ, một cáo buộc bị Chấn Hoa Thượng Hải phủ nhận.
Một quản lý cấp cao trong ngành đóng tàu nói với Caixin rằng cuộc điều tra các công ty đóng tàu Trung Quốc dự kiến sẽ không tác động đến ngành này trong ngắn hạn, vì các công ty đã lên kế hoạch sản xuất trong vòng 3 đến 4 năm tới. Tuy nhiên, ông nói, những tác động lâu dài của căng thẳng địa chính trị có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh, và đầu tư của các doanh nghiệp Trung Quốc.
Trong nỗ lực kiềm chế sự thống trị của Trung Quốc trong lĩnh vực chế tạo, Mỹ đang lôi kéo các đồng minh chủ chốt là Nhật Bản và Hàn Quốc. Vào tháng 2, Bộ trưởng Hải quân Mỹ Carlos Del Toro đã gặp gỡ các giám đốc các công ty đóng tàu hàng đầu của Nhật Bản và Hàn Quốc nhằm thu hút đầu tư của họ vào các cơ sở đóng tàu thương mại và hải quân ở Mỹ. Trong chuyến thăm Đông Á, Del Toro đã đến nhà máy đóng tàu Yokohama của Tập đoàn Công nghiệp Nặng Mitsubishi của Nhật Bản và các nhà máy đóng tàu của Hanwha Ocean và HD Hyundai của Hàn Quốc.
Theo Thời báo Kinh tế Hàn Quốc, hội đồng quản trị của Hanwha Ocean đã chấp thuận thành lập một công ty cổ phần ở Mỹ để mua cổ phần của các nhà máy đóng tàu và các công ty dịch vụ bảo trì ở nước ngoài.
Vincent Valentine, nhà kinh tế vận tải tại Hội nghị Thương mại và Phát triển Liên Hiệp Quốc, cho biết các công ty đóng tàu Nhật Bản và Hàn Quốc có lẽ sẽ hưởng lợi từ các biện pháp trừng phạt nhắm vào các tàu do Trung Quốc đóng.
Những mối liên kết mới
Cần phải nhắc lại, Mỹ và Australia hiện cũng đang đều là thành viên của liên minh quân sự AUKUS (bao gồm Mỹ - Anh - Australia, thành lập năm 2021). Không chỉ vậy, cùng với Ấn Độ, cả Mỹ, Nhật Bản và Australia đều là thành viên của nhóm bộ tứ QUAD (Đối thoại tứ giác an ninh, Quadrilateral Security Dialogue) - một diễn đàn chiến lược không chính thức, được thành lập năm 2007 nhằm thúc đẩy trao đổi thông tin và diễn tập quân sự tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
Còn, trong thời gian qua, vào ngày 11/4, Tổng thống Mỹ Joe Biden, Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida và Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. đã có cuộc gặp thượng đỉnh 3 bên lần đầu tiên tại thủ đô Washington (Mỹ). Hội nghị nhằm củng cố quan hệ 3 nước thông qua các chương trình hợp tác sâu rộng trong nhiều lĩnh vực, đồng thời là nỗ lực để thúc đẩy sự xích lại gần nhau hơn giữa Mỹ và các đồng minh trong khu vực. Các nhà lãnh đạo 3 quốc gia thống nhất: Quyết tâm thúc đẩy hợp tác quốc phòng 3 bên, bao gồm thông qua huấn luyện hải quân kết hợp và các cuộc tập trận giữa 3 nước cũng như các đối tác bổ sung và bằng cách phối hợp hỗ trợ giữa Mỹ và Nhật Bản cho các ưu tiên hiện đại hóa quốc phòng của Philippines.
Xâu chuỗi những diễn biến này, có những mối dây xuyên suốt mà bất cứ ai cũng có thể dễ dàng nhận ra: Sự có mặt ở vị trí trung tâm của nước Mỹ trong các cấu trúc quốc tế ở châu Á - Thái Bình Dương, đang mở rộng phạm vi như những vòng sóng đồng tâm. Nói cách khác, chiến lược "Xoay trục" (về châu Á - Thái Bình Dương) đang được Washington "tăng tốc".
Mỹ đã tăng cường xây dựng quan hệ đối tác, đặc biệt là ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, để thiết lập một lực lượng đối trọng với sự quyết đoán ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực. Chỉ trong 3 năm qua, Mỹ đã củng cố quan hệ song phương với Nhật Bản, Philippines, Singapore và Việt Nam, đồng thời thúc đẩy các hợp tác tập thể giữa các quốc gia như Nhật Bản và Hàn Quốc, Australia và Anh, giờ đây là Nhật Bản và Philippines.
Điều này, hiển nhiên, đã gặp phải không ít "làn gió ngược", nhất là từ phía Trung Quốc. Trong cuộc tiếp kiến Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Antony Blinken vào ngày 26/4, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình "nhắc nhớ": Bắc Kinh và Washington nên là đối tác thay vì đối thủ, giúp nhau thành công, tìm kiếm điểm chung và tôn trọng lời nói bằng hành động; đồng thời nhắc lại 3 nguyên tắc then chốt trong quan hệ Trung-Mỹ, đó là tôn trọng lẫn nhau, cùng tồn tại hòa bình và hợp tác cùng thắng. Về cuộc tập trận Balikatan đang diễn ra, phía Trung Quốc cũng chỉ trích mạnh mẽ, cáo buộc Philippines "kết bè kết phái" với các nước ngoài châu Á, đồng thời cảnh báo hoạt động trên có thể kích động đối đầu, làm suy yếu sự ổn định trong khu vực.
Những động thái này phù hợp với nhận định của Evan Resnick, thành viên cao cấp tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam (RSIS): "Các quốc gia thường tham chiến vì họ cảm thấy rằng họ bị bao vây và sự sinh tồn của họ đang gặp nguy hiểm", cũng như nhận xét của ông Richard Javad Heydarian, giáo sư địa chính trị tại Đại học Bách khoa Philippines: Những diễn biến từ Washington và các đồng minh có thể khiến Trung Quốc cảm thấy đang bị "bao vây chiến lược" và Bắc Kinh sẽ không ngồi yên. Từ đó, sự hòa bình, ổn định của khu vực Đông Nam Á và Đông Á nói riêng cũng như châu Á nói chung bị đe dọa.
Dù sao, những mối liên hệ chiến lược vẫn cứ đang được "hoài thai", hay củng cố, cũng như những cuộc tập trận bắn đạn thật vẫn đang phát đi các tín hiệu âm thầm nhưng mạnh mẽ. Tây Thái Bình Dương, bởi vậy, cũng đã bắt đầu "nổi sóng" mãnh liệt hơn, theo đà tiến triển của các kết cấu in đậm màu quân sự…
Viên Minh (Tổng hợp)
