Cuộc chạy đua vũ trang đang diễn ra luôn xoay quanh một chủ đề, đó là sự gia tăng chi tiêu quân sự. Trung Quốc gần đây tuyên bố sẽ tăng ngân sách quốc phòng thêm 7,2% vào năm 2024, một lần nữa lập kỷ lục mới. Sự gia tăng đáng kể ngân sách quân sự này là động thái mới nhất của Trung Quốc nhằm tăng chi tiêu quốc phòng trong 20 năm liên tiếp, với tốc độ tăng trưởng vượt xa Hoa Kỳ chứ chưa nói đến Đài Loan, quốc gia gần như nhỏ hơn rất nhiều.
Chỉ trong 10 năm qua, chi tiêu quốc phòng của Trung Quốc đã tăng gần 50%, từ 132 tỷ USD năm 2014 lên 234 tỷ USD vào năm 2024, mức tăng trung bình hàng năm khoảng 8%, cao hơn nhiều so với tỷ lệ lạm phát.
Tính trung bình, ngân sách quân sự của Trung Quốc đang tăng với tốc độ gần gấp đôi ngân sách quốc phòng của Mỹ. Ngay cả một kết luận gây sốc như vậy cũng có thể là một sự đánh giá thấp nghiêm trọng, bởi tổng chi tiêu quân sự thực tế của Trung Quốc chưa bao giờ minh bạch. Lầu Năm Góc cho biết quy mô chi tiêu quân sự thực tế của Trung Quốc “có thể cao hơn nhiều so với số liệu chính thức”.
Nếu tính cả tốc độ tăng trưởng kép của chi tiêu quân sự của Trung Quốc trong 10 năm qua, tốc độ tăng trưởng kép của ngân sách quốc phòng nước này có thể vượt quá 231%, trong khi của Mỹ chỉ là 164%. Sự khác biệt lớn về tốc độ tăng trưởng kép cho thấy rằng việc tiếp tục đầu tư của Trung Quốc có thể tạo ra những lợi ích quân sự dài hạn lớn hơn, mặc dù ngân sách của Lầu Năm Góc đôi khi vượt quá lạm phát.
Mặc dù Trung Quốc vẫn tụt hậu so với Hoa Kỳ về giá trị tuyệt đối của chi tiêu quân sự được công bố, nhưng mối quan hệ giữa Trung Quốc với Hoa Kỳ, Đài Loan, Nhật Bản và các nước láng giềng liên quan đến tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông ngày càng trở nên căng thẳng. Trung Quốc sẽ đẩy nhanh hơn nữa việc phát triển máy bay chiến đấu tàng hình, tàu sân bay và vũ khí hạt nhân cũng như các công nghệ quân sự công nghệ cao khác. Người ta thường cho rằng ngân sách quân sự chính thức hơn 222 tỷ USD được công bố tại lễ khai mạc kỳ họp thường niên của Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) vào ngày 5/3 chỉ là một phần nhỏ trong chi tiêu quân sự của Trung Quốc. Các nhà lãnh đạo ĐCSTQ cho biết, họ sẽ cung cấp hỗ trợ tài chính mạnh mẽ hơn cho việc hiện đại hóa quốc phòng và quân sự, đồng thời củng cố và nâng cao năng lực chiến lược quân sự của họ.
ĐCSTQ tiếp tục thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển nhanh chóng về năng lực quân sự, điều này đã thu hút sự chú ý của các nước trên thế giới. Trong vài năm trở lại đây, Hải quân Trung Quốc đã vượt qua Mỹ để trở thành lực lượng hải quân lớn nhất thế giới về số lượng, hạm đội của nước này lên tới 370 tàu, riêng năm ngoái nước này đã bổ sung thêm 30 tàu, bao gồm cả tàu sân bay, tàu tuần dương và tàu khu trục. Báo cáo mới nhất của Lầu Năm Góc về sức mạnh quân sự của Trung Quốc cũng cho thấy, Không quân Trung Quốc đã triển khai khoảng 1.900 máy bay chiến đấu và khả năng hiện đại hóa lực lượng mặt đất của nước này cũng ngày càng tăng.
Trung Quốc đã trở thành đối thủ cạnh tranh chiến lược quan trọng nhất của Hoa Kỳ trong những thập kỷ tới và Trung Quốc tiếp tục tăng đáng kể ngân sách quân sự của mình. Mặc dù chi tiêu quân sự của Mỹ vẫn cao hơn Trung Quốc nhưng tăng trưởng thực tế đang dao động ở mức thấp do ảnh hưởng của lạm phát. Một số nhà phân tích cho rằng Quốc hội Hoa Kỳ nên từ bỏ giới hạn ngân sách và cung cấp cho quân đội mức tăng ngân sách thực tế. Họ lo lắng rằng việc thiếu kinh phí định kỳ có thể dẫn đến chi phí cao hơn trong tương lai và tạo cơ hội cho Trung Quốc lợi dụng.
Ý tưởng này có lý ở một khía cạnh nào đó và nó giúp Hoa Kỳ duy trì lợi thế cạnh tranh tuyệt đối trước Trung Quốc. Nhưng nó dường như cũng hạ thấp một số thực tế quan trọng, đó là nền tảng quân sự vững chắc và vị thế công nghệ quân sự tiên tiến của Hoa Kỳ không thể cân bằng với sự phát triển năng lực quân sự nhất định của đối thủ và Hoa Kỳ cũng nhận được sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các đối tác khu vực có năng lực ngày càng tăng.
Trong cuộc chiến chống lại sự xâm lược của Trung Quốc, sự hiện diện và ảnh hưởng của các đối tác khu vực như Đài Loan, Nhật Bản và Hàn Quốc có thể vượt quá vai trò là lực lượng phụ trợ trong việc giúp Hoa Kỳ chống lại ĐCSTQ, và thậm chí có thể đóng vai trò dẫn đầu ở một số khu vực nhất định.
Trong những năm gần đây, dưới áp lực quân sự liên tục của Trung Quốc, chi tiêu quân sự của Đài Loan cũng ngày càng tăng, mặc dù quy mô tổng thể rất nhỏ so với Trung Quốc. Tuy nhiên, chi tiêu quân sự của Đài Loan nhấn mạnh đến sự cạnh tranh "bất cân xứng", có nghĩa là trước sức mạnh quân sự hùng mạnh của Trung Quốc, tiền phải được chi cho những lưỡi dao nhắm vào các điểm trọng yếu của Trung Quốc.
Trong những năm qua, hoạt động phát triển thiết bị của Đài Loan, dù mua từ nước ngoài hay tự sản xuất, đều tập trung nhiều hơn vào tên lửa phòng không, tên lửa chống hạm, vũ khí tấn công mặt đất chính xác tầm trung và tầm xa, máy bay không người lái, tàu ngầm, tàu mặt nước nhỏ và thông tin tình báo, giám sát, trinh sát, v.v, đạt được kết quả thiết thực. Ngược lại, họ không theo đuổi các máy bay chiến đấu tiên tiến với chu kỳ mở rộng dài và chuỗi công nghiệp hỗ trợ lớn và phức tạp, tàu chiến lớn, v.v. Đây không phải là vấn đề về khả năng mà là việc đưa ra những lựa chọn sáng suốt.
Những năng lực này của Đài Loan được thể hiện qua việc thực hiện các dự án mua sắm vũ khí từ Mỹ và đạt được những thành quả giai đoạn đầu trong một số dự án quốc phòng quan trọng, bao gồm: Tàu ngầm Haikun hiện đang trong giai đoạn thử nghiệm neo đậu và trên biển; hai chiếc Anjiang và Wanjiang cuối cùng trong lô sáu tàu khu trục tên lửa dẫn đường lớp Tuojiang đầu tiên vừa được giao cho Hải quân Đài Loan.
Theo thông tin, tàu ngầm Haikun dự kiến sẽ được giao cho Hải quân Đài Loan trước tháng 11/2025. Tàu ngầm có lượng giãn nước khoảng 2.500 tấn, dài 70 mét, rộng 8 mét và có khả năng lặn sâu tới 300 mét. Hệ thống vũ khí chính của nó bao gồm 18 ngư lôi hạng nặng MK-48 mod6 AT, tên lửa Harpoon phóng từ tàu ngầm và mìn thông minh được phát triển ở Đài Loan.
Vào ngày 26/3, hai chiếc cuối cùng trong số sáu tàu khu trục lớp Tuojiang đầu tiên đã được giao cho Hải quân Đài Loan. Tàu khu trục lớp Tuojiang sử dụng thiết kế hai thân, giúp cải thiện độ ổn định và khả năng cơ động nhanh trong điều kiện biển phức tạp, đồng thời, thiết kế hình dạng giúp tàu có khả năng chắn sóng và giảm tiết diện phản xạ radar. Tàu có tổng chiều dài 65 mét, lượng giãn nước 685 tấn, tốc độ tối đa khoảng 43 hải lý/giờ và tầm hoạt động 1.800 hải lý. Hệ thống điện sử dụng bốn máy đẩy phản lực nước MJP 850 CSU nổi tiếng về tốc độ, sự nhanh nhẹn và linh hoạt. Được trang bị pháo hải quân Otto Melara 76mm, cũng như tên lửa phòng không Sea Sword II, tên lửa chống hạm tầm trung và tầm xa Xiongfeng II và Xiongfeng III, hệ thống vũ khí tầm ngắn Phalanx, súng máy Browning M2HB 12,7mm và Ống phóng ngư lôi Mark 32. Khả năng thực hiện nhiệm vụ của nó bao gồm phòng thủ bờ biển, tác chiến chống mặt nước, tác chiến phòng không và tuần tra hàng hải.
Các tàu khu trục tên lửa dẫn đường lớp Tuojiang dự kiến được đóng thành hai đợt, mỗi đợt có 6 tàu, tổng cộng 12 tàu. Hai tàu khu trục lớp Tuojiang mới nhất được bàn giao phản ánh sự phát triển năng động về thiết kế và tiến bộ công nghệ. Thiết kế mô-đun cho phép các tính năng và khả năng kỹ thuật của chúng liên tục được cập nhật và cải tiến trong quá trình sử dụng tiếp theo.
Trong trường hợp có thể xảy ra xung đột với hải quân Trung Quốc, các tàu khu trục lớp Tuojiang có thể sử dụng tốc độ và khả năng tàng hình của mình để thực hiện chiến thuật đánh rồi bỏ chạy. Cải thiện hơn nữa chiến lược phòng thủ hàng hải của Đài Loan và phát triển khả năng chiến đấu bất đối xứng để đáp lại ưu thế về quân số của Trung Quốc.
Tàu ngầm chạy bằng động cơ diesel-điện mới nhất và tàu hộ vệ tên lửa nhỏ có khả năng tàng hình của Đài Loan đều là những hệ thống vũ khí tác chiến phi đối xứng được phát triển nhằm chống lại Hải quân Trung Quốc. Họ không theo đuổi năng lực hàng hải lớn và toàn diện mà nhấn mạnh vào năng lực chiến đấu chuyên biệt nhỏ và sắc bén. Do khả năng độc đáo của chúng, những hệ thống vũ khí này có khả năng được khuếch đại trong chiến tranh và thực sự có thể đối đầu và gây ảnh hưởng đến Hải quân Trung Quốc dường như mạnh hơn nhiều, do đó giúp Hải quân Đài Loan nhanh chóng phát triển thành nền tảng trong chiến lược an ninh của mình.
Tàu ngầm, do khả năng che giấu và khó nắm bắt, có thể gây ra những đòn khó lường và chí mạng cho hạm đội Trung Quốc ở eo biển Bashi và biển Philippines. Một khi các tàu ngầm này được triển khai ở eo biển Bashi, có thể đóng tuyến đường biển cho hạm đội Trung Quốc tiến vào Tây Thái Bình Dương, đóng vai một người chặn đường và ngăn cản mười nghìn người khác mở đường. Ngay cả khi hạm đội Trung Quốc tiến vào Biển Philippines, họ sẽ luôn đối mặt với khả năng bị tàu ngầm Đài Loan tấn công chí mạng. Nhờ khả năng này mới có thể ngăn cản Trung Quốc triển khai các tàu sân bay ở Biển Philippine và dẫn đến những thay đổi trong tư thế răn đe trong các cuộc xung đột trên eo biển Đài Loan. Hiệu quả như vậy có thể không đạt được ngay cả với hàng trăm tỷ đô la. Đây là một trong những biểu hiện cho thấy tầm quan trọng của tư duy chiến lược bất đối xứng, sử dụng các nguồn lực hạn chế để phát huy tối đa năng lực.
Tàu khu trục tên lửa nhỏ có khả năng tàng hình, cơ động tốc độ cao là một ví dụ khác về tư duy chiến lược bất đối xứng. Những tàu chiến thực sự này, có thể tiến hành các cuộc tấn công tên lửa tầm trung và tầm xa, trông giống như một chiếc thuyền đánh cá nhỏ trên màn hình radar. Chúng có thể hòa nhập với các tàu đánh cá rải rác khắp Đài Loan, tiến hành các cuộc tấn công bất ngờ khó lường vào các tàu chiến Trung Quốc tiếp cận hòn đảo này từ bất kỳ hướng nào và cung cấp khả năng phòng không cho cơ sở hạ tầng quan trọng ở các khu vực ven biển xa xôi. Khả năng tàng hình và mạng lưới phòng không nhiều lớp của riêng nó cải thiện đáng kể khả năng sống sót của chúng. Tốc độ di chuyển và tính linh hoạt hơn 70 km/h nhờ đó tàu có thể triển khai và sơ tán nhanh chóng, trở thành bậc thầy về du kích trên biển.
Tóm lại, tư duy chiến lược bất đối xứng của Đài Loan đã bắt đầu gặt hái kết quả và sẽ có tác động thấy trước đối với tình hình an ninh trên eo biển Đài Loan.
Theo Shishi Junshi
Lý Ngọc biên dịch
