Mắt giả xuất hiện ở châu Âu từ khoảng thế kỷ thứ XVI, vậy mà các nhà khảo cổ học đã phát hiện được con mắt giả được chế tác tinh xảo vẫn nằm trong hốc mắt ở hộp sọ của một người phụ nữ ở Iran vào khoảng năm 2900 - 2800 trước Công nguyên. Điều này đã tiết lộ một bước ngoặt lớn trong lịch sử y học cổ xưa hàng nghìn năm, nơi phần còn lại của thế giới đa phần vẫn còn chìm trong thời đại đồ đá.
Con mắt giả ra đời vào khoảng năm 2900 - 2800 trước Công nguyên
Shahr-e Sukhteh là di chỉ khu đô thị thời Đồ Đồng, ngày nay nằm ở đông nam Iran. Khu vực này từng trải qua nhiều đám cháy từ khoảng năm 3.200. Do niên đại của đồ tạo tác phát hiện tại khu vực, các nhà khảo cổ học cho rằng thành phố bị bỏ hoang vào năm 2350 trước Công nguyên.
Nhiều cuộc khai quật được tiến hành ở ở thành phố này từ năm 1997. Con mắt giả được phát hiện ở Iran ra đời vào khoảng năm 2900 - 2800 trước Công nguyên và vẫn nằm trong hốc mắt ở hộp sọ của một người phụ nữ.
Con mắt giả được lấy từ hài cốt người phụ nữ cao ước tính 1,8 m. Từ hốc mắt có thể xác định người phụ nữ đã đeo nó suốt thời gian trước khi qua đời thay vì đặt vào mộ sau khi chết. Họ ước tính người phụ nữ khoảng 25 - 30 tuổi khi chết.
Tay nghề của người chế tác thể hiện trình độ y học vượt bậc
Các nhà khảo cổ học phát hiện con mắt giả cho biết, nó được sản xuất từ hỗn hợp hắc ín tự nhiên và mỡ động vật, nhiều khả năng để giữ cho nó ẩm và bền trong lúc sử dụng cách đây 4.800 năm. Các nhà nghiên cứu rất bất ngờ trước tay nghề của người chế tác. Con mắt có mao dẫn vẽ bằng sợi vàng dày chưa tới một milimet.
Đồng tử hình tròn được khắc phía trước với những đường song song ở xung quanh, tạo thành mống mắt. Hai lỗ xỏ dây ở hai bên con mắt nhân tạo hé lộ cách giữ cố định con mắt. Dây vàng mềm ngăn con mắt khỏi rơi ra ngoài, đồng thời giúp mắt dịch chuyển nhẹ bên trong hốc. Những chi tiết này cho thấy người tạo ra nó rất am hiểu về giải phẫu mắt.
Đây là dụng cụ chỉnh hình lâu đời nhất từng được tìm thấy, được chế tác với một trình độ cao về tính thẩm mỹ lẫn công dụng y học.
Mắt giả đã tồn tại hàng nghìn năm
Mắt giả đã tồn tại hàng nghìn năm. Không chỉ cải thiện diện mạo của bệnh nhân, mắt giả còn ngăn mô trong hốc mắt khỏi phát triển quá mức và ngăn dị vật rơi vào mắt khi không có băng gạc.
Phát hiện về con mắt hé lộ lịch sử của những bộ phận giả bao gồm mắt, chân và tay. Cách chế tác con mắt cũng phản ánh quan niệm sơ khai về ánh sáng, thị lực và mục đích sử dụng bộ phận giả ở thời cổ đại.
Nghiên cứu về con mắt chỉ ra người phụ nữ bị một khối áp xe trên mí mắt do cọ vào mắt giả khi chớp và đeo con mắt lúc sinh thời do mô mí mắt còn dính ở con mắt. Các nhà khoa học cũng tìm thấy bằng chứng về mô quanh hộp sọ.
Phát hiện khiến các nhà nghiên cứu tin rằng người phụ nữ có địa vị xã hội cao và có thể là thành viên hoàng tộc. Các nhà khảo cổ còn tìm thấy nhiều vại đất sét, hạt trang trí và những món đồ trang sức trong ngôi mộ của người phụ nữ cổ đại. Đặc biệt, một chiếc balo da và gương đồng đều ở trong tình trạng hoàn hảo. Chỉ có cá nhân với địa vị quan trọng như vậy mới có trang sức, đồ gốm, da và đồng.
Ngọc Mai
(Tổng hợp)
