Vừa qua, Washington đã cáo buộc Bắc Kinh bắt nạt các nước láng giềng tại khu vực Biển Đông, đồng thời, trợ lý Bộ trưởng Mỹ đã đưa ra gợi ý về các hành động trừng phạt của Mỹ đối với các công ty Trung Quốc liên quan đến cáo buộc này.
Tuyên bố ‘ngông cuồng’ của Bắc Kinh và hoạt động ‘tung hoành’ của công ty Trung Quốc tại khu vực Biển Đông
Bắc Kinh tuyên bố hầu hết Biển Đông và các nguồn tài nguyên ngoài khơi thuộc khu vực này đều thuộc về Trung Quốc dựa trên cái gọi là “Đường lưỡi bò” (đường quốc giới hải vực Biển Đông mà Trung Quốc chủ trương và đơn phương tuyên bố chủ quyền), nhưng nhiều nước láng giềng, bao gồm Việt Nam, Philippines, Malaysia và Brunei, có quan điểm trái ngược.
Trong bài phát biểu tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ngày 14/7, Trợ lý Bộ trưởng ngoại giao Hoa Kỳ về các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương Stilwell đã cáo buộc Công ty Xây dựng Truyền thông Trung Quốc (CCCC) thuộc sở hữu nhà nước, đã giúp phát triển nhiều hòn đảo nhân tạo ở Biển Đông; trong khi Tổng công ty Dầu khí Quốc gia Trung Quốc (CNOOC) đã đặt một giàn khoan lớn trong vùng biển tranh chấp thuộc chủ quyền Việt Nam.
CCCC đã hợp tác chặt chẽ với các nước Đông Nam Á và vào tháng 12/2019 đã giành được hợp đồng trị giá 10 tỷ USD để xây dựng một sân bay quốc tế bên ngoài Manila theo chương trình Sáng kiến Vành đai và Con đường.
Vào năm 2013, Bắc Kinh đã tiến hành cuộc nạo vét chưa từng có tại quần đảo Trường Sa ở Biển Đông để hình thành bảy hòn đảo nhân tạo như International Financial News, theo tờ báo liên kết với cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) Daily đưa tin trong năm 2015.
Vào tháng 5/2014, một đoàn được tháp tùng bởi 86 tàu, bao gồm tàu khu trục hải quân và hai tàu đổ bộ, một giàn khoan dầu Hải Dương-981 trị giá 1 tỷ USD đã được chuyển đến vùng biển gần quần đảo Hoàng Sa ở Biển Đông.
Theo scmp, Bắc Kinh tuyên bố giàn khoan đang hoạt động trong lãnh thổ của mình, nhưng Hà Nội cho biết vị trí của giàn khoan nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Hà Nội cũng cáo buộc Bắc Kinh sử dụng các chiến thuật bắt nạt và đã đâm vào các tàu đánh cá Việt Nam ở vùng biển giàu năng lượng.
Giàn khoan Hải Dương đã được dời đi vào tháng Bảy cùng năm và Bắc Kinh tuyên bố việc này nằm trong kế hoạch ban đầu.
Bắc Kinh đã bị chỉ trích gay gắt vì xây dựng các đảo và quân sự hóa Biển Đông. Ngoài ra, các công ty quốc doanh Trung Quốc đã tham gia rộng rãi vào sự bành trướng này. Công ty Tư vấn quốc phòng IHS Jane's đã thu thập và phân tích hình ảnh vệ tinh cho thấy Công ty nạo vét Tianjin - một công ty con của CCCC - đã dự phần vào việc phát triển đảo san hô - bao gồm Mischief, Suba và Fiery Cross - thành những hòn đảo lớn hơn và hiện đã trở thành căn cứ quân sự với nhiều phi đạo.
"Nhiều công ty du lịch, viễn thông, ngư nghiệp và ngân hàng thuộc sở hữu nhà nước cũng góp tay cho các hành vi bắt nạt và yêu sách bất hợp pháp của Trung Quốc. Các đội tàu đánh cá Trung Quốc hoạt động trên Biển Đông, dưới sự chỉ đạo của quân đội, đã quấy rối và đe dọa các nước khác", ông Stilwell nói.
"CCCC đã cầm đầu việc nạo vét các căn cứ quân sự (trái phép) trên Biển Đông, với những tác động tàn phá khủng khiếp đối với môi trường biển và sự ổn định khu vực", theo ông Stilwell, chính từ "các pháo đài nhân tạo" này, Bắc Kinh đã đưa ra những yêu sách xâm phạm "vùng đặc quyền kinh tế" của các nước Đông Nam Á.
Lệnh trừng phạt ‘nghiêm khắc’ của Hoa Kỳ
Tờ US News cho biết, vào ngày 13/7, Ngoại trưởng Mike Pompeo tuyên bố rằng Hoa Kỳ sẽ không công nhận hầu hết các yêu sách hàng hải của Trung Quốc ở Biển Đông.
Sau khi Washington bác bỏ yêu sách lãnh thổ của Trung Quốc đối với Biển Đông, nguy cơ đối đầu giữa hai quốc gia càng gia tăng, khi ông David Stilwell cáo buộc Trung Quốc sử dụng các công ty nhà nước để bắt nạt các nước láng giềng trong khu vực nhằm bảo đảm trữ lượng dầu mỏ và khoáng sản. Ông cũng tuyên bố rằng Hoa Kỳ có thể đáp trả bằng các biện pháp trừng phạt đối với các quan chức và doanh nghiệp liên quan.
Trước đó, Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ Marco Rubio đã thúc đẩy các biện pháp trừng phạt đối với một số công ty nhà nước Trung Quốc, bao gồm CNOOC, CCCC và hai công ty con của họ, yêu cầu chính phủ Hoa Kỳ chặn tài sản của họ ở Mỹ và loại trừ các quan chức công ty làm kinh doanh tại Mỹ.
Jay Batongbacal, giáo sư về vấn đề hàng hải quốc tế tại Đại học Philippines cho rằng thoả thuận giữa Hoa Kỳ và các nước Đông Nam Á về thời điểm và nơi mà Trung Quốc có những hoạt động được xem bất hợp pháp sẽ là tiền đề cho các quốc gia có những cuộc đàm phán hay biện pháp pháp lý. Chẳng hạn, nếu CNOOC muốn trao quyền các khối thăm dò trên một khu vực của thềm lục địa Malaysia, Malaysia và Mỹ sẽ có lý do để đưa ra những hành động pháp lý chống lại CNOOC.
Điều này có thể gây tổn hại nhiều hơn cho nhiều công ty quốc doanh Trung Quốc nào đã tích cực tham gia vào đại dự án Sáng kiến Vành đai và Con đường.
CNOOC sở hữu các dự án khai thác dầu khí trên bờ ở các bang Texas, Colorado và Wyoming của Hoa Kỳ, cũng như ngoài khơi vịnh Mexico, trong khi công ty con của CNOOC có cổ phần trong một số dự án dầu ở Mỹ. Nếu Hoa Kỳ ban hành lệnh trừng phạt, công ty này có thể sẽ phải đối mặt với những thiệt hại kinh tế nghiêm trọng.
Mặc khác, vào ngày 24/6, Bộ Quốc phòng Mỹ đã liệt kê 20 công ty Trung Quốc thuộc sở hữu hoặc kiểm soát của quân đội Trung Quốc (PLA). Tổng thống Trump tuyên bố sẽ áp dụng các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với các công ty này.
Theo The New York Times, hầu hết các công ty này là doanh nghiệp nhà nước của Trung Quốc thuộc các lĩnh vực hàng không, điện tử, viễn thông, điện hạt nhân và tàu thuyền... Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ tuyên bố rằng Tổng thống Trump có quyền áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các công ty trong danh sách mà Bộ Quốc phòng soạn thảo.
Đây cũng là cách Hoa Kỳ trừng phạt quân đội Trung Quốc vì “phục vụ” cho những sai phạm của chính quyền Trung Quốc, đặc biệt liên quan đến vấn đề Biển Đông.
Toàn lực tấn công ‘mối đe dọa’ từ Trung Quốc
Năm 2018, hãng tin Reuters đã trích lời Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Trịnh Trạch Quang phát biểu về vấn đề Biển Đông: “Các quốc gia khác không nên cản trở sự hợp tác và sự giao lưu thân thiện của Trung Quốc với các quốc đảo. Tất nhiên, họ không có cách nào cản trở sự hợp tác này”.
Gần đây, US News cho biết ông Trịnh đã nói với Đại sứ Hoa Kỳ Terry Branstad trong một cuộc họp tại Bắc Kinh rằng: “Hoa Kỳ đã can thiệp vào các vấn đề nội bộ của Trung Quốc và làm tổn hại đến lợi ích của Trung Quốc về các vấn đề của Tân Cương, Tây Tạng và Biển Đông”, đồng thời kêu gọi Hoa Kỳ đừng đi xa hơn trên con đường sai lầm này.
Để đáp lại, trong tuyên bố được đưa ra sáng 14/7, Washington khẳng định:
"Hoa Kỳ bảo vệ khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Các yêu sách của Bắc Kinh đối với các nguồn tài nguyên ngoài khơi tại hầu hết Biển Đông, cũng như chiến dịch bắt nạt để kiểm soát các nguồn tài nguyên đó, là hoàn toàn bất hợp pháp".
Washington cho rằng "hòa bình và ổn định, tự do trên biển theo luật pháp quốc tế" đã gặp phải sự đe dọa chưa từng thấy từ Bắc Kinh.
Trang nhà nước Hoa Kỳ state.gov dẫn lời Ngoại trưởng Michael Pompeo: "Bắc Kinh sử dụng sự hăm dọa nhằm làm suy yếu quyền chủ quyền của các quốc gia ven biển ở Đông Nam Á, bắt nạt họ trong vấn đề tài nguyên ngoài khơi, khẳng định sự thống trị đơn phương và thay thế luật pháp quốc tế bằng ‘chân lý thuộc về kẻ mạnh’. Phương pháp tiếp cận này của Bắc Kinh đã được thể hiện rõ trong nhiều năm".
"Thế kỷ 21 không có chỗ cho thế giới quan đầy dã tâm của chính quyền Trung Quốc".
"ĐCSTQ không có căn cứ pháp lý nào để đơn phương áp đặt ý chí của họ lên khu vực. Bắc Kinh đã không đưa ra cơ sở pháp lý rõ ràng nào cho yêu sách ‘đường lưỡi bò’ ở Biển Đông kể từ khi họ chính thức công bố vào năm 2009. Trong một phán quyết được đồng thuận ngày 12/7/2016, Tòa Trọng tài được thành lập theo Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 - mà CHND Trung Hoa là một thành viên - đã bác bỏ các yêu sách hàng hải của CHND Trung Hoa vì không có căn cứ dựa trên luật pháp quốc tế. Tòa Trọng tài đứng về phía Philippines, bên đưa vụ việc lên Tòa Trọng tài, trong hầu hết các yêu sách của nước này".
Washington khẳng định rằng thế giới sẽ không cho phép Bắc Kinh coi Biển Đông là đế chế hàng hải của mình, và Hoa Kỳ sẽ đứng cùng với các đồng minh và đối tác Đông Nam Á trong việc bảo vệ quyền chủ quyền đối với các nguồn tài nguyên ở nước ngoài.
Tâm An
