Các đòn đáp trả của USD trước CNY: Lạc đà gầy còn hơn ngựa béo (Kỳ 2)

Chẳng ai khác, chính Mỹ đã đổ tiền, công nghệ, quản trị vào Trung Quốc trong khi lờ đi các tội ác ngày một đẫm máu ở quốc gia này. Nhờ Mỹ, Trung Quốc đã tích luỹ đủ để thúc đẩy chiến lược soán ngôi USD. Mỹ biết điều đó nhưng ngoài tố cáo Trung Quốc một cách hời hợt, Mỹ không làm gì cả cho tới khi "Trung Hoa Mộng" của ông Tập ra đời. Mỹ đang suy yếu và ngày càng suy yếu sau chiến tranh Nga - Ukraine, nhưng rõ ràng Mỹ vẫn dư sức khi lao vào cuộc chiến tiền tệ với Bắc Kinh; "lạc đà gầy còn hơn ngựa béo".

Chiến tranh tiền tệ là một xung đột kinh tế, trong đó các nền kinh tế tìm cách giảm giá tiền tệ của mình [so với ngoại tệ khác] nhằm làm tăng khả năng cạnh tranh quốc tế, làm thiệt thòi các nền kinh tế đối tác có giao dịch thương mại.

Khi đồng tiền của một nước mất giá thì hàng hóa sản xuất trong nước khi bán ra ngoài sẽ rẻ hơn. Nhờ vậy sự xuất cảng hàng hóa nước đó sẽ gia tăng, họ có thể sản xuất nhiều hơn, do đó sẽ giảm số người thất nghiệp. Đặc điểm của một cuộc chiến tranh tiền tệ là những biện pháp trả đũa của các nền kinh tế liên hệ, nói chung là sẽ dẫn tới sự bất ổn của nền kinh tế toàn cầu. Theo nhà kinh tế người Hoa Kỳ, Joseph Stiglitz, nó dẫn tới nguy cơ, là cuối cùng các nền kinh tế liên hệ sẽ hoạt động kém hơn trước, theo Wikipedia.

Chiến tranh tiền tệ đầu tiên xảy ra khi người ta không còn áp dụng bản vị vàng trong thập niên 1930. Vương quốc Anh đã giảm giá đồng bảng năm 1931 ở mức 25%, nhiều nước khác sau đó nối tiếp theo. Đức khi đó không theo khuôn mẫu này, nhưng sau đó đã phải giới hạn việc chuyển ngoại tệ ra khỏi biên giới quốc gia và hầu như không còn tham dự vào thương mại thế giới. Năm 1933, Mỹ cũng đã phải giảm giá tiền tệ, sau đó đến các nước như Bỉ và Pháp.

'Sai lầm' của Mỹ: Ngây thơ hay Toan tính?

Không thể chối bỏ rằng rất nhiều thế lực ở Mỹ đã quỳ gối trước Trung Quốc và hỗ trợ cho sức mạnh đồng nhân dân tệ (CNY) trong nhiều thập kỷ. Lời bào chữa cho sai lầm này là Mỹ đã ngây thơ tin vào việc Trung Quốc sẽ thay đổi, trở nên dân chủ hơn, văn minh và quân tử hơn khi giàu có hơn.

Nhưng lịch sử chứng minh, Trung Quốc tạo ra nhiều tội ác kinh hoàng hơn, ngày càng độc tài hơn, nhất quyết không bao giờ chịu làm "kẻ quân tử". Trung Quốc vi phạm tất cả cam kết với Tổ chức Thương mại toàn cầu (WTO) để trở thành nước duy nhất thành công công nghiệp hoá sau khi gia nhập WTO. Mỹ và phương Tây toàn toàn bất lực đứng nhìn Trung Quốc trỗi dậy theo cách tàn bạo, thiếu văn minh và xấu xí như vậy.

Chẳng lẽ Mỹ thực sự ngây thơ đến vậy? Nếu Mỹ ngây thơ như vậy, vì sao Mỹ không tin rằng Nga sẽ thay đổi khi trở nên giàu có hơn sau khi Liên Xô tan rã? Ít nhất, Nga hơn Trung Quốc ở chỗ Nga đã từ bỏ hệ tư tưởng CNXH làm Mỹ khó chịu. Mỹ cật lực thúc đẩy Nga trở thành kẻ thù số 1 của Mỹ và NATO. Mỹ không cho Nga bất kỳ cơ hội nào trở nên gần gũi với Mỹ, dân chủ hơn hoặc trở nên giàu có hơn như cách mà Mỹ đã hào phóng trao cho Trung Quốc.

Chỉ vài năm sau khi Liên Xô tan rã, Tổng thống Bill Clinton thất hứa với Nga, thúc đẩy NATO mở rộng, ngày một áp sát sườn đông của Nga. Toàn bộ tinh lực của Mỹ, vũ khí, chế tài và truyền thông, nhắm vào Nga. Trong khi toàn bộ tiền bạc, lời ca tụng dành cho Trung Quốc; một quốc gia độc tài, đàn áp đẫm máu người bất đồng chính kiến và đức tin; một quốc gia hoàn toàn đang phát triển ngược lại với giá trị thịnh vượng mà Mỹ theo đuổi.

Tổng thống Mỹ Bill Clinton (phải) gặp nhà lãnh đạo Trung Quốc Giang Trạch Dân vào ngày 08/09/2000 tại New York, Mỹ. (Ảnh: JOYCE NALTCHAYAN/AFP qua Getty Images)

Rõ ràng, các thế lực của Mỹ không ngây thơ, họ cần Trung Quốc tạo tiền cho họ bất chấp việc này có thể làm nước Mỹ suy yếu, tạo kẻ thù thực sự cho Mỹ và loài người trong tương lai.

Gã khổng lồ Mỹ đã bị chính các thế lực trong lòng nước Mỹ đánh thuốc mê và ngủ một giấc dài. Dù sao, Mỹ đã thức tỉnh trước một Bắc Kinh có hai bàn tay "đẫm máu", chẳng thay đổi gì sau khi trở nên giàu có hơn, lại còn hung hăng muốn soán ngôi đồng bạc xanh (USD) của Mỹ.

Tiền tệ luôn là biểu tượng cho sức mạnh kinh tế - chính trị hậu thuẫn sau nó... Trung Quốc hung hăng hơn vì họ nhìn thấy rõ sự suy yếu trong lòng nước Mỹ, thấy rõ tiền bạc có thể điều khiển các thế lực yêu tiền, sẵn lòng phản bội tổ quốc ở quốc gia luôn tự xưng là "cảnh sát toàn cầu" này.

Đòn phản công đầu tiên: Thương chiến - Trung Quốc bắt đầu cạn tiền

Như đề cập trong bài viết kỳ trước, trong suốt giai đoạn 1 của cuộc chiến tranh tiền tệ và tới nửa đầu của giai đoạn 2 (trước 2018), Mỹ gần như chỉ phản ứng yếu ớt, bằng các tuyên bố chung chung về gian lận thương mại, thao túng tiền tệ của Trung Quốc.

Còn Trung Quốc, vẫn luôn phản ứng "dữ dội" trước bất kỳ bất đồng chính kiến nào từ các chính phủ khác, bất chấp số liệu, bằng chứng hay luận thuyết khoa học. Trong khi đó Trung Quốc cũng đồng thời tung tiền mua chuộc và thao túng các chính trị gia của Mỹ, các tổ chức quốc tế của Liên hợp quốc, mua truyền thông dòng chính của Mỹ... Tiền bạc làm mọi phản ứng của Mỹ, của WTO... trước trò "gian lận" của Trung Quốc trở nên yếu ớt đến thảm hại. Không ai, không một chính sách nào của Mỹ thực sự ngăn chặn Trung Quốc thao túng tiền tệ, rải bẫy nợ khắp toàn cầu.

Mọi việc thay đổi chỉ sau khi Tổng thống Donald J. Trump bất ngờ bước chân vào Nhà Trắng năm 2016. Chỉ sau 2 năm, 2018, vị tổng thống nhiều tranh cãi này đã tiến hành cuộc chiến tranh thương mại chưa từng có tiền lệ với Bắc Kinh. Lý do Nhà Trắng đưa ra khi đó là: (1) thâm hụt cán cân thương mại của Mỹ với Trung Quốc; (2) chính sách thao túng tiền tệ của Trung Quốc để duy trì khả năng cạnh tranh, theo Guardian.

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump bắt tay Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình khi kết thúc cuộc họp báo tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh vào ngày 9 tháng 11 năm 2017 (Ảnh: FRED DUFOUR / AFP qua Getty Images)

Theo một số nghiên cứu, lý do Trung Quốc thao túng tiền tệ là chưa thuyết phục. IMF thậm chí có nghiên cứu ủng hộ Bắc Kinh khi kết luận rằng đồng CNY của Bắc Kinh đang thiết lập chế độ tỷ giá phù hợp với tình hình kinh tế của Trung Quốc. Nhưng sự thật là hàng giá rẻ của Trung Quốc, hàng nhái tràn ngập thị trường do CNY định giá thấp thì không nghiên cứu nào có thể phủ nhận. Bản thân Trung Quốc chưa bao giờ dám để CNY của họ tự do hoá chuyển đổi; đây là điều khiến CNY không thể quốc tế hoá nhanh, trở thành đồng tiền thanh toán lớn ngang USD trong các giao dịch thương mại. CNY hiển nhiên nằm trong quản lý chặt chẽ, có mục tiêu rõ ràng của Bắc Kinh.

Dù lý do chiến tranh thương mại của ông Trump có gây tranh cãi đi chăng nữa thì việc chính sách thuế nhắm vào các từng nhóm mặt hàng trọng yếu của Bắc Kinh, vốn đang dư cung, như thép, vật liệu xây dựng, linh kiện điện tử,... đã thực sự khiến Bắc Kinh suy yếu. Khi sức mạnh hậu thuẫn CNY suy yếu thì CNY không thể bền vững.

Phản đòn trong chiến tranh tiền tệ của chính quyền Tổng thống Trump rất đơn giản: nếu Trung Quốc nhờ thao túng tiền tệ để có hàng hoá giá rẻ thì Mỹ sẽ cân bằng lại bằng thuế nhập khẩu.

Quan trọng hơn, đòn tấn công của Mỹ đã khuyến khích nhiều nhà sản xuất của Mỹ ở Trung Quốc quay trở về mẫu quốc. Nhiều nhà đầu tư ngoại ở Trung Quốc, những người phụ thuộc vào thị trường xuất khẩu Mỹ, đã tính tới việc chuyển dần sản xuất khỏi Trung Quốc. Có lẽ, đây mới là mục tiêu lớn nhất trong cuộc chiến tranh thương mại của Trump. Thực tế là nhắm vào cắt đứt huyết mạch "dòng vốn ngoại" giúp Trung Quốc giầu có, xuất khẩu mô hình quản trị kiểu Trung Quốc, tư tưởng của Trung Quốc ra khắp toàn cầu. Dòng vốn ngoại và lợi ích của các nhà đầu tư ngoại tại Trung Quốc cũng khiến họ "ngậm miệng ăn tiền" trước các tội ác về dân chủ ở mức "chưa từng có" mà Trung Quốc phạm phải trong hàng chục năm qua, ví dụ như diệt chủng lạnh người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương, người Tây Tạng và các học viên Pháp Luân Công.

Kết quả thương chiến của chính quyền ông Trump lên Bắc Kinh khá từ từ nhưng hết sức vững chãi. Thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc giảm dần trong 2019, 2020 và tăng trở lại sau khi ông Biden vào Nhà Trắng; từ mức 418 tỷ USD năm 2018, còn 310 tỷ USD vào năm 2020. Sau khi ông Trump rời Nhà Trắng, việc Tổng thống kế nhiệm Biden dừng lại nhiều hạng mục tấn công của cuộc chiến để "xem xét lại" đã khiến thặng dư thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc tăng trở lại, năm 2022 ở mức 382,92 tỷ USD.

Về phía Trung Quốc, nền kinh tế này vừa thiếu dòng vốn dồi dào từ quốc tế, trong nước lại đối mặt với tình trạng dư cung, nợ xấu và thị trường bất động sản lao dốc đã khiến Trung Quốc liên tục phải dùng "của để dành" để cầm cự nền kinh tế trong 5 năm qua. Theo thống kê của Bloomberg, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) đã 14 lần cắt giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc (RRR) tại các NHTM từ năm 2018-3/2023. Đó là con số tuyên bố chính thức. Thực tế, PBOC đã cắt giảm RRR từ mức 15,5% hiện về mức 5,5%.

Theo tính toán của Reuters, số tiền cơ sở mà mỗi lần Trung Quốc cắt giảm 0,25% RRR là 500 tỷ CNY, tiền tạo ra là 4.000 tỷ CNY. Tính chung lại, Trung Quốc phải bơm vào các NHTM qua giảm RRR là 20.000 tỷ CNY (2.857 tỷ USD), tiền thực sự tràn vào nền kinh tế gấp 8 lần là 160.000 tỷ CNY (22.857 tỷ USD). Ngay cả so với GDP, đây là lượng tiền khủng khiếp mà Trung Quốc đã phải dùng của để dành để bơm vào nền kinh tế!

Tốc độ bơm tiền của Trung Quốc cho tới giờ này đã cho thấy Trung Quốc đang phải vật lộn với tình trạng thiếu tiền. Chắc chắn, một lượng tiền khổng lồ chôn ở các bất động sản ma, các thành phố ma và các cung đường rộng mênh mông không bóng người qua lại. Nhưng các năm trước đó, vấn đề này không bộc lộ rõ nét vì dòng tiền ngoại đổ vào Trung Quốc quá lớn, lớn đến mức các tài sản độc hại mà NHTM đổ vào BĐS, đổ vào các dự án hạ tầng của chính quyền địa phương đều không là gì cả.

Đòn phản công thứ hai: Tăng lãi suất đồng USD chứng minh sức mạnh thống trị

Sức mạnh thống trị của một đồng tiền thể hiện ở chỗ, chỉ cần một chính sách tiền tệ của nó thay đổi, cả thế giới thay đổi theo. Đồng bạc xanh của Mỹ, dù suy yếu và không còn dựa vào vàng vật chất để đảm bảo cho giá trị của nó, thì USD vẫn đang giữ nguyên giá trị thống trị này. Có rất nhiều lý do khiến USD trở thành kẻ thống trị mà CNY chưa có và không thể có.

Ngay khi Cục dự trữ liên bang Hoa Kỳ đảo chiều chính sách tiền tệ, tăng lãi suất 10 lần liên tiếp, dòng vốn toàn cầu đổ về Mỹ, cả thế giới khan USD.

Trung Quốc không ngoại lệ. Khi USD tăng giá, lợi suất TPCP Mỹ tăng nhờ lãi suất đồng USD tăng đã làm đảo chiều chênh lệch giữa lợi suất trái phiếu chính phủ Trung Quốc và Mỹ kỳ hạn 10 năm.

Chênh lệch lợi suất trái phiếu chính phủ Trung Quốc và Hoa Kỳ kỳ hạn 10 năm đảo chiều sau khi Fed tăng lãi suất đồng USD. Đồng CNY của Trung Quốc lập tức mất giá cùng với xu hướng đảo chiều này (Nguồn: Macro Micro)

Biểu đồ ở trên biểu diễn chênh lệch lợi suất trái phiếu chính phủ Trung Quốc và Trái phiếu kho bạc Mỹ kỳ hạn 10 năm từ năm 2012 đến tháng 6/2023 (phần mầu vàng). Trong cả một thập kỷ, chính sách tiền tệ lãi suất cực thấp ở Mỹ đã giúp Trung Quốc hưởng lợi. Giai đoạn này, lợi suất TPCP Trung Quốc cao hơn Mỹ đã giúp dòng tiền nhàn rỗi quốc tế đổ vào Trung Quốc để tìm kiếm lợi nhuận.

Nhưng sau khi Fed đảo chiều chính sách tiền tệ vào năm 2022 với lý do chống lại lạm phát, Trung Quốc lại không thể tăng lãi suất tiền tệ của họ tương ứng để tiếp tục cuộc chiến tranh tiền tệ với Fed. Trung Quốc gần như bất lực nhìn dòng vốn ngoại rút khỏi Bắc Kinh, đổ về Mỹ, tìm nơi trú ẩn ở đồng bạc xanh theo truyền thống.

Trong khoảng thời gian từ tháng 10 đến tháng 12 năm ngoái, Trung Quốc đã chứng kiến 11,2 tỷ USD ròng được chuyển ra khỏi nước này, theo phân tích của Nikkei về dữ liệu từ Cục Quản lý Ngoại hối Nhà nước (SAFE) của nước này, cơ quan theo dõi dòng vốn hàng tháng thông qua các tài khoản ngân hàng. Dòng vốn chảy ra khỏi biên giới quốc gia là dòng vốn chảy ra lớn nhất kể từ quý 3 năm 2019. Tình trạng này tiếp tục trong năm 2023; mọi thứ đang xấu hơn với Trung Quốc.

Thú vị là, biểu đồ trên cho thấy tỷ giá USD/CNY có xu hướng chịu ảnh hưởng lớn bởi chênh lệch lợi suất TPCP Mỹ - Trung; đồng CNY mất giá khi chênh lệch này nhỏ hoặc âm và tăng giá khi chênh lệch này dương ở mức lớn (tức là lợi suất TPCP Trung Quốc hấp dẫn hơn nhiều so với TPCP Mỹ). Đồng CNY mất giá sốc so với USD gần như ngay lập tức sau khi chênh lệch lợi suất TPCP kỳ hạn 10 năm của hai nước đảo chiều và tháng 4/2022. Kể từ thời điểm này, CNY tiếp tục chao đảo mạnh, hiện ở mức giao dịch 7,12 CNY đổi lấy 1 USD; mức mất giá hiện tại so với thời điểm tháng 4/2022 là 11,77%.

Đáng lẽ ra, với tình trạng như vậy, Trung Quốc nên nhanh chóng tăng lãi suất đồng CNY như phản ứng chính sách của hầu hết các NHTW khác khắp toàn cầu để nhằm bảo vệ giá trị đồng nội tệ. Nhưng Trung Quốc đã không thể làm thế hoặc là không dám làm thế. Trung Quốc dường như chỉ có một lựa chọn: chấp nhận CNY mất giá để cứu lấy thanh khoản trong nước và hỗ trợ tăng trưởng đang suy giảm trầm trọng.

Không thể không thừa nhận rằng chiến lược quốc tế hoá đồng CNY để soán ngôi USD của Trung Quốc vô cùng bài bản, rất thông minh và tạo ra rất nhiều thách thức với đồng USD của Mỹ. Nhưng rốt cuộc, điều gì đang là rào cản và thậm chí sẽ tạo nên thất bại trong chiến lược này của đồng CNY? Vì sao các dự báo rằng CNY sẽ soán ngôi USD là không thể thành sự thật.

Mời các bạn đón đọc: "Lý do CNY của Bắc Kinh thất bại dù chiến lược quốc tế hoá được thiết kế hoàn hảo (Kỳ 3)" trong Chuyên đề "Toàn cảnh chiến tranh tiền tệ Mỹ - Trung" của NTDVN.

Bài viết chỉ phản ánh quan điểm của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của NTDVN.

Thanh Đoàn