Ông Tập dường như đang cố gắng đảo ngược các chính sách tư nhân hóa và tự do hóa kinh tế của ông Đặng Tiểu Bình - vốn đã dẫn đến phép màu kinh tế Trung Quốc và biến Trung Quốc từ một trong những nước nghèo nhất thế giới trở thành một quốc gia giàu có hàng đầu.
Trong một bài phát biểu năm 2016, nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình nói với các nhà lãnh đạo doanh nghiệp rằng ngoài việc kiếm tiền, họ phải yêu Tổ quốc và yêu Đảng Cộng sản. Hiện ông đang hoàn thiện một cơ chế để khiến cho các công ty phải phục vụ lợi ích của nhà nước, phải tham gia vào các sáng kiến như Chiến lược Tái sinh Nông thôn và Sáng kiến Vành đai và Con đường. Đổi lại, nhà nước sẽ hỗ trợ hoạt động của các công ty này, theo hình thức hợp tác phân chia lợi nhuận.
Chính sách công nghiệp dường như là cốt lõi của nền kinh tế mới này, khi đất nước tiến gần hơn tới chủ nghĩa tư bản nhà nước. Ông Tập muốn mở rộng vai trò của các công ty nhà nước, kêu gọi chính quyền trung ương kiểm soát nhiều hơn khu vực tư nhân và đầu tư tư nhân, đồng thời phân bổ thị phần cho các ngành công nghiệp trong nước như chip bán dẫn và pin xe điện.
Ông cũng khuyến khích thành lập nhiều công ty “sở hữu hỗn hợp” hơn, trong đó các công ty tư nhân mua cổ phần trong các công ty nhà nước và ngược lại. Những thay đổi chính sách này cho thấy sự ưu tiên đối với khu vực công hơn khu vực tư nhân. Đây dường như là sự đảo ngược các chính sách tư nhân hóa và tự do hóa kinh tế của ông Đặng Tiểu Bình vào những năm 1980 đã dẫn đến phép màu kinh tế Trung Quốc, biến Trung Quốc từ một trong những nước nghèo nhất thế giới trở thành một quốc gia giàu có hàng đầu.
Những biện pháp này, theo ông Tập, đang được thực hiện để tăng khả năng tự cung tự cấp và sự thịnh vượng chung của đất nước. Tầm nhìn mới của ông về một Trung Quốc thịnh vượng và bình đẳng mang tính chất cào bằng, có nghĩa là những người đã đạt được thành công về kinh tế sẽ chăm sóc cho những người chưa thành công. Tại cuộc họp của Ủy ban Tài chính và Kinh tế Trung ương của ĐCSTQ, các nhà lãnh đạo Trung Quốc xác định rằng thịnh vượng chung là chìa khóa để hoàn thành công cuộc xây dựng một đất nước xã hội chủ nghĩa hiện đại. Để đạt được mục tiêu này, cần có kế hoạch thắt chặt các quy định về thu nhập cao, điều chỉnh thu nhập quá mức và để các nhóm thu nhập cao trả lại của cải cho xã hội.
Thuật ngữ "thịnh vượng chung" gợi nhớ đến các chính sách kinh tế hà khắc của ông Mao Trạch Đông trong Cách mạng Văn hóa. Các chính sách kinh tế của ông Tập cũng được so sánh với “chính sách chỉ huy của ông Mao”. Trong thế kỷ trước, ông Mao đã phân phối lại của cải từ giới thượng lưu nông thôn, địa chủ giàu có và nông dân. Hôm nay, có vẻ như tiền sẽ bị cướp khỏi tay các doanh nhân giàu có và những gã khổng lồ công nghệ - những đối tượng mà ông Tập cáo buộc đã tạo ra các vấn đề kinh tế xã hội có thể gây mất ổn định quốc gia.
Thuật ngữ “thịnh vượng chung” cũng được nhắc đến khi Trung Quốc mở cửa cho đầu tư phương Tây. Chính sách thời kỳ đó cho phép một số người giàu lên sớm hơn, nhưng với mục tiêu cuối cùng là tất cả người dân Trung Quốc phải được cải thiện mức sống.
Giờ đây, những người giàu sớm hơn sẽ cần phân chia lại tài sản của họ. Ông Tập nói rằng việc phân bổ lại là cần thiết vì số người giàu ở Trung Quốc vượt quá số người giàu ở Mỹ, trong khi phần lớn đất nước, đặc biệt là khu vực miền Tây và nông thôn, lại bị tụt lại phía sau. Mục tiêu mới của ông Tập là tạo ra mức độ “công bằng xã hội” cao hơn bằng cách giúp cho nhiều người thoát khỏi đói nghèo và tăng quy mô của tầng lớp trung lưu. Đương nhiên, những chính sách này sẽ gây áp lực nhiều hơn cho những người giàu có, vì thuế tài sản và thừa kế khả năng cao là sẽ được áp dụng.
-
- Khách hàng và các đại lý bất động sản xem một số mô hình tòa nhà tại một triển lãm bất động sản ở huyện Jiashan, phía đông tỉnh Chiết Giang của Trung Quốc hôm 19/10/2012. (Ảnh: AFP / Getty Images)
Tỉnh Chiết Giang, một khu vực có bất bình đẳng thu nhập cao, đã được chỉ định làm nơi thí điểm để phân phối lại của cải. Mục tiêu là tăng thu nhập hàng năm lên 45%, ở mức 75,000 NDT (11,563 USD) vào năm 2025 và tăng tốc độ đô thị hóa lên 75%. Để đạt được mục tiêu này, người lao động đang được hướng dẫn tham gia vào thỏa ước tập thể, trong khi các công ty niêm yết được yêu cầu tăng cổ tức bằng tiền mặt cho cổ đông, và nông dân đang được khuyến khích kinh doanh nhiều hơn. Ngoài ra, các tập đoàn và cá nhân giàu có sẽ được xóa bỏ thuế cho các khoản đóng góp từ thiện.
Ông Tập hy vọng sẽ hiện thực hóa tầm nhìn về thịnh vượng và bình đẳng vào năm 2049 - dịp kỷ niệm 100 năm ĐCSTQ tiếp quản Trung Quốc. Tuy nhiên, để xoa dịu nỗi lo sợ về các chính sách kinh tế đàn áp, tương tự như những gì đã xảy ra trong Cách mạng Văn hóa, ông Tập giải thích rằng ông chỉ muốn "điều tiết hợp lý thu nhập cao quá mức" và khuyến khích những người giàu có trả lại một phần những gì họ nhận được từ xã hội.
Trước những tuyên bố gần đây của ông Tập về việc phân chia lại tài sản, các nhà phân tích tài chính tại ING tin rằng thuế suất ở Trung Quốc sắp tăng, bao gồm thuế thu nhập, thuế tài sản và thuế doanh nghiệp. Gần đây, Trung Quốc đã thắt chặt quy định đối với công nghệ tài chính fintech, các công ty trò chơi, ứng dụng gọi xe và giáo dục tư nhân, tất cả đều cho thấy Chính phủ này đang đóng vai trò tích cực hơn trong nền kinh tế, thắt chặt kiểm soát và tăng doanh thu thuế. Về dài hạn, các chính sách này có thể được thực hiện để giúp cho tăng trưởng trong tương lai của Trung Quốc khỏi bị trật đường ray do danh mục tài sản không tạo ra thu nhập càng tăng của nước này (vào năm 2020 đã ở mức 3.02 nghìn tỷ NDT (466.9 tỷ USD)).
Tất cả những chuyển động này đều khiến các nhà đầu tư lo lắng vì lợi tức đầu tư dự kiến của họ sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực. Ví dụ, lệnh cấm gần đây đối với các công ty giáo dục có thể khiến tỷ suất lợi nhuận của các nhà đầu tư bằng không, thậm chí khiến họ khó mà bán nổi cổ phiếu của.
Ông Tập tuyên bố đang thực hiện các biện pháp này để bảo vệ người dân thường khỏi bị các doanh nghiệp lớn bóc lột. Nhưng người dân thường lại chính là các nhà đầu tư và nhân viên của các doanh nghiệp lớn đó, tức là, chính người dân mà ông Tập đang nhắc đến đang phụ thuộc vào các doanh nghiệp này để kiếm sống. Các lệnh phong tỏa vì COVID-19, chiến tranh thương mại Trung-Mỹ, một số yếu tố kinh tế và môi trường khác đã khiến tỷ lệ thất nghiệp trong giới trẻ lên mức chưa từng thấy trong nhiều năm. Những hạn chế hơn nữa đối với thương mại và tăng thuế khó có thể giải quyết được vấn đề này. Trong khi đó, cuộc đàn áp đối với của cải và thu nhập xã hội lại đang đe dọa trực tiếp đến quá trình đầu tư và đổi mới ở Trung Quốc.
Sau khi ĐCSTQ tiếp quản Trung Quốc năm 1949, các nhà tư bản bị lăng mạ, bỏ tù và giết hại. Năm 1978, đại lục bắt đầu mở cửa kinh tế dưới sự lãnh đạo của ông Đặng Tiểu Bình. Tuy nhiên, vụ thảm sát ở Quảng trường Thiên An Môn năm 1989 cho thấy rằng mặc dù đất nước nà đang tiến hành cải cách kinh tế, nhưng những điều mà ĐCSTQ sẵn sàng cải cách là có giới hạn. Đến năm 2001, các doanh nhân và thương gia bắt buộc phải gia nhập ĐCSTQ. Trong một bài phát biểu năm 2012, ông Tập nói rằng nhà nước cần tăng số lượng các cơ quan Đảng trong doanh nghiệp tư nhân, báo hiệu các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn đối với khu vực tư nhân, mặc dù các công ty tư nhân đã tạo ra “phép màu tăng trưởng” của kinh tế Trung Quốc. Đến năm 2013, khu vực tư nhân chiếm 75% của tất cả các hoạt động kinh tế .
Chỉ 3 năm sau, ông Tập bắt đầu cải tổ các công ty tư nhân và nhà nước, yêu cầu họ viết ĐCSTQ vào các bản Điều lệ Thành lập. Chính sách này sau đó đã được thông qua bởi các cơ quan quản lý chứng khoán, yêu cầu các công ty đưa Đảng vào bộ quy tắc quản trị công ty. Các công ty cũng có một Đảng ủy, đôi khi có Bí Thư Đảng ủy nằm trong hội đồng quản trị. Một cuộc khảo sát năm 2016 cho thấy 68% công ty tư nhân của Trung Quốc và 70% công ty nước ngoài có cơ quan Đảng, trong khi một số tỉnh đặt mục tiêu thành lập cơ quan Đảng ở 95% công ty tư nhân. Hình ảnh búa liềm đã được trưng bày tại Walmart, L'Oréal, Walt Disney, và Dow Chemicals, chứng tỏ tất cả các doanh nghiệp này đều có cấp ủy Đảng.
Dưới thời ông Tập, Trung Quốc đã trở nên giàu có hơn nhưng đồng thời cũng hướng tới chủ nghĩa cộng sản bảo thủ hơn, với việc chính phủ đóng vai trò ngày càng lớn trong lĩnh vực thương mại. Những người đứng đầu các tập đoàn nổi tiếng thường xuyên lên tiếng trước công chúng, bày tỏ tình yêu của họ dành cho Đảng để tránh bị đàn áp. Sự kiện ông Wu Xiaohui, Chủ tịch Tập đoàn Bảo hiểm Anbang, biến mất và sau đó bị kết án 18 năm tù giam, và vụ hành quyết ông Lai Xiaomin, cựu Chủ tịch China Huarong Asset Management, là lời cảnh báo cho các doanh nhân khác không cư xử theo cách mà Đảng mong muốn.
-
- Ông Jack Ma, doanh nhân và người sáng lập Alibaba, tại Lễ kỷ niệm 40 năm Cải cách và Mở cửa tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh, hôm 18/12/2018. (Ảnh: Andrea Verdelli / Getty Images)
Ông Jack Ma của Alibaba, người chưa bao giờ ủng hộ đường lối của Đảng giống như các nhà lãnh đạo doanh nghiệp khác, đã nói một câu nổi tiếng: “Hãy yêu chính phủ. Nhưng đừng cưới họ”. Tuy nhiên, ông Ma có thể đã đi quá xa khi cáo buộc các nhà quản lý Trung Quốc kìm hãm sự đổi mới tài chính. Đợt chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng của Ant Group của ông ngay sau đó đã bị hủy bỏ, và các nhà quản lý bắt đầu đàn áp không thương tiếc công ty của ông. Ông cũng bị loại khỏi vị trí chủ tịch của trường kinh doanh ưu tú do chính mình thành lập, Đại học Hupan, và kể từ đó không còn xuất hiện trước công chúng. Vào thời điểm viết bài này, đã 9 tháng rồi người ta không thấy ông xuất hiện.
Chính sách kinh tế mới của ông Tập Cận Bình về tái phân phối của cải là một lời nhắc nhở về chủ nghĩa cộng sản nghiêm khắc của Mao Trạch Đông, khi những người giàu có và doanh nhân bị coi là kẻ thù của người dân. Dưới sự lãnh đạo của ông Tập, đất nước dường như đang chuyển sang một hình thức chủ nghĩa cộng sản hoàn chỉnh hơn, với việc chính phủ hướng tới nền kinh tế chỉ huy. Mặt khác, hệ thống kinh tế mới có thể được gọi là chủ nghĩa phát xít, một hình thức của chủ nghĩa tư bản nhà nước, nơi các công ty lớn nhất và được ưu ái nhất vẫn nằm trong tay tư nhân, nhưng nhà nước lại được chia sẻ phần lớn lợi nhuận, đồng thời duy trì sự kiểm soát chặt chẽ đối với các công ty này.
Tiến sĩ Antonio Graceffo đã có hơn 20 năm làm việc tại Châu Á. Anh ấy tốt nghiệp Đại học Thể thao Thượng Hải và có bằng MBA Trung Quốc của Đại học Giao thông Thượng Hải. Ông Antonio làm giáo sư kinh tế và nhà phân tích kinh tế Trung Quốc, viết bài cho nhiều kênh truyền thông quốc tế. Ông đã xuất bản một số cuốn sách về Trung Quốc như "Ngoài vành đai và con đường: Sự mở rộng kinh tế toàn cầu của Trung Quốc" và "Khóa học ngắn hạn về kinh tế Trung Quốc".
Quan điểm được trình bày trong bài viết này là ý kiến của tác giả và không nhất thiết phản ánh quan điểm của NTDVN.
Lê Minh
Theo The Epoch Times
