Jeff Bezos đang cố gắng chinh phục sự già nua. Ông vừa tuyển dụng Hal Barron từ GlaxoSmithKline để lãnh đạo Altos Labs, công ty chống lão hóa mới đầy tham vọng với vốn đầu tư hàng tỷ USD. Vậy khoa học thực sự nói gì về điều này? Chúng ta có thể đánh bại sự lão hóa không?
Lão hóa không chỉ là sự thay đổi trong khả năng cảm nhận hoặc nhìn của chúng ta, mà nó còn xảy ra ở cấp độ tế bào. Trong đĩa nuôi cấy trong phòng thí nghiệm, các tế bào da ở người trưởng thành phân chia khoảng 50 lần trước khi dừng lại. Nhưng các tế bào da từ một đứa trẻ sơ sinh có thể phân chia 80 hoặc 90 lần. Trong khi đó, các tế bào của một người lớn tuổi chỉ phân chia khoảng 20 lần.
Sự lão hóa cũng thể hiện rõ trong gen của chúng ta. Vật liệu di truyền của chúng ta sẽ sửa đổi theo thời gian - các hóa chất có thể được gắn vào để cho phép gen nào được “bật” hoặc “tắt”. Đây gọi là những thay đổi biểu sinh, và chúng sẽ hình thành khi chúng ta già đi.
Một loại thay đổi khác diễn ra ở các đoạn DNA lặp đi lặp lại, được gọi là telomere, nằm ở đầu hoặc cuối chuỗi DNA trong tế bào của chúng ta. Các đoạn telomere này hoạt động giống như đầu nhựa của dây giày, ngăn các cuộn xoắn của vật liệu di truyền không bị sờn ở các đầu hoặc thắt nút với nhau. Nhưng các telomere này sẽ ngắn lại mỗi khi tế bào phân chia. Chúng ta không biết liệu việc các telomere ngắn lại chỉ là dấu hiệu của quá trình lão hóa, giống như tóc bạc hay là một phần của quá trình tế bào già đi.
Để duy trì sự sống và tiếp tục phân chia, các tế bào miễn dịch sẽ ngăn chặn sự rút ngắn các telomere khi chúng nhân lên, cũng như các tế bào ung thư. Đây có lẽ là một yếu tố góp phần vào sự bất tử của các tế bào nguy hiểm này. Các loại thuốc ngăn chặn telomere hoạt động cũng có triển vọng chống lại ung thư (mặc dù tế bào ung thư có thể phát triển khả năng kháng thuốc).
Câu hỏi lớn hơn vẫn còn đó
Nếu cho rằng lão hóa có ảnh hưởng sâu sắc đến các tế bào và gen của chúng ta - những tác động được đề cập ở phần trên chỉ là một số ví dụ, thì một câu hỏi lớn hơn nhiều sẽ xuất hiện: tại sao điều này lại xảy ra? Tại sao chúng ta già đi?
Người ta từng cho rằng quá trình lão hóa xảy ra đối với sự tiến hóa liên tục của các loài. Nói cách khác, sự tiến hóa của một loài đòi hỏi sự luân chuyển của các cá thể. Tuy nhiên, một vấn đề với ý tưởng này là rất nhiều sự sống trên Trái đất không bao giờ có thể sống đến tuổi già của chúng. Hầu hết các loài động vật bị giết bởi những kẻ săn mồi, bệnh tật, khí hậu hoặc nạn đói. Vì vậy, một giới hạn sẵn có về tuổi thọ của động vật có thể không quan trọng đối với quá trình tiến hóa.
Một quan điểm khác cho rằng lão hóa chỉ đơn giản là tác dụng phụ của những tổn thương tích tụ theo thời gian gây ra bởi quá trình trao đổi chất hoặc tiếp xúc với tia cực tím từ Mặt trời. Chúng ta cũng biết rằng các gen bị hư hại khi chúng ta già đi, nhưng không chứng minh được rằng điều này trực tiếp thúc đẩy quá trình lão hóa. Một khả năng khác là lão hóa có thể đã phát triển như một biện pháp để cơ thể bảo vệ chống lại bệnh ung thư. Khi các tế bào tích lũy tổn thương di truyền theo thời gian, chúng có thể đã phát triển một quá trình để không tồn tại trong cơ thể quá lâu, nếu trong trường hợp tổn thương này vẫn tồn tại thì sẽ khiến tế bào chuyển sang ung thư.
Khi chúng ta già đi, một số tế bào của cơ thể bước vào trạng thái gọi là lão hóa, trong đó một tế bào vẫn sống nhưng ngừng phân chia. Các tế bào hình lưỡi liềm tích tụ trong cơ thể suốt đời - đặc biệt là ở da, gan, phổi và lá lách. Chúng vừa có lợi vừa có hại.
Chúng có lợi vì chúng tiết ra các chất hóa học giúp sửa chữa các mô bị tổn thương. Tuy nhiên, sau một thời gian dài, khi các tế bào già đi tăng số lượng, chúng có thể phá vỡ cấu trúc bình thường của các cơ quan và mô. Những tế bào này có thể là nguyên nhân cơ bản của nhiều vấn đề chúng ta liên quan đến lão hóa.
Các nhà khoa học có thể mô tả rất nhiều điều xảy ra trong quá trình lão hóa ở mức độ những gì xảy ra về mặt vật lý đối với gen, tế bào và cơ quan của chúng ta. Nhưng câu hỏi cơ bản là lý do tại sao chúng ta già đi vẫn còn bỏ ngỏ. Tất nhiên, không ai biết liệu công ty của Bezos có thể thành công trong việc giúp kéo dài tuổi thọ con người hay không. Nhưng điều rõ ràng là bằng cách nghiên cứu sự lão hóa, những khám phá mới thú vị có thể sẽ xuất hiện.
Văn Thiện
Theo The Conversation
