Với lý do chống độc quyền và bảo vệ người tiêu dùng, Bắc Kinh tỏ thái độ “khó chịu” với các ông lớn công nghệ nội địa, thậm chí vừa ngăn cản đợt IPO 37 tỷ USD của Ant Group (Alibaba). Bắc Kinh có thực sự lo sợ độc quyền hay đơn giản đây chỉ là bước cần thiết của chính quyền trong việc siết chặt vòi bạch tuộc với khu vực tư nhân vốn đã quá lớn?
Sau hơn một thập kỷ buông lỏng quản lý khu vực kinh tế tư nhân, nền kinh tế Trung Quốc đã tạo ra nhiều ông lớn công nghệ có tầm ảnh hưởng tới cả thị trường trong nước và quốc tế, tạo ra các tỷ phú được xếp hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, thái độ của Bắc Kinh đối với hoạt động của các ông lớn công nghệ đại lục dường như đột ngột thay đổi trong một đêm khi công bố hướng dẫn chống độc quyền; vốn tác động trực tiếp lên tiềm năng phát triển của các công ty như Alibaba hay Tencent.
Sau nhiều năm thận trọng cho phép các công ty như Alibaba và Tencent tự do phát triển mà không bị can thiệp đáng kể, Bắc Kinh đã có động thái can thiệp mạnh tay vào các ông lớn này. Tuần trước, các cổ phiếu công nghệ Trung Quốc đã mất hàng trăm tỷ USD giá trị, trong đó Alibaba giảm 12% tại Hong Kong sau khi Bắc Kinh công bố hướng dẫn chống độc quyền mới cho lĩnh vực này. Các nhà phân tích dự đoán rằng các chấn động và mất mát lớn hơn vẫn đang chờ ở phía trước.
Sự thật là các ông lớn công nghệ đại lục mở rộng vô hạn hệ sinh thái của họ để chèn ép đối thủ cạnh tranh - họ đã quá lớn
“Danh sách mở rộng các hoạt động độc quyền được xác định rõ ràng... có thể là một tín hiệu mạnh mẽ trong việc thắt chặt các quy định”, Dan Baker tại Morningstar cho biết (theo Financial Times). Nguyên tắc chỉ đạo này được đưa ra sau khi Bắc Kinh dừng đợt chào bán công khai lần đầu trị giá 37 tỷ USD của Ant vào phút cuối và buộc tập đoàn này phải tuân thủ nhiều quy tắc hơn vào thứ Sáu (13/11) đối với việc mua sắm trực tuyến, một trong những lĩnh vực phát triển nhanh nhất của thương mại điện tử Trung Quốc.
Các nhà quan sát cho rằng Alibaba là mục tiêu lớn nhất, vì hãng này hiện chiếm 3/4 doanh số bán hàng trực tuyến của cả nước - và gần 1/5 tổng doanh số bán lẻ của Trung Quốc. Tập đoàn này cũng đang nhanh chóng chuyển sang mua lại các cửa hàng truyền thống trên nhiều danh mục.
Bắc Kinh cảm thấy rằng các chiến thuật của các công ty thương mại điện tử không dẫn đến sự phát triển lành mạnh của ngành bán lẻ...
-
- Mọi người tham dự buổi ra mắt giao dịch cổ phiếu của công ty Alibaba tại trụ sở của Sở Giao dịch và Thanh toán bù trừ Hong Kong ở Hong Kong vào ngày 26 tháng 11 năm 2019. - Cổ phiếu của gã khổng lồ bán lẻ trực tuyến Trung Quốc Alibaba đã tăng gần 8% trong lần đầu ra mắt tại Hong Kong, sau khi tăng ít nhất 11 tỷ USD trong đợt IPO lớn nhất của thành phố trong gần một thập kỷ. (Ảnh của YE AUNG THU / AFP qua Getty Images)
Họ không muốn ba hoặc bốn công ty [thống trị], họ muốn hàng nghìn công ty”, Wong Kok Hoi, Giám đốc đầu tư tại APS Asset Management cho biết trên Financial Times. “Điều này thật lớn, đây là một yếu tố sẽ thay đổi cuộc chơi”, ông nói thêm.
Một nhà phân tích khác cho biết các hướng dẫn mới của Bắc Kinh có phạm vi "bao hàm toàn diện", bao trùm mọi thứ, từ cách các công ty nên sử dụng dữ liệu khách hàng cho đến cách họ định giá dịch vụ của mình cho đến loại khuyến mại và trợ giá nào mà họ có thể sử dụng để thu hút khách hàng. Những rào cản mà các ông lớn công nghệ Trung Quốc dựng lên để ngăn cản khách hàng của mình sử dụng các ứng dụng công nghệ khác là điều khiến các quan chức Bắc Kinh khó chịu.
Ví dụ, WeChat, ứng dụng nhắn tin phổ biến của Tencent, không cho phép người dùng chia sẻ video từ Douyin, ứng dụng chị em của TikTok, hoặc không cho phép nhấp vào các liên kết có thể đưa họ đến các sản phẩm trên trang thương mại điện tử Taobao của Alibaba.
Trong khi đó, những người mua sắm muốn mua hàng từ các trang của Alibaba như Taobao hoặc Tmall, hoặc thậm chí từ các cửa hàng tạp hóa Freshippo hoặc cửa hàng bách hóa Intime, không thể sử dụng WeChat Pay, dịch vụ thanh toán thuộc sở hữu của Tencent, đối thủ của Alipay, được Ant điều hành. Một trợ lý cửa hàng tại cửa hàng bách hóa Intime nhún vai: "Chúng tôi là một phần của tập đoàn Alibaba".
Giám đốc tài chính của Alibaba, Maggie Wu, nói với các nhà đầu tư vào mùa thu này: “Có rất nhiều doanh nghiệp nằm trong hệ sinh thái này, vì vậy những người ở lại càng lâu thì họ càng tiến hành nhiều hoạt động hơn”. Điều ngược lại là trường hợp của JD.com, nhà bán lẻ trực tuyến lớn nhất Trung Quốc, trong đó Tencent có cổ phần. JD.com không chấp nhận Alipay.
Vương Khanh Thụy, một nhà phân tích internet độc lập ở Bắc Kinh, cho biết các công ty thường đặt ra các rào cản để “mở rộng vô hạn hệ sinh thái của chính họ để chèn ép đối thủ cạnh tranh”.
-
- Một người đi bộ đứng gần biểu tượng Alipay tại tòa nhà văn phòng Thượng Hải của Ant Group ở Thượng Hải, vào ngày 28 tháng 8 năm 2020. Ant Group, chi nhánh tài chính của tập đoàn thương mại điện tử khổng lồ Trung Quốc Alibaba, cho biết vào ngày 26 tháng 10 họ có kế hoạch huy động 34 tỷ USD trong một danh sách chung ở châu Á, biến nó thành đợt IPO lớn nhất trong lịch sử. (Ảnh của HECTOR RETAMAL / AFP qua Getty Images)
Theo quy định của dự thảo, các chiến thuật như vậy có thể bị coi là lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường. Các nền tảng lớn hơn cũng có thể bị buộc phải mở lòng cho các đối thủ và thậm chí chia sẻ một số dữ liệu.
Các mức giá khác nhau cho các khách hàng khác nhau. Điều này tốt hơn cho người tiêu dùng. Lượng dữ liệu khổng lồ được các công ty công nghệ Trung Quốc thu thập thông qua nền tảng của họ, trên đó họ cung cấp các dịch vụ từ cho vay, đi xe hơi, giao đồ ăn đến vé du lịch, cho phép họ đối xử với các khách hàng tiềm năng theo cách khác nhau.
Một nhà báo của hãng thông tấn nhà nước Tân Hoa Xã của Trung Quốc cho biết đã sử dụng 3 điện thoại khác nhau để xem giá cùng một phòng khách sạn trên một trang web đặt phòng và được báo 3 mức giá khác nhau.
Mức trợ giá dành cho người mua sắm của các công ty công nghệ, chẳng hạn như trang mua sắm trực tuyến Pinduoduo, cũng có thể thay đổi khi họ cố gắng giành được khách hàng mới. Các quy tắc dự thảo nhằm mục đích phân biệt đối xử về giá sẽ làm cho trợ giá trở thành bất hợp pháp nếu chúng cản trở cạnh tranh thị trường.
Các nền tảng công nghệ của Trung Quốc đã buộc các thương gia và nhà cung cấp, thậm chí cả các công ty khởi nghiệp mà họ đầu tư vào, chỉ được phép chọn một nền tảng công nghệ [hoặc của họ hoặc của đối thủ]. Trung Quốc gọi phương pháp này là “chọn một trong hai”.
Ví dụ, năm ngoái, nhà sản xuất lò vi sóng lớn nhất thế giới, Galanz group, đã cáo buộc Alibaba hướng lưu lượng truy cập khỏi cửa hàng của họ trên Tmall sau khi Galanz bắt đầu bán hàng trên trang web đối thủ Pinduoduo. Galanz cho biết doanh số bán hàng của họ sụt giảm nghiêm trọng sau khi không thể hiện lòng trung thành với Alibaba.
JD và Pinduoduo, cả hai đều được Tencent hậu thuẫn, đã kiện Alibaba về hành vi như vậy, cáo buộc công ty đã lạm dụng vị trí thống lĩnh để ngăn cản các thương gia bán hàng trên nền tảng của họ. Alibaba từ chối bình luận về vụ kiện. Hiện tượng tương tự đã được các nhà hàng báo cáo khi họ cố gắng bán hàng thông qua các ứng dụng giao hàng.
Hai công ty tham gia chính ở thị trường Trung Quốc, Meituan và Ele.me, lần lượt thuộc về Tencent và Alibaba. Các nhà điều hành địa phương của cả hai công ty đã bị phạt vì yêu cầu các nhà hàng lựa chọn giữa các ứng dụng theo luật thương mại điện tử hiện hành.
Li Chengdong, giám đốc điều hành của tổ chức công nghệ Haitun cho biết: “Nó nhằm mục đích bảo vệ lợi ích của các thương gia nhỏ hơn - họ phải đối mặt với những thách thức hiện có và có thể dễ dàng bị các nền tảng lớn như Meituan ép”.
-
- Trụ sở chính của Tencent, công ty mẹ của công ty truyền thông xã hội Trung Quốc WeChat, được nhìn thấy ở Bắc Kinh vào ngày 7 tháng 8 năm 2020 (Ảnh của GREG BAKER / AFP qua Getty Images)
Nhiều tập đoàn công nghệ lớn của Trung Quốc đã được cấu trúc như "các thực thể có lợi ích thay đổi", một cấu trúc phức tạp cho phép họ niêm yết ở nước ngoài trong khi vẫn duy trì các giấy phép quan trọng để kinh doanh ở Trung Quốc.
Nhưng Bắc Kinh chưa bao giờ chính thức phê chuẩn cấu trúc mô hình sở hữu đặc biệt VIE và các cơ quan quản lý chống độc quyền đã nhắm mắt làm ngơ trước các thương vụ mua lại vì sợ phải tán thành nó.
“Thông lệ này đã tạo cho những gã khổng lồ công nghệ một cái cớ để không nộp đơn lên các cơ quan quản lý đối với những giao dịch có thể có mối quan ngại về cạnh tranh”, Scott Yu ở công ty luật Zhong Lun cho biết. "Đó là một thực hành bất thành văn". Các luật sư chỉ ra việc Alibaba tiếp quản công ty giao đồ ăn Ele.me - một thương vụ có thể đã đáp ứng các yêu cầu để được cơ quan cạnh tranh phê duyệt, nhưng đã tiến hành mà không cần nộp đơn.
Các hướng dẫn mới nêu rõ rằng các công ty được cấu trúc như các mô hình sở hữu đặc biệt VIE, chẳng hạn như Alibaba và Tencent, cũng phải gửi báo cáo về các thương vụ mua lại của họ để được đánh giá về luật chống độc quyền. Ông Yu lưu ý rằng ông đã nhận được rất nhiều yêu cầu từ các công ty công nghệ trong tuần này.
Nhưng trong một động thái khác, Chủ tịch Tập Cận Bình đã phát đi thông điệp khác hồi tháng 9/2020 vừa qua: dường như Chủ tịch Tập và Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đã vạch ra kế hoạch cho một 'kỷ nguyên mới', cùng với việc nắm quyền kiểm soát đối với cả hoạt động kinh doanh tư nhân ở Trung Quốc.
Bắc kinh muốn nắm quyền kiểm soát đối với hoạt động kinh doanh tư nhân ở Trung Quốc
Thứ Tư (ngày 15/9) - Chủ tịch Tập ban hành "chỉ thị quan trọng", với một tiêu đề dài dòng: "Ý kiến về Tăng cường Công tác Mặt trận Thống nhất của Kinh tế Tư nhân trong Kỷ nguyên Mới".
Mục đích cuối cùng đơn giả là để ĐCSTQ có thể thâm nhập, can thiệp và kiểm soát tư tưởng lãnh đạo của khối doanh nghiệp tư nhân (DNTN).
Tuyên bố tìm cách cải thiện sự kiểm soát của ĐCSTQ đối với DNTN và doanh nhân thông qua Công tác Mặt trận thống nhất “để tập trung tốt hơn trí tuệ và sức mạnh của các doanh nhân tư nhân vào mục tiêu và sứ mệnh thực hiện sự trẻ hóa vĩ đại của đất nước Trung Quốc”.
Chỉ thị của ông Tập đã được đưa ra một ngày trước khi diễn ra Hội nghị về chủ đề này. ĐCSTQ muốn thấy một "mặt trận thống nhất" giữa DNTN và doanh nghiệp chính phủ.
-
- Giám đốc điều hành của gã khổng lồ thương mại điện tử Trung Quốc Alibaba, Jack Ma (C), ra hiệu khi đến một diễn đàn tại Hội chợ Nhập khẩu Quốc tế Trung Quốc (CIIE) đầu tiên ở Thượng Hải vào ngày 5 tháng 11 năm 2018. (Ảnh của Matthew KNIGHT / AFP qua Getty Images)
Kinh tế tư nhân đã phát triển quá lớn?
Kể từ sau Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 18 vào tháng 5/2020, các ủy viên Trung ương ĐCSTQ và Chủ tịch Tập đã đề xuất một loạt khái niệm và chiến lược mới, đồng thời thông qua một loạt biện pháp lớn để hướng dẫn và thúc đẩy hoạt động kinh tế tư nhân “Mặt trận thống nhất”. Họ nói rằng những động thái này đã đạt được "kết quả đáng kể".
Khi nền kinh tế tư nhân của Trung Quốc phát triển và đa dạng hóa, tuyên bố cho biết "những biện pháp này sẽ mang lại sự trẻ hóa lớn của đất nước Trung Quốc theo tư tưởng Tập Cận Bình". Nhìn chung, có hơn 100 giải pháp, bao gồm hướng dẫn lựa chọn nhân sự để thực hiện các biện pháp.
"Chúng ta cũng phải thấy rằng chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc đã bước sang một kỷ nguyên mới, do quy mô của kinh tế tư nhân tiếp tục mở rộng, rủi ro và thách thức gia tăng đáng kể, các giá trị và lợi ích của kinh tế tư nhân ngày càng đa dạng, và công tác mặt trận thống nhất của kinh tế tư nhân đang đứng trước những tình hình và nhiệm vụ mới”, tuyên bố viết.
Với cách diễn ngôn “hoa lệ”, tuyên bố nhấn mạnh mục tiêu là để tăng cường hơn nữa sự lãnh đạo của ĐCSTQ đối với công tác mặt trận đoàn kết kinh tế tư nhân, tổng hợp tốt hơn nữa trí tuệ, sức lực của đội ngũ kinh tế tư nhân vào mục tiêu, nhiệm vụ trẻ hóa vĩ đại của đất nước Trung Quốc...
‘Xanh vỏ đỏ lòng’
Nhiều doanh nghiệp lớn có bề ngoài là doanh nghiệp tư nhân (DNTN) nhưng thực tế đã chịu sự thao túng, kiểm soát của ĐCSTQ từ rất lâu.
Theo Bloomberg đưa tin, Nhà Trắng gửi thư tới các nghị sĩ quốc hội Mỹ ngày 24/6 cho biết đang lập danh sách "công ty quân đội Trung Quốc hoạt động tại Mỹ". Danh sách này lần đầu tiên được yêu cầu xác lập theo luật chính sách quốc phòng năm tài khóa 1999.
Theo danh sách này, có tới 19 doanh nghiệp bề ngoài là DNTN Trung Quốc, nhưng thực tế là doanh nghiệp chịu sự thao túng của ĐCSTQ, hoạt động vì các mục tiêu chính trị, phục vụ quân đội nước này, trong đó có Huawei.
-
- Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (L) được Chủ tịch tập đoàn Huawei Nhậm Chính Phi cho xem các văn phòng của hãng công nghệ Trung Quốc Huawei tại London trong chuyến thăm cấp nhà nước của ông vào ngày 21 tháng 10 năm 2015.(Getty Images)
Ngay cả "ông lớn" Alibaba của Trung Quốc từ lâu cũng đã chịu sự chỉ đạo của ĐCSTQ, với nhà sáng lập Jack Ma là đảng viên ĐCSTQ, tập đoàn này “đương nhiên” đi theo các đường lối “đạo đức” mà ĐCSTQ yêu cầu. Jack Ma thậm chí còn được nằm trong danh sách 100 đảng viên được tuyên dương vì các đóng góp cho sự nghiệp của ĐCSTQ.
Nhưng dù vậy, sự lớn mạnh quá mức của Alibaba và các tuyên bố được cho là “không hợp đường lối” của Jack Ma cho thấy Bắc Kinh muốn nhiều hơn nữa. Và để đạt được điều đó, sự trừng phạt lớn hơn dưới công cụ “chống độc quyền”, “vì người tiêu dùng” là hết sức hợp lý.
Chiến lược quốc hữu hoá khu vực kinh tế tư nhân?
Không nghi ngờ gì nữa, ĐCSTQ không chỉ kiểm soát các DNTN lớn, dùng các doanh nghiệp này làm bình phong để chiếm đoạt tư bản, công nghệ, ăn cắp thông tin của Mỹ và thế giới. Trung Quốc còn muốn “tuồn” sâu hơn vòi bạch tuộc của họ vào từng DNTN vừa và nhỏ trên khắp đại lục.
Vấn đề ở chỗ, ông Tập không còn giấu giếm tham vọng này. Động thái này không chỉ giúp ĐCSTQ kiểm soát sâu hơn một bước nữa tư tưởng của các chủ doanh nghiệp, mà còn đảm bảo nắm chắc của cải, dòng tiền của doanh nghiệp (từ lớn đến nhỏ) trên khắp cả nước; từ đó khống chế toàn bộ hành vi của lực lượng doanh nhân - lực lượng nắm tư bản. Và các động thái “không biết điều” như Alibaba thì lập tức sẽ nhận được bài học thích đáng.
Dường như ông Tập đã bắt đầu chiến lược tăng cường quốc hữu hoá khu vực tư nhân. Có thể là “cơn khát tiền” tài trợ cho vũ khí, quân đội, dẹp bạo loạn và sự phản đối chế độ trong lòng Trung Quốc ngày một lớn, đã đẩy Chủ tịch Tập đến quyết định “cùng đường” này.
Cơn bĩ cực của người dân, doanh nghiệp và chính quyền Trung Quốc dường như mới chỉ bắt đầu.
Thủy Tiên
Nguồn tham khảo:
https://www.ft.com/content/72317ec5-5a5c-44ab-8b8b-a752f9792168
https://www.ntdvn.net/chien-luoc-quoc-huu-hoa-khu-vuc-tu-nhan-chu-tich-tap-nam-quyen-kiem-soat-doanh-nghiep-tu-nhan-cua-trung-quoc-73723.html
