Reuters đưa tin, cuộc họp thượng đỉnh trực tuyến đầu tiên giữa Tổng thống Mỹ Joe Biden và Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình đã khai mạc vào lúc 7h47 ngày 16/11 giờ Việt Nam.
Theo Reuters, tại phần khai mạc, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden và nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình nhấn mạnh trách nhiệm của họ với phần còn lại của thế giới để tránh xung đột khi bước vào cuộc đàm phán được quan tâm và theo dõi chặt chẽ trên toàn thế giới.
Gọi Biden là "người bạn cũ", ông Tập nói rằng hai bên phải tăng cường giao tiếp và hợp tác để giải quyết nhiều thách thức mà họ phải đối mặt. Ông Biden hứa sẽ giải quyết các lĩnh vực quan tâm, bao gồm nhân quyền và các vấn đề khác ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
"Có lẽ tôi nên bắt đầu một cách chính thức hơn, mặc dù bạn và tôi chưa bao giờ trang trọng với nhau như vậy", ông Biden nói từ bàn họp trong Phòng Roosevelt của Nhà Trắng, nở nụ cười tươi khi Chủ tịch Trung Quốc xuất hiện trên màn hình lớn trong phòng. "Bạn và tôi đễu đã nói về điều này - tất cả các quốc gia phải tuân thủ nguyên tắc chung".
Ông Biden nói: "Đối với tôi, thẳng thắn mà nói, mối quan hệ song phương Mỹ-Trung dường như có tác động sâu sắc không chỉ ở hai quốc gia chúng ta, mà còn với phần còn lại của thế giới".
Ông Tập phát biểu qua phiên dịch viên cho biết: "Với tư cách là hai nền kinh tế lớn nhất thế giới và là thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, Trung Quốc và Hoa Kỳ cần tăng cường giao tiếp và hợp tác".
Những khoảnh khắc đầu tiên của cuộc đối thoại giữa hai nhà lãnh đạo đã được một nhóm nhỏ phóng viên quan sát trước khi các nguyên thủ quốc gia và các phụ tá hàng đầu nói chuyện riêng trong cuộc họp với các quan chức Mỹ dự kiến kéo dài trong vài giờ.
Hoa Kỳ và Trung Quốc bất đồng về nguồn gốc của đại dịch COVID-19, các quy tắc thương mại và cạnh tranh, kho vũ khí hạt nhân ngày càng mở rộng của Bắc Kinh và việc gia tăng áp lực đối với Đài Loan, cùng các vấn đề khác.
Các quan chức Mỹ đã hạ thấp kỳ vọng đối với bất kỳ thỏa thuận cụ thể nào giữa hai bên, bao gồm cả về thương mại, nơi Trung Quốc đang tụt hậu trong cam kết mua thêm 200 tỷ USD hàng hóa và dịch vụ của Mỹ. Không bao hàm trong chương trình nghị sự của ông Biden là vấn đề thuế quan của Hoa Kỳ đối với hàng hóa Trung Quốc mà Bắc Kinh và các nhóm kinh doanh hy vọng sẽ được giảm bớt.
Nhà Trắng đã từ chối trả lời câu hỏi về việc liệu Hoa Kỳ có cử các quan chức đến Thế vận hội Mùa đông Bắc Kinh vào tháng Hai hay không. Các nhà hoạt động và các nhà lập pháp Hoa Kỳ đã thúc giục chính quyền Biden tẩy chay Thế vận hội.
Scott Kennedy, chuyên gia về Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế của Washington cho biết: “Cả hai bên đang cố gắng thiết lập mục tiêu của cuộc gọi là tạo ra sự ổn định trong mối quan hệ”.
Ông Tập, đang hướng tới Thế vận hội và Đại hội Đảng Cộng sản vào năm tới, nơi ông được cho là sẽ đảm bảo nhiệm kỳ thứ ba chưa từng có, cũng muốn tránh căng thẳng gia tăng với Hoa Kỳ.
Nhưng ông được cho là sẽ đẩy lùi nỗ lực của Washington nhằm tạo thêm không gian cho Đài Loan trong hệ thống quốc tế. Trung Quốc tuyên bố hòn đảo tự trị là của mình. Bắc Kinh đã tuyên bố sẽ đưa hòn đảo này trở lại dưới sự kiểm soát của đại lục, bằng vũ lực nếu cần thiết.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Triệu Lập Kiên phát biểu trong một cuộc họp thường kỳ hôm thứ Hai: "Người ta hy vọng rằng Hoa Kỳ và Trung Quốc sẽ gặp nhau nửa chừng, tăng cường đối thoại và hợp tác, quản lý hiệu quả sự khác biệt, xử lý đúng các vấn đề nhạy cảm và khám phá các cách thức tôn trọng lẫn nhau, cùng tồn tại và tôn trọng hòa bình".
Tuần trước, ông Tập và ông Biden đã vạch ra những tầm nhìn cạnh tranh, trong đó ông Biden nhấn mạnh cam kết của Hoa Kỳ về một "Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và cởi mở", điều mà Washington cho rằng phải đối mặt với sự "ép buộc" ngày càng tăng của Trung Quốc, trong khi ông Tập cảnh báo quay trở lại Chiến tranh Lạnh.
Theo BBC, những lo ngại ngày càng tăng về một cuộc đối đầu quân sự đối với Đài Loan càng đào khoét sâu sự bất đồng giữa hai quốc gia.
Cuộc gặp thượng đỉnh thứ ba sẽ đề cập đến một số chủ đề hóc búa, bao gồm an ninh mạng, thương mại và không phổ biến vũ khí hạt nhân.
Trong một tuyên bố hôm thứ Sáu, Nhà Trắng cho biết "hai nhà lãnh đạo sẽ thảo luận về các trách nhiệm quản lý sự cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và CHND Trung Hoa, cũng như các phương thức hợp tác vì lợi ích song phương".
Kể từ khi ông Biden nhậm chức vào tháng Giêng, hai nguyên thủ cấp cao đã nói chuyện hai lần nhưng cả hai đều thừa nhận những căng thẳng trong mối quan hệ.
Viết cho Ủy ban Quốc gia về Quan hệ Mỹ-Trung phi lợi nhuận vào tuần trước, ông Tập cho biết đất nước của ông sẵn sàng làm việc với Mỹ để đưa quan hệ hai nước trở lại đúng hướng. Ông nói thêm rằng hợp tác là "sự lựa chọn đúng đắn duy nhất".
Tổng thống Biden muốn gì
Theo Zhaoyin Feng, phóng viên BBC News tại Washington, vấn đề Đài Loan có khả năng đứng đầu trong chương trình nghị sự của Tổng thống Biden. Ông Biden muốn ông Tập cam kết duy trì hòa bình trên eo biển Đài Loan, vì Bắc Kinh ngày càng tăng cường áp lực quân sự lên hòn đảo này. Đổi lại, nhà lãnh đạo Mỹ sẽ phải trấn an người đồng cấp Trung Quốc rằng, Mỹ không có quan điểm về chủ quyền của Đài Loan.
Cuộc gặp cũng là cơ hội để Biden thuyết phục ông Tập rằng chiến lược Trung Quốc của chính quyền Mỹ có thể là một khuôn khổ ổn định cho mối quan hệ song phương. Quan điểm về Trung Quốc của ông Biden trước đây đã được Ngoại trưởng Antony Blinken của ông tóm tắt - "cạnh tranh khi cần, hợp tác khi có thể, và đối đầu khi bắt buộc".
Nhưng Bắc Kinh đã nói rõ rằng các vấn đề hợp tác, chẳng hạn như thỏa thuận khí hậu, không thể tách rời các vấn đề thảo luận trong quan hệ ngoại giao. "Nếu ốc đảo bị bao quanh bởi sa mạc, thì sớm muộn gì 'ốc đảo' cũng sẽ bị sa mạc hóa", Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị hồi tháng 9 cho biết.
Liệu các cuộc đàm phán có mang nước đến các "sa mạc" để dập tắt các đám cháy?
Ông Tập mong muốn gì
Theo Robin Brant, BBC News Thượng Hải, Đài Loan và đối thoại - hai cụm từ này tóm tắt những quan ngại chính của Trung Quốc khi Tập Cận Bình ngồi xuống bàn đàm phán với người đồng cấp Mỹ.
Hòn đảo ngoài khơi bờ biển phía Đông Trung Quốc, với nữ Tổng thống được bầu một cách dân chủ, có vẻ như là một vấn đề khó hiểu đối với nhiều người bên ngoài châu Á.
Nhưng Bắc Kinh coi Đài Loan là tỉnh nổi dậy và luôn mong muốn được đoàn tụ trọn vẹn với "mẫu quốc". Tập Cận Bình nói về sự hợp nhất như một điều tất yếu. Ông ta biết việc phong thánh đang chờ đợi nếu ông ta là người làm được điều này.
Chỉ vài tuần trước, ông Biden đã cam kết sẽ bảo vệ Đài Loan nếu Trung Quốc tấn công. Cam kết của Mỹ đối với những gì được coi là tín hiệu của các giá trị dân chủ dường như đã rõ ràng. Ông Tập Cận Bình sẽ muốn làm rõ. Trong khi đó, các hình ảnh vệ tinh trong các báo cáo gần đây của BBC cho thấy, quân đội Trung Quốc đang sử dụng các cấu trúc có hình dạng giống tàu sân bay Mỹ để tập trận tấn công mục tiêu.
Viễn cảnh về một cuộc chiến là lý do tại sao "đàm phán" cũng đứng đầu danh sách mong muốn của "hội nghị thượng đỉnh trực tuyến".
Các mối quan hệ đang ở mức xấu - một báo cáo do Nhà Trắng yêu cầu các cơ quan tình báo Mỹ thực hiện đã hai lần nhắc lại sự thiếu cởi mở của Trung Quốc đối với cuộc điều tra về nguồn gốc của Covid-19.
Mới tuần trước, Tổng thống Biden đã đồng ý tiếp tục các hạn chế thương mại với một công ty viễn thông Trung Quốc. Ông cũng đã thành công trong việc bắt đầu xây dựng lại các liên minh để thách thức ảnh hưởng và sức mạnh của Trung Quốc ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
Như tất cả chúng ta đã làm, Bắc Kinh sẽ lưu ý rằng dòng cuối cùng của một bài báo chính thức sau khi hai người nói chuyện qua điện thoại vào tháng 9 năm ngoái cảnh báo cả hai bên phải có trách nhiệm đảm bảo "cạnh tranh không dẫn đến xung đột".
Việc thiết lập lại các cơ chế đa cấp để gặp gỡ, đàm phán và đối thoại là những bước có thể đảm bảo được điều này. Theo các phóng viên BBC ở Washington và Bắc Kinh đánh giá, thực tế cuộc họp đang diễn ra tự nó đã là một thành quả lớn khi cả hai bên đều có ý định hàn gắn lại mối quan hệ Mỹ-Trung bị sứt mẻ trong vài năm qua.
Nguyên Hương
